به گزارش ایرنا، برگزاری دهمین جشنواره سراسری موسیقی «بیت و حیران» در روزهای (۱۳ و ۱۴ اردیبهشت) به میزبانی سردشت یکی از رویدادهای مهم حوزه موسیقی منطقه بود که ۱۳۶ اثر موسیقی انفرادی و ۲۲ اثر موسیقی گروهی از ۱۶ استان مختلف به دبیرخانه این جشنواره ارسال شد.
نقطه عطف جشنواره علاوه حضور جمع کثیری از هنرمندان مناطق مختلف کشور و برگزاری فشرده اجرای موسیقی سنتی، حضور پژوهشگران و داوران برجسته موسیقی نواحی و آیینی ایران از جمله «هوشنگ جاوید» بود.
هوشنگ جاوید متولد ۱۴ خرداد ۱۳۳۸ در تهران، فارغ‌التحصیل رشته فیلمبرداری و نورپردازی از دانشکده صدا و سیما و از پژوهشگران موسیقی نواحی و آیینی ایران است.
جاوید از شاگردان سید ابوالقاسم انجوی شیرازی بنیانگذار مکتب مرکز فرهنگ مردم ایران در صدا و سیما و یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران موسیقی نواحی و بنیانگذار جشنواره‌های مختلف موسیقی نواحی و آیینی در ایران است.
کتاب‌های آواهای روح‌نواز، موسیقی آئینی، نقش زن در موسیقی مناطق و نواحی ایران، موسیقی رمضان در ایران و پرند ستایش ایران از جمله کتاب‌های این پژوهشگر موسیقی است.
خبرگزاری ایرنا در مصاحبه اختصاصی با «هوشنگ جاوید» در حاشیه برگزاری دهمین جشنواره سراسری موسیقی «به‌یت و حه‌یران» سردشت با موضوع جایگاه و راهکارهای احیای دوباره این سبک موسیقی کُردی انجام داده که در زیر با هم می‌خوانیم.
ایرنا: تعریف کلی شما از موسیقی «به‌یت و حه‌یران» چیست؟
جاوید: به‌یت پایه لحن‌ها و نغمه‌های موسیقی کُردی است و از نظر تاریخی به خاطر اینکه شکل لحن‌هایی که این آوازها را اجرا می‌کند به شکل سیلابی و هجایی است و یکی از سندهای ریشه‌ای و لحنی در موسیقی ایران به شمار می‌رود.
نکته جالب به‌یت‌ها اینکه به نسک‌های اوستایی و زرتشتی بسیار نزدیک هستند و در قالب‌های هشت و ۹ بیتی خوانده می‌شوند.
یکی از سندهای بسیار مهم و تاریخی در مورد به‌یت اینکه «شمس‌الدین محمد بن قیس رازی» شاعر قرن هفتم در اثر نامدارش «المعجم فی معاییر اشعار العجم» به به‌یت اشاره کرده و بهترین لحن را برای بیان به‌یت زبان هورامی می‌داند.
به‌یت به معنی گفتن آهنگین قصه هم آمده است، خانه و چارچوب بیانیه نیز از دیگر معانی به‌یت است.
اگر در به‌یت به حماسه‌ها، بیان فرهنگ، تمدن، نگرش و سجایای فرهنگی یک قوم اشاره می‌شود، در حه‌یران این موضوع لطافت پیدا می‌کند و عاشقانه‌ها بیشتر در حه‌یران دیده می‌شود به همین دلیل است که حه‌یران خوان‌ها بیشتر بین مردم محبوب هستند.
بیان‌های بسیار ارزنده‌ای از عشق و ترویج عشق پاک در حه‌یران های دیده می‌شود و نیاکان کُرد به خوبی این آموزه‌های عاشقانه را با حه‌یران بیان کرده‌اند.
در یک تعریف کلی می‌توان گفت حه‌یران نگاهی لطیف تر از به‌یت و آهنگین به عشق و زندگی دارد.
ایرنا: موسیقی «به‌یت و حه‌یران» اکنون چه جایگاه در بین مردم دارد؟
جاوید: در گذشته موسیقی «به‌یت و حه‌یران» در بین مردم این مناطق جایگاه ویژه داشت و در خانه و حتی در چادرهای عشایری به‌یت خوانی و حه‌یران خوانی جایگاه ویژه‌ای داشت اما کم‌کم این سبک موسیقی از زندگی مردم خارج شد و اکنون به یک هنر نمایشی تبدیل شده است.
در طی ۲ دهه اخیر با برگزاری جشنواره‌های مانند جشنواره «به‌یت و حه‌یران» این سبک موسیقی در بین مردم دوباره رواج پیدا کرده و می‌توان گفت این موسیقی دوباره در بین مردم زنده شده است.
در دهه ۶۰ در شهرستان بوکان به‌یت خوان مشهوری به نام «قاله غه‌ریب» در روستای «قهرآباد بوگه به‌سی» زندگی می‌کرد و تسلط بسیار خوبی بر این سبک موسیقی داشت و بسیاری از رویدادهای جوانی خود را به در دوران پیری به‌یت خوانی می‌کرد.
وی هنگام خواند برخی به‌یت و حه‌یران ها و با توجه به سوز و گداز آن و با بیان برخی آثار عاشقانه و یاداوری خاطرات گذشته و جوانی خود می‌گریست.
پژوهش های تاریخی نشان می دهد در طول یک قرن گذشته به ازای هر پنج استاد به‌یت و حه‌یران خوان تنها یک شاگرد برجسته رشد پیدا کرده استپژوهش‌های تاریخی نشان می‌دهد در طول یک قرن گذشته به ازای هر پنج استاد به‌یت و حه‌یران خوان تنها یک شاگرد برجسته رشد پیدا کرده و در چند سال اخیر بیش از ۳۵ «به‌یت و حه‌یران» در منطقه مکریان فعالیت کردند اما اکنون از در این منطقه تعداد معدودی به‌یت و حه‌یران خوان قوی در حدود ۶ نفر باقی مانده‌اند.
ایرنا: راهکار عملی برای حفظ موسیقی «به‌یت و حه‌یران» در این منطقه چیست؟
جاوید: برگزاری جشنواره‌های موسیقی «به‌یت و حه‌یران» به عنوان یک رویداد و اتفاق مهم اگر به صورت پشتیبانی شده از آن حمایت شود می‌تواند نقش مهمی در حفظ این سبک موسیقی داشته باشد. اما راهکار مهم‌تر این که باید یک مکتب موسیقی «به‌یت و حه‌یران» در یکی از شهرستان‌های مهد این موسیقی سردشت یا بوکان راه اندازی شود.
در این مکتب موسیقی «به‌یت و حه‌یران» اساتید برجسته مانند «قاله شین» و «خضر قادر گرمابی» (خله درزی) به صورت عملی به آموزش این سبک موسیقی بپردازند و برای علاقمندان فراخوان فراگیری موسیقی «به‌یت و حه‌یران» داده شود.
در کنار آن می‌توان با برپایی کلاس ها و دوره‌های علمی بیان آوازی را نیز آموزش داد تا موسیقی «به‌یت و حه‌یران» که سینه به سینه به نسل به ما رسیده دوباره احیا شود.
با گسترش، تبلیغ و تعلیم درست می‌توان دوباره هنر موسیقی «به‌یت و حه‌یران» به زندگی مردم این منطقه بازگرداند.
به گزارش ایرنا، نخستین جشنواره «به‌یت و حه‌یران» سردشت در منطقه شمالغرب کشور، اسفند سال ۱۳۸۵ برگزار شد و تاکنون ۱۰ دوره این جشنواره سراسری در این شهرستان برگزار شده بود.
جشنواره «به‌یت و حه‌یران» در هر دوره با حضور هنرمندان استان‌های مختلف کشور در ۲ بخش مسابقه و گروه نوازی برگزار می‌شود.
بخش مسابقه این جشنواره شامل تک‌خوانی (مقام، بیت، لاوک، حیران، هوره، بند، عاشیقی، آواهای محلی) و تک نوازی سازهای اصیل (زهی، بادی و کوبه ای نظیر نرمه‌نای، دف، شمشال، تنبک، توزله، قوپوز، بالابان، نقاره، کمانچه، سرنا، تنبور، دیوان، دوتار و چگور) بر اساس سنت موسیقیایی هر منطقه است.
بخش گروه‌نوازی نیز برای اجرای عمومی گروه‌های موسیقی به منظور اجرای نواهای سنتی، محلی و آیینی در مدت برگزاری این جشنواره پیش بینی شده است.
جشنواره موسیقی «به‌یت و حه‌یران» سردشت در سال ۱۳۹۷ به عنوان اولین اثر معنوی و ناملموس حوزه فرهنگ و ارشاد در سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کشور به ثبت ملی رسید.
شهرستان مرزی سردشت در جنوب آذربایجان غربی قرار دارد.
نظر شما