خبرنگار فرهنگی ایرنا در جریان سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با بیژن عبدالکریمی به گفت وگو و پرسش و پاسخ پرداخت که در پی می آید:
وضعیت کتاب‌های فلسفه در ایران کنونی چطور است و چقدر از این کتب استقبال می شود؟
واقعیتش این است که یک وضعیت پارادوکسیکال است. از یک طرف چون جامعه بحران فکری دارد از کتاب های فلسفی نسبت به برخی از کتاب ها استقبال بیشتری می کند. از سوی دیگر وضعیت کتاب های فلسفی تابعی از وضعیت فرهنگی کشور و وضعیت فرهنگی کشور هم تابعی از وضعیت جهانی است که خود اصل زندگی مبنا قرار گرفته است و تفکر، پژوهش و پرسش فلسفی کمتر مجال پیدا می کند و افراد خودشان را کمتر به نحو عمیق و جدی درگیر فلسفه می کنند.
به هر حال در ایران هم استقبال فعلی نسبت به آن استقبالی که در اوایل انقلاب نسبت به کتب فلسفی وجود داشت کمتر شده است.
گاهی صحبت از ساده کردن کتب و متون فلسفی می شود. این بحث چقدر ضرورت دارد؟
پاسخ به این سوال خیلی دشوار است. اما فلسفه وقتی برای همه باشد، وقتی فلسفه خیلی ساده باشد دیگر فلسفه نیست. فکر می کنم یکی از آفات فرهنگی جامعه ما این است که خیلی بحث های شبه فلسفی وجود دارد که به ظاهر بحث های فلسفی است و نوعی استغنای کاذب را به جامعه القا می کند که دارند بحث فلسفی می کنند. فلسفه کماکان در جامعه ما غریب است البته این فقط مربوط به جامعه ما نیست و در سایر جوامع هم فلسفه دچار غربت است.
در همه جوامع فلسفه عمیق و اصیل کمتر دنبال می شود یعنی مردم به فلسفه نزدیک می شوند ولی وارد قسمت های عمیق آن نمی شوند، مثل استخر یا دریایی که در حاشیه آن می ایستند و می ترسند وارد قسمت های عمیق آن شوند. در مورد فلسفه با چنین وضعیت دوگانه ای مواجه هستیم.
این ناشی از چیست؟
فلسفه و تفکر فلسفی دشوار است. تفکر فلسفی نیازمند این است که شما به قول ملاصدرا از فطرت اول به فطرت ثانی بروید، یعنی از زندگی روزمره فرا بروید. همه این توفیق را پیدا نمی کنند و همه از این شانس و امکان برخوردار نمی شوند.
برای خود شما فلسفه چه جاذبه ای داشت که دنبالش رفتید؟
برای من فلسفه خود زندگی است. بدون تفکر زندگی شان انسانی پیدا نمی کند. همه انسان ها از زندگی انسانی برخوردار نیستند. زندگی بدون تفکر فلسفی، زیستن نازیسته است. زندگی ای است که تجربه نشده است. فقط با پرتو تفکر حکمی، معنوی و فلسفی است که زندگی انسانی، شان انسانی پیدا می کند.
چه خبر از خودتان؟ کتاب جدیدی در دست انتشار دارید؟
بله، یک کتاب برای نمایشگاه دارم که تا یکی دو روز دیگر به نمایشگاه می رسد. نام آن «غروب زیست جهان ایرانی در گفت و گو با نسل های جدید بی تاریخ» است.
موضوع آن چیست؟
گفت و گوی من با نسل های جدید است. از نظر من نسل های جدید از آن نظر که با میراث تاریخی و با سنت خود ارتباط ندارند؛ گذشته ندارند و چون اتوپیا ندارند، امید ندارند، آینده ندارند. لذا این ها بی تاریخند و غرق در زمان حال هستند. من خواهانم در این اثر تا حدودی به نقد این نسل های جدید بی تاریخ بپردازم. دارم با آنها به گفت و گو می پردازم.
کتاب های انتشارات شما چقدر نیازهای روز جامعه را دنبال می کند؟
همانطور که عنوان نشر ما عنوان نشر «نقد فرهنگ» است فکر می کنم بیشتر کتاب های ما، اگر نگویم همه اش؛ یک بحث فکری را در جامعه پاسخ می دهد. یعنی کتاب های ما در یک خط باریکی حرکت می کند؛ نه آکادمیک و نه عامیانه و زرد است و می کوشد بین حیات اجتماعی و تفکر فسلفی یک نوع پیوند ایجاد کند.
فلسفه چقدر به درد جامعه امروز ما می خورد؟
تمام مشکلات امروز جامعه ما این است که نگاه حکمی و فلسفه وجود ندارد، به همین دلیل ما اسیر بحران های زیادی هستیم.
خاطره ای از دوران دانشجویی دارید که به نمایشگاه کتاب آمده باشید؟
یادم می آید در آن دوران، نمایشگاه روح بیشتری داشت و زنده تر بود. هنوز خوب است اما آن زمان بهتر بود.
نظر شما