محمدجواد محسنی‌نیا در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: این مجموعه نخستین مجموعه‌ای است که بحث‌های بودجه‌ای و مالی پیشینه ایران را می‌تواند تا حدودی تبیین کند.
وی خاطرنشان کرد: انگیزه اولیه برای تالیف مجموعه این بود که در ارتباط با بحث‌های بودجه‌ریزی خود هیچ تاریخچه‌ای در اختیار نداشتیم. به این علت که مجموعه اسناد بودجه و اسناد مالی قبل از سال ۱۳۰۰ عمدتا به زبان سیاق است که قابل خواندن برای هر کسی نیست.
محسنی‌نیا افزود: لازمه کار استفاده از کسانی بود که با این خط آشنا هستند و می‌توانند آنرا برگردان کنند تا رمزگشایی‌هایی در ارتباط با بودجه‌ریزی گذشته تاریخی خود داشته باشیم.
وی گفت: این مجموعه، نقب کوچکی به تمامی این اسناد است که شاید بیش از صدها هزار سند باشد که حتی همگی فهرست هم نشده است.
این کارشناس بودجه اظهار داشت: یکی از کارهای خوب در این مجموعه این بود که مجموعه اسناد که حدود سه هزار سند را شامل می‌شود در یکی از مجلدها آمده است.
وی ادامه داد: به موضوع‌های مختلف اعم از بودجه ممالک مربوطه، ولایات، خالصجات، ارتباطات مالی بیوتات سلطنتی و خیلی از موارد دیگر در جلد اول مجموعه اشاره شده که قابل استفاده برای کسانی خواهد بود که بخواهند بدانند اسناد با چه مشخصه‌هایی در کدام یک از کتابخانه‌ها وجود دارد.
محسنی‌نیا با اشاره به مشکل پراکندگی این اسناد در مراکزی چون کتابخانه ملی، مرکز اسناد، کتابخانه مجلس، مرکز اسناد آیت‌االله بروجردی، نجفی مرعشی و آستان قدس گفت: شاید میلیون‌ها برگ وجود داشته باشد که همگی به خط سیاق است و قابل خواندن برای ما نیست.
وی افزود: به همین دلیل در این کار از اسدالله عبدلی‌آشتیانی استفاده کردیم که دو کتاب نیز در رابطه با خط سیاق تدوین کرده است تا شمه‌ای از بحث‌های بودجه‌ریزی کهن خود را ببینیم که چه ابعاد و چه ویژگی‌هایی داشته است.
محسنی‌نیا گفت: این اولین کاری است که توسط مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری زیر نظر سازمان برنامه و بودجه از آن رونمایی می‌شود.
اسدالله عبدلی‌آشتیانی محقق و پژوهشگر اسناد تاریخی و بودجه‌ریزی کهن هم گفت: مجموعه اسناد بودجه‌ریزی کهن که شامل ۱۰ جلداست، در یک سال جمع‌آوری شد.
وی افزود: در این مجموعه، سه نسخه تاریخی ملاک قرار داده شد که معمولا به خط سیاق هم است که خطی پیچیده‌ای محسوب می‌شود.
عبدلی‌آشتیانی افزود: اسناد بودجه‌ریزی کهن در کتابخانه‌های ایران وجود دارد را در قالب یک فهرست معرفی کردیم که ۸ فصل داشت و بودجه دوره امیرکبیر را ملاک قرار دادیم که مربوط به سال ۱۲۶۷ هجری قمری و ۱۲۲۸ خورشیدی است که یکی از متوازن‌ترین بودجه‌های عصر قاجار است.
وی اظهار داشت: با اصلاحاتی که امیرکبیر در حوزه تعدیل مستمری‌ها و تجهیز قشون انجام داد،اسناد اضافه بودجه را نشان می دهند و این یکی از شاهکارهای اوست.
عبدلی‌آشتیانی افزود: این بودجه سه آیتم دارد؛ یکی جمع یا عایداتی است که به سه طریق تامین می‌شد که شامل کشاورزی، گمرک و صنوف شهری است و بودجه در سه آیتم هم هزینه می‌شد.
وی گفت: ما مخارج ولایتی داریم که مواجب، مستمری و مقرری علما، سادات و کارکنان دولتی در ولایات است. دیگری خرج بیوتات سلطنتی و سومی ادارات یا وزارتخانه‌هایی است که رتق و فتق امور را انجام می‌دادند.
به گفته این محقق، ۶۸ درصد بودجه مربوط به قشون بود که بخش عمده‌ای به ارتش تعلق می‌گرفت، ۱۲ درصد برای مخارج دولتی و ۲۰ درصد متعلق به بیوتات سلطنتی است.
این محقق ادامه داد: برای برگردان این اسناد از خط سیاق به زبان امروزی، مقدمه‌ای ۱۸۰ صفحه‌ای گذاشته و بودجه روی جداول اکسل امروزی در قالب ۳۲۰ صفحه پیاده‌سازی شد تا محققان امروزی بدانند به چه شکلی عمل کنند.
وی افزود: در بودجه ولایات در قالب دستورالعمل موردی داریم که والی می‌تواند آن را در ولایت خرج و اضافی را به خزانه برگرداند.
عبدلی‌آشتیانی گفت: یکی از عمده کارهایی که در بحث بودجه‌ریزی کهن انجام داده‌ایم شناساندن تاریخ بودجه است.
نظر شما