طغیان "سِن" در خراسان‌شمالی و آمادگی برای مبارزه + فیلم

خراسان شمالی با وسعتی بیش از ۲۸ هزار کیلومتر دارای ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی است که سالانه افزون بر ۲ میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی و دامی در آن تولید می شود و علاوه بر تامین نیاز استان بخش زیادی به سایر استان ها از جمله تهران و مازندران حمل می شود و بخشی نیز صادر می شود.

بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی؛ حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند، این استان بیشترین درصد شاغل در بخش کشاورزی را دارد و سهم این بخش در استان ۱.۱ درصد از تولید ناخالص بخش کشاورزی کشور است و پُرواضح است که کشاورزی دارای مزیت نسبی و پیشران اقتصادی استان را تشکیل می دهد.

نگاه کلی به شرایط صنعتی استان نیز بیانگر این است که استان یک میلیون نفری خراسان شمالی با حدود ۴۰۰ واحد تولیدی جایگاه مناسبی در بین استان های دیگر ندارد و اگر برنامه ریزی برای توسعه استان شود، این بخش کشاورزی است که باید در اولویت برنامه های توسعه ای قرار گیرد.

فقدان دسترسی به ادوات کشاورزی، خشکسالی و گرانی نهاده‌های دامی، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی فعال، کمبود نقدینگی و خرده مالکی سبب شده تا این شغل در زمره مشاغل سخت این روزهای رکود اقتصادی محسوب شود و از طرفی آفات نیز در این فصل از سال گریبانگیر کشاورزان این خطه می شود.

آفت پوره سن و مادری از جمله آسیب هایی است که کشاورزان این خطه همه ساله با آن درگیر می شوند و امسال خشکسالی و اراضی رها شده توسط کشاورزان این آفت را بیش از سال های گذشته شیوع داده است.

اهمیت این موضوع به حدی است که سازمان جهادکشاورزی مبارزه با این آفت را در اولویت قرار داده و مبارزه با آن در سطح ۱۳ هزار و ۳۱ هکتار از اراضی گندم و جوی هشت شهرستان خراسان شمالی آغاز شده است اما آفت سن گندم چیست و چه سطحی از مزارع خراسان شمالی را درگیر کرده است؟

آفت سن یک حشره قهوه ای غبارآلود است که در سرتاسر ایران و افغانستان به ویژه در محصولات گندم و جو یافت می شود و از این‌رو با نام سن گندم شناخته می‌شود.

این آفت پس از خروج از تخم، پنج مرحله رشد دارد و چهار مرحله از آن از گندم تغذیه می کند، تخم های آنها سبز رنگ و دسته دسته هستند و حشرات بالغ یک سر مثلثی معمولی دارند.

سن گندم به کل محصول صدمه می زند. محصولات گندم آلوده به آفات سن برای مصرف یا تهیه نان مناسب نیستند زیرا باعث کاهش کیفیت آرد می شوند.

آفات سن گندم بر روی قسمت های مختلف گیاه از جمله برگ و ساقه گیاهان میزبان و همچنین علف های هرز تخم می گذارند و تخم‌ها پس از ۲ یا سه هفته از تخم خارج می شوند و سن‌های جوان‌تر شروع به تغذیه از برگ، ساقه و خوشه گندم می کنند و آنها در لابه لای برگ‌های علوفه هرز زمستان گذرانی می کنند (پنهان می شوند) اما برخی از آنها در میان پوشش گیاهی خشن پناه می برند و با بهتر شدن شرایط، آفات بیرون می آیند و دوباره شروع به تغذیه از قسمت های مختلف محصول گندم می کنند.

بررسی‌های جدول فوق حاکی از این است که شهرستان بجنورد با یک هزار و ۹۹۰ هکتار بیشترین درگیری با آفت سن مادری گندم و ۹۳۰ هکتار پوره سن گندم را دارد و مزارع جو در این آمار به نسبت گندم کمتر درگیر آفات بوده است هر چند که گندم از لحاظ استراتژیک مهمتر از جو است ولی نباید از مبارزه با آفات در مزارع جو غافل شد چرا که این استان دامپرورخیز است و ۲ میلیون ۸۰۰ هزار راس دام در این خطه پرورش داده می شود.

این آمار نشان می دهد که شهرستان های راز و جرگلان و جاجرم کمترین درگیری با آفات گندم و جو را دارند و تمرکز مبارزه باید بر روی مزارع اسفراین و بجنورد باشد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این خصوص می گوید: ۲۵ میلیارد تومان اعتبار برای مبارزه با آفت سن گندم در اراضی گندم رها شده از سوی کشاورزان این استان مورد نیاز است.

محمد محمدزاده می افزاید: مبارزه شیمیایی با آفت سن گندم در ۳۰ هزار هکتار از کشتزارهای مناطق گرم این استان از جمله اسفراین و جاجرم آغاز شده است و مبارزه در دیگر نقاط نیز در دستور کار قرار دارد.

وی با بیان اینکه کشتزارهای شهرستان اسفراین، بجنورد و شیروان ۹۰ درصد از سطح مبارزه با آفت سن را به خود اختصاص داده است می گوید: پیش بینی می شود که هفته‌ آینده نیز مبارزه با آفت پوره سن انجام شود و آفت سن گندم هر ساله با توجه به وضعیت آب و هوایی در نیمه نخست اسفندماه از مناطق زمستان گذران به سطح مزارع ریزش می کند و سال گذشته در حدود ۱۹ هزار هکتار از سطح کشتزار های این استان مبارزه شیمیایی با این آفت انجام شد.

محمدزاده اضافه می کند: خسارت آفت سِن گندم ۲ مرحله را شامل می شود که اولین خسارت آن در زمان سن مادری و باید با روش های شیمیایی مبارزه شود و خسارت مربوط به شاخه، برگ و حتی سنبله گندم مرحله دیگری است که عملکرد تولید گندم با کاهش مواجه خواهد شد.

بررسی این جدول نشان می دهد که در مجموع ۱۳ هزار و ۳۱ هکتار از اراضی گندم و جوی هشت شهرستان خراسان شمالی درگیر آفت پوره سن و سن مادری است که از این میزان؛ ۱۰ هزار و ۳۳۴ هکتار مربوط به آفت سن مادری و ۲ هزار و ۶۹۷ هکتار پوره سن است.

شهرستان شیروان با یکهزار و ۸۵۰ هکتار بیشترین درگیری را با این آفات بعد از بجنورد دارد و بعد از آن شهرستان های اسفراین، مانه و سملقان و راز و جرگلان قرار دارند.

خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که از این سطح ۳۰۰ هزار هکتار را اراضی زراعی و مابقی را باغ تشکیل می دهد که حدود ۸۰ هزار بهره بردار بخش کشاورزی محسوب می شود.

سال زراعی گذشته ۱۰۸ هزار تن گندم از سطح کشتزارهای این استان تولید شد که نسبت به سال قبل تر از آن ۶ برابر افزایش یافت.

سن غلات از مهمترین آفات گندم و جو است و این آفت با تغذیه از گندم و جو در مراحل مختلف رویشی موجب کاهش عملکرد (خسارت کمی) و از بین بردن خاصیت نانوایی (خسارت کیفی) می شود.

خسارت مربوط به سن معمولی گندم تاریخچه بسیار طولانی دارد و در حال حاضر مساله گیاه پزشکی ایران محسوب می شود و این روند در سال های اخیر تشدید شده است.