محکومیت ۴۶درصدی پرونده‌های قصور پزشکی/رشته زنان و زایمان در صدر شکایت‌ها

گروه جامعه ایرنا - گاهی با همه رعایت اخلاق پزشکی در روند درمان، قصورهایی رخ می‌دهد که منجر به واردشدن ضرر و زیان‌هایی به بیمار و حتی مرگ او می‌شود و در صورت بروز قصور پزشکی در روند درمان، بیمار با اطلاع از قوانین می‌تواند به مراجع ذی‌صلاح شکایت کند و پرونده وی در سازمان نظام پزشکی یا سازمان پزشکی قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ این 2 مرجع با اعلام نظر کارشناسی می‌توانند وقوع قصور را تایید یا رد کنند و بر این اساس، هرساله بخشی از پرونده‌های شکایت مربوط به قصور پزشکی در پزشکی قانونی با محرز شدن قصور محکوم و بخشی هم تبرئه می‌شوند.

برخی از بیماران حتی اطلاع ندارند که در چه صورت می‌توانند از پزشک یا درمانگر خود بابت «قصور پزشکی» شکایت کنند و گاهی نیز برای بیماران پیش می‌آید که به دلیل نگرانی از طولانی شدن روند رسیدگی به شکایت حتی در صورت رخداد قصور پزشکی از شکایت صرف‌نظر می‌کنند. برخی نیز به اشتباه تصور می‌کنند که قصور پزشکی تنها به معنای عدم انجام یک اقدام درمانی برای بیمار است و با انواع قصور پزشکی و حقوق خود آشنایی کافی ندارند.

برخی از بیماران حتی اطلاع ندارند که در چه صورت می‌توانند از پزشک یا درمانگر خود بابت قصور پزشکی شکایت کنند و گاهی نیز برای بیماران پیش می‌آید که به دلیل نگرانی از طولانی شدن روند رسیدگی به شکایت حتی در صورت رخداد قصور پزشکی، از شکایت صرف‌نظر می‌کنند.

در این گزارش سعی شده است با گفت وگویی که با دکتر «بابک سلحشور» مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی انجام شده است به سئوالاتی نظیر اینکه قصور پزشکی چیست؟ و چرا رخ می دهد؟ انواع قصور چیست؟ مراجع ذیصلاح رسیدگی به قصور چه دستگاه هایی هستند؟ و بیشترین قصور در چه رشته هایی رخ می دهد؟ پاسخ داده شود.

ایرنا: در ابتدا توضیح دهید که قصور پزشکی چیست؟

سلحشور: قصور به معنای عجز، ناتوانی و کوتاهی کردن از کاری است اما اگر بخواهیم لفظ قصور پزشکی را درباره اقدامات تشخیصی و درمانی بکار ببریم باید دارای شرایطی باشد؛ اول این که درمانگر، باید مسئولیت تشخیص یا درمان بیماری فردی را برعهده گرفته باشد؛ دوم آنکه در راستای این اقدام درمانی یا تشخیصی، اقدامی را انجام داده باشد که بر اساس قواعد علمی و قانونی نباشد، سوم آن که کار انجام شده موجب ضرر و زیان فرد بیمار شده باشد و اینکه باید رابطه علیت بین اقدام درمانگر و صدمه‌ای که به بیمار رخ داده را احراز کنیم.

ایرنا:به طور کلی چند نوع قصور پزشکی داریم؟

سلحشور: قصور پزشکی به چهار شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد، بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است.

بی‌احتیاطی یعنی کارهایی که نباید برای مریض انجام دهد اما انجام داده است. عدم مهارت یعنی اتفاقی که به دلیل عدم مهارت درمانگر در هنگام انجام جراحی یا اقدام درمانی و تشخیصی، رخ می‌دهد و معمولا هم توسط پزشکان جوانتر انجام می‌شود و عدم رعایت نظامات دولتی نیز عدم رعایت بخشنامه، پروتکل‌ها و آیین‌نامه‌های ابلاغی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که به دلیل عدم رعایت، منجر به قصور و خسارت و عارضه به بیمار می‌شود.

قصور پزشکی به ۴ شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد و بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است

این دستورالعمل از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ می‌شود برای مثال اگر ابلاغ شود که یک نوع آمپول باید صرفاً در مراکز درمانی بیمارستانی تزریق شود و یک پزشک در مطب این کار را انجام دهد و اتفاقی برای بیمار رخ دهد، می‌توان آن را به عنوان قصور بررسی کرد.

برخی از عوارض بعد از درمان یا جراحی‌ها جزء عوارض شناخته شده بعد از روند درمان هستند و زمانی منتسب به قصور است که کادر درمان همه اقدامات درمان را برای بیمار انجام نداده است.

ایرنا: تفاوت رسیدگی به پرونده‌های پزشکی در سازمان پزشکی قانونی با نظام پزشکی در چیست؟

سلحشور: سازمان نظام پزشکی به تخلفات صنف پزشکی رسیدگی می‌کند و سازمان پزشکی قانونی زیر نظر قوه قضاییه است و پزشکی قانونی، تخلفات و خساراتی که جنبه کیفری داشته باشد را بررسی و پیگیری می‌کند. برای مثال اگر فردی از برخورد ناشایست پزشک یا بیش از اندازه دریافت کردن تعرفه ویزیت شکایت داشته باشد باید به سازمان نظام پزشکی شکایت کند اما درباره خطاهای پزشکی که منجر به آسیب جسمی یا روحی فرد شده سازمان نظام پزشکی و پزشکی قانونی می‌توانند به موضوع رسیدگی کنند.

اگر فردی برای شکایت به مرجع قضایی یعنی دادسرای ویژه جرایم پزشکی مراجعه کند، بازپرس پرونده می‌تواند پرونده را هم به پزشکی قانونی و هم نظام پزشکی پرونده ارجاع دهد.

ایرنا:چگونه فردی متوجه شود که قصور پزشکی در روند درمانی وی رخ داده و چگونه باید اعلام قصور کند؟

سلحشور: برای اینکه بیمار از حقوق خود آگاه شود، منشور حقوق بیمار در همه بیمارستان‌ها نصب شده است و بیماران با مطالعه این منشور می‌توانند از حقوق خود آگاه شوند. با این وجود، بیماران معمولاً پس از یک جراحی یا یک اقدام درمانی یا تشخیصی اگر دچار عارضه‌ای شوند یا اگر حس کنند که در راستای این اقدام، کوتاهی از سوی پزشک معالج، کادر درمان یا بیمارستان اتفاق افتاده، معمولا شکایت می‌کنند، اگر انجام یک اقدام درمانی منجر به نقص عضو یا فوت شده باشد نیز معمولاً همراهان بیمار شکایت می‌کنند.

مردم برای اعلام قصور می‌توانند از چند طریق اقدام کنند؛ یکی تنظیم شکایت در دادسرای رسیدگی به جرایم پزشکی و دیگری مراجعه به سازمان نظام پزشکی و حتما باید برای پزشکی قانونی نامه‌ای از طریق یک مرجع ذیصلاح برای ما آمده باشد تا قصور از طریق ما در داخل کمیسیون‌های تخصصی مورد بررسی قرار گیرد.

قاضی می‌تواند پرونده را هم به نظام پزشکی و پزشکی قانونی ارجاع دهد اما بهتر است که پرونده به یک جا ارجاع شود تا مشکلاتی را به همراه نداشته باشد.

ایرنا: بیشترین قصور پزشکی مربوط به کدام رشته‌هاست؟
سلحشور: در سال گذشته (۱۴۰۱) در مجموع و در همه نوبت‌های رسیدگی ۱۲ هزار و ۴۴۵ پرونده در نوبت‌های مختلف مورد قصور پزشکی بررسی قرار گرفت که از این تعداد پنج هزار و ۷۱۲ هزار پرونده منجر به صدور رای محکومیت و ۶ هزار و ۷۳۳ پرونده هم تبرئه شدند که ۴۶ درصد از پرونده‌های قصور محکوم و ۵۴ درصد هم تبرئه شدند.

در مقایسه با تعداد پرونده‌های قصور در سال قبل از آن (۱۴۰۰) با ۱۲ هزار و ۱۲۰ پرونده، تعداد پرونده‌ها نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۲.۷ درصد افزایش داشته است.

در سال گذشته بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی و بر مبنای موضوع کمیسیون قصور در همه نوبت‌های رسیدگی رشته جراحی زنان و زایمان با ۲۲۲۱ نفر رتبه اول بعد از آن رشته دندانپزشکی ۱۸۸۲ در رتبه دوم و رتبه سوم رشته جراحی عمومی با ۱۸۴۵ پرونده در رتبه سوم قرار دارد.

در رشته زنان و زایمان از ۲ هزار و ۲۲۱ پرونده یکهزار و ۳۷۸ مورد تبرئه و ۸۴۳ مورد محکوم شدند. در رشته دندانپزشکی از یکهزار و ۸۸۲ پرونده، ۷۶۷ مورد تبرئه و یکهزار و ۱۱۵ مورد محکوم و رشته جراحی عمومی از یکهزار و ۸۴۵ پرونده یکهزار و ۱۱۱ مورد تبرئه و ۷۳۴ مورد محکوم شدند.

ایرنا: آمار قصور در جراحی زیبایی و پلاستیک چگونه است؟

سلحشور: در مورد جراحی زیبایی و پلاستیک بر اساس افراد درگیر طبق آمار پزشکی قانونی در سال گذشته، یکهزار و ۴۳۶ پرونده هستند که به دلایل مختلف مانند جراحان عمومی، زیبایی و جراحی پلاستیک مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد ۶۶۸ پرونده تبرئه و ۷۶۸ پروند نیز منجر به محکومیت شد.

نکته‌ای که در مورد پروندهای قصور پزشکی در جراحی زیبایی و پلاستیک اهمیت دارد این است که این نوع پرونده‌ها می‌تواند شامل هر اقدام که برای زیبایی انجام می‌شود، باشد حتی اقداماتی مانند تزریق ژل و صرفا این نوع پرونده‌ها منظور جراحی‌های بزرگ مد نظر نیست.

ایرنا: چرا قصور در رشته‌های دندانپزشکی و زنان زایمان زیاد است؟

سلحشور: در رشته دندانپزشکی به دلیل اینکه تعداد مراجعه کننده بیشتر است و از سویی هم مردم برای درمان و ترمیم دندان‌های خود به آگاهی‌های بیشتری رسیده‌اند و بیشتر هم به دندانپزشک مراجعه می‌کنند؛ بنابراین با مراجعه بیشتر، احتمال قصور هم بالاتر می‌رود همچنین هرچند تعرفه دندانپزشکی در برخی از کشورها در رده خدمات لوکس محسوب می‌شود و در مقایسه با این کشورها هزینه دندانپزشکی در ایران پایین‌تر است اما در مقایسه با برخی از دیگر خدمات پزشکی، تعرفه دندانپزشکی بالاست و با پرداخت هزینه بالاتر تعداد شکایت‌ها هم بیشتر است.

در رشته زنان و زایمان به دلیل اینکه حساسیت این رشته زیاد است و یک رشته تلفیقی محسوب می‌شود و ۲ نفر (مادر و کودک) درآن درگیر هستند؛ از سویی دیگر رشته زنان و زایمان یک رشته پیچیده و سخت است و اقدامات درمانی پیچیده دارد به همین دلایل هم احتمال قصور و شکایت در آن بیشتر است.

پزشکی قانونی در رسیدگی به پرونده‌های قصور جانب حق و عدالت را رعایت می‌کند و میان پزشک و بیمار هیچ تفاوتی وجود ندارد

ایرنا: چه توصیه‌هایی به مردم و پزشکان در مورد کاهش قصورهای پزشکی دارید؟

سلحشور: به پزشکان توصیه می‌کنیم که برای بیماران خود وقت کافی بگذارند و در مورد عوارض ناشی از اعمال جراحی یا مصرف برخی داروها توضیحات کامل را در اختیار بیماران قرار دهند و بیماران نیز با آگاهی کامل از این عوارض تصمیم بگیرند و دوره درمان را بگذرانند.

رعایت اخلاق پزشکی برای پزشکان در اولویت است و زحمات زیادی نیز در این زمینه متحمل می‌شوند اما گاهی به دلیل ازدحام مراجعه‌کنندگان ممکن است کم توجهی‌هایی انجام شود؛ البته همکاران پزشک که پروانه مطب و گواهینامه پزشکی دارند از مهارت و دانش کافی برخوردار هستند اما گاهی لازم است برای آن‌ها دوره‌های آموزشی تکمیلی برگزار شود.

به بیماران نیز توصیه می‌کنیم همه جوانب درمان بیماری خود را در نظر بگیرند و اطلاعات کافی در مورد بیماری خود داشته باشند و بعد پزشک معالج خود را انتخاب کنند.

به مردم اطمینان می‌دهیم که پزشکی قانونی در رسیدگی به پرونده‌های قصور جانب حق و عدالت را رعایت می‌کند و از تضییع حقوق چه بیمار یا پزشک جلوگیری می‌کند و در رسیدگی پرونده‌ها میان پزشک و بیمار هیچ تفاوتی وجود ندارد.