گردشگری پایدار در تالاب‌ها تنها با حضور جوامع محلی محقق می‌شود+ فیلم

به گزارش خبرنگار ایرنا، «محسن معارف پناه» ساکن روستای «قره‌داغ» و عضو شرکت تعاونی خدمات گردشگری تالاب کانی برازان مهاباد است که در سال ۱۳۹۲ از طرف ستاد روز جهانی تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست کشور به عنوان قهرمان تالابی کشور انتخاب شد.

این قهرمان تالابی، فعالیت خود را به عنوان محیط بان و یکی از حافظان پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی کانی برازان از سال ۱۳۸۶ آغاز کرده و از آن زمان تاکنون در طول هفته و در تمام فصول سال به مراقبت و نگهداری از این تالاب مشغول است.

هفته محیط زیست را بهانه قرار داده و در یک روز بهاری برای دیدار با این قهرمان تالابی ایران راهی تالاب کانی‌برازان شدم.

مسیر تالاب کانی برازان در کمربندی ترشکان- دارلک مهاباد و نزدیکی روستای «حاجی خوش» قرار دارد و سپس پس از طی کردن حدود ۱۵ کیلومتر مسیر از حاشیه روستای «گابازله»، جاده ای باریک و پرپیچ به روستای «قره‌داغ» می‌رسد.

در ابتدای ورودی این روستا جاده‌ای خاکی در داخل مراتع و زهکش‌ها به سمت تالاب کانی برازان نمایان می‌شود و در قمستی از جاده که خاکی و تردد در آن آسان هم نیست، یک واحد مخروبه دیده می‌شود که گویا در گذشته قرار بود محلی برای اسکان گردشگران باشد اما طرح شکست خورده ولی بخشی از بقایای آن در محل وجود دارد.

پس از طی چند تپه سرانجام نگین آبی و سبز کانی برازان نمایان می‌شود که در این فصل به سبب آب فراوان، نیزارهای سرسبز و از همه مهم‌تر میزبانی از پرندگان در فصل جوجه آوری از هر زمان دیگری زیباتر به نظر می‌رسد.

پس از کمی تماشای زیبایی‌های کانی برازان، به همراه «محسن معارف پناه» قهرمان تالابی ایران به قسمتی از تالاب که حالت اسکله مانند داشت و سایه نیزارها کمی از گرمای هوا کاسته بود، رسیدیم.

این قهرمان تالابی یک به یک پرندگان را می‌شناخت و هراز گاهی که پرنده‌ای از بالای سر ما پرواز می‌کرد، یا صدای آنها در هوا می‌پیچید سریع گونه آن را معرفی می‌کرد البته برخی گونه‌ها در زبان محلی و هم در زبان فارسی اسم‌های متفاوتی داشتند.

ایرنا: از چه سنی با تالاب کانی‌برازان آشنا شدید؟

معارف‌پناه: آشنایی من با کانی‌برازان به دوران کودکی من بر می‌گردد در آن دوران به همراه مرحوم مادرم برای چیدن نی و جگه‌ن به حاشیه تالاب می‌آمدم سپس آنها را به روستا برده و مادرم از نی‌ها حصیر می‌بافت.

پدرم شکارچی کهنه‌کاری بود، بزرگتر که شدم همراهش به حاشیه تالاب برای شکار پرندگان می‌آمدم، در آن دوران فرهنگ محیط زیستی به اندازه اکنون ترویج نشده بود و برخی برای صید و شکار به تالاب می‌آمدند.

پس از مدتی پدرم و تعدادی از دوستانش را راضی کردم شکار را ترک کنند پس از آن و با توجه به قولی که به من دادند، همگی به دوستداران محیط زیست تبدیل شدند و یکی یکی تفنگ های شکار خود را شکستند و سنتی به نام شکستن تفنگ و پشیمانی از شکار در بین مردم نهادینه شد.

ایرنا: از چه سالی به عنوان محیط بان در تالاب فعالیت خود را شروع کردید؟

معارف‌پناه: از دوران دبیرستان علاقمندی من به تالاب بیشتر و بیشتر شد هر گاه گردشگر یا محققی برای مطالعه و پژوهش به تالاب مراجعه می‌کرد، همراهش می‌شدم و اینگونه علاقه و عشق من برای شناخت تالاب نمایان شد.

در سال ۱۳۸۶ تصمیم گرفتم که بخشی از زندگی م را برای محافظت از این تالاب اختصاص دهم و کم‌کم حضورم در تالا بیشتر شد تا اینکه در سال ۱۳۸۷ به صورت رسمی فعالیت خود را به عنوان محیط بان آغاز کردم.
از آن سال تاکنون از هفت روز هفته، ۶ روز و گاهی تمام هفته را در تالاب کانی برازان هستم و تالاب به خانه دوم من تبدیل شده است.

ایرنا: در چه سالی به عنوان قهرمان تالابی معرفی شدید؟

معارف‌پناه: هر سال به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها سیزدهم بهمن ماه از کسانی که خدمات ارزنده ای نسبت به احیای تالاب‌های کشور داشته باشند در راستای تقویت فرهنگ حفاظت از تالاب‌ها و ارتقای سطح آگاهی مردم از اکوسیستم‌های تالابی و گونه‌های آنها به عنوان قهرمان تالاب قدردانی می شود.

در سال ۱۳۹۲ که مراسم انتخاب قهرمان تالاب ایران به میزبانی تبریز برگزار شد، در بخش مشارکت‌های مردمی و آموزش جوامع محلی در زمینه مزیت‌های تالاب، مستندات خود را به دفتر تالاب‌ها ارسال و در همان سال به عنوان قهرمان تالاب ایران انتخاب شدم.

البته در مهرماه همان سال توانستم عنوان برتر همایش «ˈگردشگری و اکوتوریسم آبی و تلاش برای حفاظت آنهاˈ» که در تهران برگزار شد جایزه ویژه و لوح تقدیر این مراسم را از رییس سازمان حفاظت محیط زیست دریافت کنم.

ایرنا: توسعه گردشگری در تالاب‌ها باید چگونه باشد؟

معارف‌پناه: اکنون در سطح دنیا، توسعه گردشگری در تالاب‌ها به جایگاه خاصی رسیده و دیگر زمان آن است که این سیاست در تالاب‌های این منطقه بویژه تالاب کانی برازان نیز اجرا شود.

اما نگته مهم در این زمینه است که رسیدن به توسعه و گردشگری پایدار در تالاب‌ها تنها با حضور جوامع محلی پیرامون آنها محقق می‌شود و تاکنون تمام طرح های گردشگری که در آن جوامع محلی و پیرامون تالاب نقش نداشتند، منجر به شکست بوده است.

اکنون پرنده نگری به عنوان یک جاذبه گردشگری جایگاه ویژه‌ای در این صنعت دارد و می‌تواند پای صدها علاقمند به این حوزه را به تالاب‌ها بکشانند البته علاوه بر این گردشگری در تالاب‌ها باید متفاوت تر از دیگر انواع گردشگری باشد.

اگر بخواهیم در این زمینه طرحی موفق ارایه دهیم باید جوامع محلی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در آن ذینفع باشند تا هم در راستای حفظ تالاب بکوشند و هم زمینه را برای جذب گردشگر مهیا کنند.

ایرنا: به عنوان یک محیط بان در چه رشته ای تحصیل کردید؟

معارف‌پناه: در رشته مدیریت خدمات بازرگانی مدرک دیپلم گرفت و سپس در رشته کشاورزی گرایش بیولوژیک در مقطع لیسانس ادامه تحصیل دادم و پس از فارغ التحصیلی بر حسب علاقه خودم در زمینه‌های گردشگر، پرنده شناسی و سایر مقوله حوزه تالاب دوره‌هایی تخصصی و مطالعات زیادی گذراندم.

ایرنا: زندگی شخصی شما تا چه اندازه با بحث تالاب عجین شده است؟

معارف‌پناه: اشاره کردم که تالاب کانی برازان در این مدت به خانه دوم من تبدیل شده و هر روز به اینجا سر می‌زنم و در زمانی هم که در خانه هستم در مورد زیبایی‌های آن برای بچه‌هایم تعریف می‌کنم.

۲ فرزند دارم و اتاق‌های آنها هم پر پوستر و عکس از جلوه‌هاا و زیبایی‌هایی تالاب شده است.

۱۶ تا ۲۲ خرداد به نام هفته محیط زیست نامگذاری شده و شعار امسال این هفته «نهضت ملی کاهش آلودگی‌های پلاستیکی» است.

به گزارش ایرنا، پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی کانی برازان مهاباد با وسعتی افزون بر ۹۱۰ هکتار یکی از مهمترین تالاب‌های اقماری جنوب دریاچه ارومیه و با ارزش ترین زیستگاه‌های انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی در شمال غرب کشور به شمار می‌رود.

این تالاب که به دلیل موقعیت ویژه و شرایط زیستی منحصر بفرد خود در سال ۱۳۸۵ به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد، به نخستین پناهگاه حیات وحش آذربایجان غربی تبدیل و به این ترتیب به عنوان یکی از مناطق چهارگانه کشور با جایگاه قانونی معرفی شده است.

بر اساس آخرین بررسی‌ها تعداد ۷۵ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی متعلق به ۱۱ خانواده در این تالاب شناسایی شده است که در صورت اضافه کردن گونه‌های خشکی زی، این تعداد به بیش از ۱۸۰ گونه خواهد رسید و همین امر اهمیت تالاب را بیش از پیش آشکار می‌سازد.

در منطقه کانی برازان تاکنون ۴۵ گونه گیاهی از ۳۵ جنس و ۱۷ خانواده شناسایی شده است که این گیاهان ۲۱ جامعه گیاهی را تشکیل می‌دهد و بیشتر گونه‌های شناسایی شده از خانواده اسفناج Chenopodiaceae و گندمیان Graminae بوده و گونه‌های شناسایی شده در داخل تالاب نیز شامل نی، بوریا، جگن و گز است.

در مهاباد علاوه بر تالاب بین المللی کانی برازان، تالاب‌های دائمی «حسن خان» و «قوپی باباعلی» و تالاب‌های فصلی دیگری از جمله گروس، داشخانه و قره قشلاق نیز وجود دارد.