بخشش سرخ با وجود ضعف زیرساخت‌ها

به گزارش خبرنگار ایرنا، هدف رسالت اصلی سازمان انتقال خون، تهیه خون و فرآورده های سالم و کافی برای بیماران است و با وجود پیشرفت علم و فناوری، هنوز هیچ جایگزین مناسبی برای خون انسانی ساخته نشده است.

افرادی که در سوانح رانندگی یا بر اثر بلایای طبیعی مثل زلزله دچار مصدومیت می‌شوند، نوزادان و کودکانی که دچار کم‌خونی هستند و بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، همگی افرادی هستند که برای زنده ماندن به خون هم‌نوعان خود نیاز دارند.

تاریخچه اهدای خون در ایران و جهان

در سال ۱۸۱۸ میلادی، برای اولین‌بار در یک عمل جراحی که توسط جیمز بلاندل انجام شد، به یک انسان در حال مرگ خون تزریق شد.

سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۵۳ شمسی تاسیس شد و اکنون بیش از ۹۰ پایگاه انتقال خون در سراسر کشور دارد.

قبل از احداث این سازمان، اهدای خون در مراکز دیگر مثل ارتش و دانشکده پزشکی تهران انجام می‌شد. این مرکز در ۱۵ بهمن سال ۱۳۴۱ شمسی افتتاح شد؛ به همین منظور، ۱۵ بهمن را در ایران روز جمع‌آوری خون نام‌گذاری کردند.

در دوران دفاع مقدس، بیشتر فرآورده‌های خونی مصدومان و مجروحان جنگ با اهدای داوطلبانه مردم تامین می‌شد. در حال حاضر از هر هزار نفر در جامعه تقریبا ۲۲ نفر به‌صورت مستمر خون اهدا می‌کنند.

قبل از تاسیس سازمان انتقال خون در ایران و همچنین در برخی کشورها، اهداکنندگان خون در ازای کاری که انجام می‌دادند پول دریافت می‌کردند اما در حال حاضر در اغلب کشورها از جمله ایران، این کار، امری داوطلبانه است.

جالب است بدانید که میزان اهدای خون در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر از کشورهای در حال‌ توسعه و فقیر است.

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، از هر هزار نفر در یک جامعه توسعه‌یافته، ۴۰ نفر و در یک کشور در حال‌ توسعه ۱۳ نفر در سال، خون اهدا می‌کنند.

با توجه به نقشی که کردستان در شبکه خون‌رسانی کشور دارد، با "محمدسعید کریمیان" مدیرکل انتقال خون استان، گفت و گویی انجام گرفت که در ادامه می‌آید.

ایرنا: ابتدا از وضعیت کلی استان در ارتباط با اهدای خون بفرمایید که نسبت به کشور چه جایگاهی داریم؟

کریمیان: کردستان با دارا بودن موجودی خون بالای ۱۵ روز ضمن نداشتن دغدغه تامین خون و فرآورده‌های آن، از استانهای برتر کشور در زمینه شاخص‌های اهدای خون است.

با مشارکت فعالانه دواطلبان اهدای خون در کردستان، ذخیره خونی در دوران شیوع کرونا در استان به زیر پنج روز نرسید که اطلاع رسانی رسانه‌ها و همراهی مردم عاملی شد تا علاوه بر تامین بودن نیاز استان، به دیگر استانها، ارسال خون نیز داشته باشیم.

در حال حاضر ۲۰ مرکز درمانی به صورت مستمر از خون و فرآورده‌های خونی استفاده می‌کنند که هیچ دغدغه‌ای در این زمینه وجود ندارد.

پارسال تا پایان بهمن رتبه اول کشور را در شاخص‌های اهدای خون داشتیم و امسال هم تاکنون رتبه دوم کشور را داریم و این نشان دهنده حس نوعدوستی و کمک به همنوع توسط شهروندان کردستانی است.

ایرنا: اشاره به آمار اهدای خون در استان داشتید. سال گذشته و امسال چه تعداد برای این منظور به مراکز انتقال خون مراجعه داشتند؟

کریمیان: شاخص اهدای خون در استان در سال گذشته ۲۰ درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش داشت؛ سال گذشته ۴۰ هزار مراجعه‌کننده اهدای خون داشتیم که ۳۵ هزار داوطلب موفق به اهدای خون شدند.

از این میزان اهدای خون، سال گذشته ۹۰ هزار فرآورده خونی فرآوری شد که ۵۰ هزار واحد در استان مصرف و هفت هزار در قالب شبکه خون‌رسانی به دیگر استانها ارسال شد.

امسال هم ۱۰ هزار داوطلب اهدای خون داشتیم که هفت هزار نفر موفق به اهدای خون شدند.

ایرنا: با توجه به فعالیت تنها ۲ مرکز انتقال خون، نسبت استقبال از اهدای خون با تجهیزات مراکز شما همخوانی دارد؟

کریمیان: ما با کمبود شدید فضای فیزیکی و سرانه تخت اهدای خون و زیرساختها مواجهیم؛ ضمن اینکه با آغاز بکار بخش پیوند مغز استخوان در بیمارستان بعثت سنندج، نیاز به خون و فرآورده‌های آن قطعا افزایش می‌یابد.

از نظر زیرساختی با کمبود مواجهیم و یک میلیون و ۷۰۰ هزار جمعیت استان در ۱۰ شهرستان، تنها به ۲ مرکز ثابت انتقال خون دسترسی دارند و شهروندان دیگر مناطق به این ۲ مرکز در سنندج و سقز مراجعه می‌کنند.

ساختمان جدیدی را در دست احداث داریم که تکمیل این ساختمان از مصوبات سفر سال گذشته رییس جمهور به استان است و ۲۴ میلیارد تومان برای آن اختصاص یافت و تاکنون ۵۰ درصد تخصیص یافته است.

پیش بینی می‌شود این طرح در صورت تامین تمام اعتبار مورد نیاز هفته دولت امسال به بهره‌برداری برسد.

در حال حاضر انتقال خون کردستان دارای کمترین فضای فیزیکی در بین دیگر ادارات کل انتقال خون سراسر کشور است و این محدودیت، افزایش تخت های خونگیری، توسعه خدمات نوین و افزودن بخش های جدید و تجهیزات بیشتر را غیر ممکن کرده است.

پس از شروع به کار دولت سیزدهم با تلاش برای معرفی نقش و جایگاه سازمان انتقال خون در نظام سلامت و دستاوردها و موفقیت های این اداره کل، موفق به دریافت بودجه چشمگیری شدیم و این طرح امسال بعد از ۱۴ سال از کلنگ‌زنی آن، تکمیل می‌شود.

در حال حاضر، بخش فرآورده‌های خونی اگر نیاز به استقرار دستگاه سانتریفیوژ داشته باشد، بخاطر فضای فیزیکی میسر نخواهد بود.

این ساختمان جدید، ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در زمینه طب نوین می‌تواند کارایی داشته باشد؛ مثلا در پذیره نویسی سلولهای بنیادین می‌تواند فعال شود که در حال حاضر رتبه اول کشور را داریم.

ایرنا: درباره تعداد تخت انتقال خون در استان هم توضیح دهید.

کریمیان: یکی از نگرانی‌های ما، افزایش تخت‌های بیمارستانی و در جا زدن تخت‌های انتقال خون در استان است.

در حال حاضر تنها ۲ تخت خونگیری برای خانمها داریم و با همین ۲ تخت، رتبه اول کشور را در زمینه اهدای خون بانوان، دارا هستیم.

انتقال خون کردستان از نظر مراقبت از اهداکنندگان در رتبه اول کشور است و در مجموع ۱۴ تخت انتقال خون در خدمت داوطلبان اهدای خون است که ۶ تخت آقایان و ۲ تخت خانمها در سنندج و ۶ تخت در سقز فعال است.

شاخص تخت اهدای خون در کشور ۲۶ تخت به هر هزار نفر است.

ایرنا: کدام گروههای خونی در استان کمیاب است؟

کریمیان: گروههای خونی منفی در استان کم است و به همین منظور نیاز به دریافت این گروهها بیشتر است؛ چرا که تنها ۱۰ درصد جمعیت RH منفی دارند.

ایرنا: پیشتر گفتید که بانوان رتبه اول کشور را در اهدای خون دارند، در این باره توضیح دهید و اینکه آیا این حرف درست است که" خانمها کم‌خونی مزمن دارند و نباید خون اهدا کنند"؟

کریمیان: شاخص اهدای خون خانمهای کردستانی بالاست و در ۱۱ ماه سال گذشته رتبه اول کشور را در این زمینه داشتیم.

میانگین اهدای خون بانوان در کشورهای توسعه یافته ۵۰ درصد است که این شاخص در کشورمان ۴ تا ۴.۵ درصد و در کردستان بالای ۹ درصد است.

این نشان می دهد که بانوان کردستانی حس نوعدوستی فوق‌العاده‌ای دارند.

از طرفی، بانوان محور اصلی خانواده هستند و در فرهنگسازی خانوادگی اهدای خون تاثیر ویژه‌ای دارند.

طبق مستندات سازمان بهداشت جهانی
ایران در کمیت و کیفیت در مدیترانه رتبه اول را داریم و در آسیا از پنج کشور برتر است؛ اهدای خون در کشورمان اقدامی کاملا داوطلبانه است در حالیکه بسیاری از کشورها در ازای اهدای خون، پول دریافت می‌شود.

۸۰ درصد خانمها هموگلوبین طبیعی دارند و اینکه گفته می شود کم‌خونی دارند پایه و اساس علمی ندارد.

ایرنا: درست است که کار همه داوطلبان اهدای خون نوعی کار خیر است ولی برای فراهم کردن بستر به ویژه در نقاط دور افتاده استان که به مراکز انتقال خون دسترسی کمتری دارند، آیا اقدامی از سوی خیرین انجام گرفته؟

کریمیان: همانطور که گفته شد، امکانات و فضای بخش فرآوری محدود و لازم است که خیرین پای کار بیایند و مسوولان نیز در این زمینه همت کنند.

خیرین بیجار و بانه فضایی در اختیار ما قرار دادند که پنجشنبه‌ها در بانه، تیم سیار استقرار دارد و در بیجار نیز در آینده نزدیک این مرکز راه‌اندازی می‌شود.

درست است که کردستان کمبود خون ندارد ولی جلب مشارکت خیرین به منظور کمک بیشتر به شبکه خون‌رسانی کشور است که با سامانه سیار می‌شود این هدف را دنبال کرد.

ایرنا: و حرف پایانی شما...

کریمیان: همانطور که بارها اعلام شده دغدغه موجودی خون نداریم و ذخایر خونی مراکز و بانک خون استان تامین است و دورترین نقاط استان نیز به رغم نداشتن مراکز ثابت انتقال خون، ذخایر مناسبی دارند.

در ایام شیوع کرونا، ذخایر خونی ما به زیر پنج روز نرسید و این همت ویژه‌ای بود که با وجود همه خطرات، مردم نوعدوست استان آن را به جان خریدند تا هیچ بیماری بخاطر خون فرصت زندگی را از دست ندهد.

نیاز به خون نیازی همیشگی است و مصدومان حوادث، بیماریهای خونریزی دهنده، مادران باردار، نوزادان از جمله افرادی هستند که خون شرط زندگی دوباره بسیاری از آنهاست.

از سویی، رفاه بشر امید به زندگی را بالا برده و هرچه عمر بالاتر رود، بیماریهای مزمن نیاز مراقبتهای حمایتی به ویژه در زمینه خون را بالا می‌برد.

نگرانی ما این است که در حال حرکت به سمت پیرسالی هستیم و از آنجا که افراد ۱۸ تا ۶۰ سال امکان اهدای خون دارند و این پیری جمعیت قطعا، کاهش اهدای خون را به دنبال خواهد داشت.

چیزی به اسم خون مصنوعی وجود نداشته و خون جایگزین ندارد و مراکز درمانی هم رو به افزایش است و اینها یعنی برای بودن بیماران، باید اهداکنندگان خون هم باشند.

"ما هستیم چون شما خون اهدا می‌کنید"، شعار امسال روز جهانی اهداکنندگان خون است.