«تاریخ طبیعی» مازندران ظرفیتی درآمدزا اما ناشناخته

به گزارش خبرنگار ایرنا، به اعتقاد صاحبنظران و فعالان حوزه گردشگری، چشم اندازهای بی نظیر میراث تاریخ طبیعی مازندران دارای ظرفیت های بالای برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است که برای تحقق این امر مهم در شرایط کنونی اقتصاد گردشگری ایران، باید برنامه ریزی اصولی از سوی نهادهای مربوط تدبیر شود.

برآیند تحقیقات صورت گرفته، میراث طبیعی به لحاظ کارکردهای آن در ایجاد زمینه های اشتغال و رونق اقتصادی در دهه های اخیر اهمیت زیادی یافته است و در کشورمان آنطور که باید به عنوان مقوله ای دارای اهمیت مورد تأکید قرار نگرفته است.

بر اساس منابع رسمی میراث طبیعی در قوانین کشورمان جایگاهی ندارد و همواره ذیل قوانین میراث فرهنگی یا محیط زیست، بدون تعریف دقیق باقی مانده است که این مهم نیازمند بازنگری است.

ایران از سال ۱۳۵۳ با پیوستن به کنوانسیون حمایت میراث فرهنگی و طبیعی جهان (۱۹۷۲)مقدمه حفاظت از میراث طبیعی را فراهم کرد اما پیامد این اقدام تا سال ۲۰۲۱، ثبت ۲۶ اثر در فهرست میراث سازمان علمی و فرهنگی یونسکو است که تنها ۲ اثر جنگل های هیرکانی و کویرلوت، از نوع میراث طبیعی است.

شناساندن مطلوب تاریخ میراث طبیعی چه در سطح ملی و چه در سطح جهانی به اعتقاد صاحبنظران امور گردشگری می تواند منافع زیادی را برای دولتها و شهروندان هر منطقه داشته باشد به طوری که امروزه یکی از عوامل مهم در توسعه پایدار کشورها حفاظت از مناطق طبیعی و زیست بوم است.

به هر نوع میراث که عوامل طبیعی در ساخت و شکل گیری آن نقش داشته باشند میراث طبیعی گفته می شود. این میراث می تواند دارای ویژگی های خاص و برجسته طبیعی بوده و یا جزو نمونه های نادر به شمار رود، میراث طبیعی طبق تعریف کنوانسیون میراث جهانی به ۲ مجموعه ساختارهای طبیعی (Natural Features) و محوطه های طبیعی (Natural Sites) تقسیم می شود.

جنگل های دالخانی و صفاورد رامسر، کوه دماوند مازندران واقع در بخش لاریجان آمل، چشمه معدنی باداب سورت در بخش چهار دانگه ساری، غازهای آهکی و چشمه معدنی سودکلا در ساری، جنگلهای حوزه ۴۶ در بخش کجور نوشهر، جنگل های ۲ هزار و سه هزار در تنکابن، دریاچه ولشت در کلاردشت، منطقه جنگلی خشکه داران در نشتارود تنکابن، جنگل ساحلی سی سرا در عباس آباد، جواهرده رامسر و دهها نمونه دیگر از جمله فهرست تاریخ میراث طبیعی استان مازندران به ویژه در مناطق غربی این استان است.

به اعتقاد کارشناسان بهبود اقتصاد منطقه و تقویت ارتباط گردشگران با طبیعت بکر از مهمترین ویژگی هایی است که از سوی مواریث طبیعی تامین گردیده است و ظرفیت های میراث تاریخ طبیعی، به عنوان جاذبه‌های گردشگری نقش مهمی در ارتقای صنعت گردشگری غرب مازندران ایفا می کنند.

استان مازندران به ویژه خطه غربی آن از مواهب الهی نظیر جنگل های انبوه با گونه های کم نظیر گیاهی در جهان، دریا و کوهستان های خوش آب و هوا، آبشارها، موزه طبیعی، غارها و پارک های جنگلی بهره مند است که هر کدام از آنها به تنهایی می تواند مزیتی برای رونق بیش از پیش صنعت گردشگری باشد.
گردشگران در حقیقت شور زندگی را در جای جای این خاک پهناور می جویند و مشتاق شناختن و شناساندن تاریخ، فرهنگ و جاذبه های گردشگری و کتاب میراث تاریخ طبیعی این منطقه و حتی نواحی مختلف ایران هستند، پس ضرورت دارد همه ظرفیت های توسعه گردشگری در کشور شناخته شده و شناسانده شود.

از جمله میراث تاریخ طبیعی غرب مازندران اثر طبیعی خشکه داران تنکابن است، این پارک جنگلی در کیلومتر ۳۰ محور تنکابن در حد فاصل نشتارود و شهرستان عباس آباد در کنار جاده واقع شده و تنها ۱۲۰ متر با دریا فاصله دارد، این منطقه حفاظت شده به عنوان تنها جنگل جلگه‌ای و بکر و از آخرین بازمانده‌های اکوسیستم‌های جنگلی جلگه‌ای شمال ایران با مساحت تقریبی ۲ میلیون و ششصد هزار متر مربع است.

گونه‌های متنوع و فراوان جانوری نیز از قدیم در آن می‌زیستند و در زمان حاضر زیستگاه حیوانات وحشی نظیر شغال، گرگ، خوک، گربه وحشی و پرندگانی مثل حواصیل خاکستری، قره، غاز، مرغابی‌ها، دار غاز باکلان، اگوت بزرگ و کوچک است.

سایت خشکه داران با وسعتی معادل ۲۱۷ هکتار و با وجود وسعت کم منطقه، حدود ۱۸ گونه گیاهی اندمیک دارد که نشان دهنده ارزش بالای آن در حفظ تنوع زیستی جنگل‌های هیرکانی است. خشکه داران با امکانات اقامتی و پذیرایی موجود بهترین مناطق برای گشت و گذار و مسافرت است.

"پارک جنگلی چالدره" دیگر میراث تاریخ طبیعی غرب مازندران است که در ۱۸ کیلومتری مسیر تنکابن به دوهزار و در کنار جاده واقع است و با ۹۲ هکتار مساحت درمیان دلتای دو رودخانه دوهزار و سه هزار و محل اتصال آنها واقع است.

" آبشار تودارک" یکی از بلندترین آبشارهای گیلان و مازندران به ارتفاع تقریبی ۴۵ متر در دل کوهستان شهرستان تنکابن است و یکی از زیباترین چشم اندازهای مناطق طبیعی ایران را برای طبیعت گردان فراهم می کند که از جمله اثر طبیعی کم نظیر مازندران به شمار می رود.

"دریاچه ولشت" دیگر میراث تاریخ طبیعی مازندران که بسیاری از گردشگران و مسافران خطه شمال نام را شنیدند اما هنوز از نزدیک آن را ندیدند، این دریاچه با عمق ۱۷ تا ۲۸ متری درارتفاع یک هزارمتری از سطح دریای خزر در منطقه کوهستانی تخت سلیمان در فاصله حدود ۳۵ کیلومتری جنوب غربی چالوس روستای سنار بخش مرزن آباد قرار دارد.
دریاچه ولشت درسال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و جزو ۱۰ دریاچه آب شیرین کشور است.

غار دانیال واقع در سلمانشهر از جمله غارهای آبی و رودخانه ای ایران و یکی از آثار بی بدیل ژئوتوریسم، جنگلهای حوزه ۴۶ بخش کجور نوشهر، دریاچه خضر نبی در ارتفاعات روستای "نیمور" معروف به بام کجور، پارک جنگلی نور، آبشار آب پری و بوستان جنگلی کشپل بخش چمستان نور از دیگر میراث تاریخ طبیعی خطه غربی مازندران بوده که مغفول واقع شده است که نیاز است برای هر کندان از آن ها نقشه راه بهره برداری و گردشگری تهیه شود.

این میراث تاریخ طبیعی با داشتن نقشه راه بهره برداری به گفته فعالان حوزه گردشگری کشور و مازندران سالانه میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی وخارجی را پذیرا خواهند بود که هم بر توسعه صنعت گردشگری و هم بر توسعه اقتصادی منطقه و افزایش اشتغالزایی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

در گوشه و کنار استان مازندران دهها نمونه تاریخ میراث طبیعی بی نظیر وجود دارد که بسیاری از گردشگران و مسافران داخلی و خارجی نام آن ها هنوز نشنیدند که ظرفیتی برای اشتغالزایی و درآمدزایی بوده که برای تحقق آن نیازمند تهیه نقشه راه بهره برداری است.

در این پیوند مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران بر لزوم حضور بخش خصوصی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های تاریخ میراث طبیعی و تاریخی این استان تاکید کرد.

صادق برزگر با بیان این مطلب که ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مازندران در زمینه طبیعی، میراثی و تاریخی چند بُعدی است گفت: همه ظرفیت‌های گردشگری و میراثی به غیر گردشگری بیابانی را در مازندران داریم.

وی به سابقه سکونت و تمدن هفت هزار سال شهر نشینی در غار هوتو و کمربند و سابقه تمدن ۱۴ هزار سال در مازندران اشاره کرد.

برزگر ادامه داد: از بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی در مازندران بیش از ۷۰۰ اثر مازندران ثبت ملی شده است.

به تاکید وی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های طبیعی گردشگری و تاریخی باید بخش خصوصی مهیا بشود.

برزگر خاطرنشان کرد: شناسایی ظرفیت‌ها و تعامل اداره‌کل با صندوق احیا سازمان میراث فرهنگی می‌تواند در توسعه و معرفی آثار میراثی و همچنین توسعه اقتصادی استان، کمک شایانی کند.

تاریخ طبیعی مازندران به نحو شایسته شناسانده نشد

در همین ارتباط، محقق و پژوهشگر رشته گردشگری در استان مازندران با بیان این که تاریخ طبیعی این استان تاکنون معرفی نشده است، گفت: به طور مثال غار هوتو و کمربند در شهرستان بهشهر و غارهای متعدد دیگری در دیگر نقاط استان وجود دارد که هنوز کشف و معرفی نشده است.

محمدرضا اورمزدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ما نقطه به نقطه مازندران به ویژه در غرب استان تاریخی طبیعی زیادی داریم ولی این همه آثار و تاریخ و این همه آثار طبیعی بعد درآمد گردشگری ایران و منطقه صفر است که جای تامل و تاسف است.

وی خاطرنشان کرد: این استان شمالی از نظر جاذبه های گردشگری الماس دارد اما دریغ دریغ که از آنها اندکی برای رونق صنعت گردشگری منطقه بهره برداری نمی شود، پس چه زمانی باید برای رفع چالش های برون رفت این حوزه تدابیر علمی اتخاذ کرد تا میراث تاریخ طبیعی منطقه به نحو احسن شناسانده شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد : یکی از سایت های تاریخ طبیعی جنگل خشکه داران تنکابن است که بزرگترین سایت تاریخ طبیعی کاسپین و هیرکانی است، دانشگاه تهران در جنگل خشگه داران یک مرکز تحقیقاتی دارد که داده های زمین شناسی و گونه های جانوری و گیاهی منطقه را بررسی می کند.

وی جنگل های دالخانی و صفاورد رامسر، غار دانیال سلمانشهر، جنگل سی سرا عباس آباد، و جنگل های دو و سه هزار تنکابن را از جمله تاریخ میراث طبیعی غرب مازندران برشمرد و یادآور شد: در غرب مازندران شمار زیادی از میراث تاریخ طبیعی وجود دارد که بسیاری از آن ها شناسانده نشده است.

لزوم برنامه ریزی برای ثبت در سازمان جهانی یونسکو

اورمزدی اضافه کرد : این میراث تاریخ طبیعی منطقه باید توسط سازمان علمی و فرهنگی یونسکو ثبت شود حتی پیشنهاد این را داریم که این آثار طبیعی ارزشمند و بی نظیر که در استان مازندران داریم با سازمان یونسکو و دفتر آن در ایران هماهنگی شود تا ثبت شود و تحت پوشش این سازمان بین المللی قرار داد.

محقق و پژوهشگر حوزه گردشگری استان مازندران ادامه داد : متاسفانه سازمان زمین شناسی در کشور و استان بیشتر جنبه های اقتصادی زمین شناسی میراث تاریخ طبیعی منطقه را بررسی می کند، ما در کشور انجمن ژئوتوریسیم داریم اینها تفاهم نامه های فی مابین سازمان زمین شناسی و میراث فرهنگی را پیگیری می کنند و در همین ارتباط نیز تفاهم نامه هایی وجود دارد و ساز و کارهای قانونی وجود دارد که باید پیگیری و اجرایی شود.

به گفته وی به طور مثال در غار دانیال هم مبحث گردشگری هست و جنبه های زمین شناسی و زیست شناسی آن هم هست که باید دیده شود. این غار از نظر زمین شناسی و هم از نظر اهمیت گردشگری متاسفانه سالهاست رها شده و می طلبد دستگاه های مثل زمین شناسی، هیات کوهنوردی و غارنوردی کشور و وزارت میراث فرهنگی پای کار بیایند و حتی برای آن پروژه تعریف کنند چرا که مخاطب خاص خودش را دارد.

اورمزدی در باره تاریخ طبیعی دیگری در منطقه سی سرا در سلمانشهر غرب مازندران اشاره و اضافه کرد: این عرصه جنگلی ادامه جنگل هیرکانی به سمت دریاست یعنی جزو جنگل های نادری است که بخش اندکی از آن تاکنون باقی مانده است که باید به گردشگران معرفی شود.

معرفی تاریخ میراث طبیعی مازندران نیازمند نقشه راه

مهرداد حاجی پور دانشجوی دوره دکترای رشته میراث فرهنگی در غرب مازندران آمایش سرزمینی برای تاریخ میراث طبیعی را ضروری دانست و گفت: در دنیای امروز نسخه سنتی گردشگری پاسخگوی نیاز روز صنعت گردشگری کشور و منطقه نیست.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا خاطرنشان کرد: مازندران دارای تنوع زیادی از میراث تاریخ طبیعی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است که امروز هر کدام از آن ها نسخه واحد بهره برداری ندارد.

وی تصریح کرد : ضروری است این داشته های طبیعی در هرکجای این استان به ویژه در خطه غربی استان علمی شناسایی و شناسانده شود چرا که هر کدام از آن ها در رفع مشکلات اقتصادی و اشتغالزایی هر منطقه بسیار موثر واقع خواهد شد.

این دانشجوی دوره دکترای میراث فرهنگی باز تعریف ساختار سازمان میراث فرهنگی را برای تحقق برنامه به روز گردشگری متناسب با ساختارهای گردشگری در جهان را ضروری دانست و گفت : همه نهادهای دست اندرکار برای توسعه گردشگری و برنامه ریزی در این بخش بخصوص جذب سرمایه‌گذار وارد میدان شوند.

حاجی پور تاکید کرد : مجموعه گردشگری استان مازندران باید در تراز داشته های طبیعی و تاریخی موجود استان برنامه ریزی بشود و این استان کم نظیر در حوزه های طبیعی برای توسعه صنعت گردشگری به برنامه راهبردی نیاز دارد.

وی ادامه داد: امروز گردشگری به عنوان یکی از مؤلفه‌های دیپلماسی در برخی کشورها استفاده می‌شود و چهارمین صنعت برتر جهان به شمار می رود، سووال اینجاست آیا در کشور تاکنون از ظرفیت طبیعی بهره برداری علمی برده ایم؟ چرا باید این فرصت ها را از دست بدهیم در حالی که بسیاری از کشورهای دنیا همچون کشورمان این میراث طبیعی را ندارند.

استاندار مازندران گردشگری استان را نیازمند تحولی جدی دانست و تاکید کرد: نگاه و اولویت ما این است که گردشگری و صنعت توریست استان از اداره دولتی خارج شود و بصورت علمی و تخصصی با همکاری بخش خصوصی اداره شود.

سیدمحمود حسینی پور نگاه دولتی و مدیریت دولتی بر گردشگری را خارج از خواست و برنامه دولت و استان برشمرد و گفت: ما به دنبال این هستیم که گردشگری را به دست فعالان و متخصصان این حوزه بدهیم.

استاندار مازندران پندار و گفتار مناسب در گردشگری را بر جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه این صنعت الزامی دانست و گفت: امروز صنعت توریسم استان بیش از توسعه زیرساخت‌ها نیازمند گفتمان و فضای گفت‌وگو است.

به گفته حسینی پور برای توسعه گردشگری مازندران نیازمند همکاری همه گروهها و بخش های مختلف خصوصی و دولتی هستیم.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران گفت: ۳۵ موافقت اصولی طرح‌های سرمایه گذاری حوزه گردشگری در استان در سه ماهه نخست سال جاری صادر شد.
صادق برزگر افزود : این طرح ها پس از بررسی کارشناسان طبق ضوابط مورد تائید و موافقت اصولی آنها صادر شد.
وی افزود: حجم سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها بیش از ۲ هزار و ۱۱۷ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است و با بهره برداری از این طرح‌ها ۹۴۴ فرصت اشتغال در منطقه ایجاد می‌شود.