قصه پر غصه رزیدنت‌ها در هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و در گروه پژوهش ایرنا نیز در گزارشی با عنوان «مصائب پزشکان جوان و باری که بردوش سنگینی می‌کند» از ابعاد مختلف به موضوع پرداخته شد.
دورانی که در رشته‌های مختلف پزشکی بین ۴ تا ۵ سال طول می‌کشد و با مشکلاتی مانند حجم کاری در بیمارستان‌های آموزشی درمانی، حق الزحمه یا کمک هزینه تحصیلی اندک، بیمه نبودن، فشار کاری اساتید و سال بالایی‌ها و تعهدنامه‌های محضری عجیب، همراه است.
در گزارش قبل به این موضوع اشاره شد که دریافتی رزیدنت‌ها یک بار در سال ۱۴۰۰ از حدود ۳ میلیون تومان به ۶ میلیون تومان رسید و در سال ۱۴۰۱ افزایشی نداشت و در سال ۱۴۰۲ از مبلغ ۶ میلیون تومان به ۸ میلیون تومان رسید. ولی آیا همه مشکل این پزشکان جوان که مشغول گذراندن دوره تخصص هستند، هزینه کم حق الزحمه و فشار کاری است؟
رزیدنت‌ها به فکر مهاجرت
ماجرای تازه‌ای که به خصوص پس از دوران کرونا شدت گرفت، مهاجرت پزشکان است. موضوعی که مورد توجه رسانه‌ها نیز واقع شده و در ماه‌های اخیر بارها از زوایای مختلف به آن پرداخته شده است. مهاجرتی که در سال‌های قبل از کرونا بیشتر میان پزشکان عمومی دیده می‌شد و حالا به پزشکان متخصص رسیده است. رزیدنت‌ها نیز یکی از نیروهای بالقوه‌ای هستند که در سال‌های اخیر به فکر مهاجرت پس از اتمام دوران تخصص افتاده‌اند.
زهرا شیخی «عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی» در این باره می‌گوید: وقتی برای بازدید وارد بیمارستانی در اصفهان شدم، رییس بیمارستان به من گفت یکی از مشکلات اساسی این است که دانشجویان همه حواس‌شان به رفتن است. می‌گویند رفتن ساده‌تر شده و امتحان زبان هم مثل قبل نیست. چند نفر از رزیدنت‌ها را صدا کردیم و حرف زدیم. یکی از این رزیدنت‌ها از من پرسید: خانم دکتر چرا نریم؟
زهرا شیخی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی: چند نفر از رزیدنت‌ها را صدا کردیم و حرف زدیم. یکی از این رزیدنت‌ها از من پرسید: خانم دکتر چرا نریم؟
شیخی ادامه می‌دهد: مسئولان اجرایی کشور چه پاسخی به این سوال دارند؟ دانشجوی پزشکی، دانشجوی همین جامعه است و هزینه‌های بسیاری برای او شده است. وقتی این دانشجو یا رزیدنت می‌گوید ساختار اجرایی کشور قبل از آن‌که با ضوابط اداره شود، با روابط اداره شده و در این جامعه با کوتوله پروری، یک شبه خانم دکتر و آقای دکتر از پشت کوه مشاهده می‌شود، چه پاسخی داریم. بنابراین همان قدر که این افراد نگران مشکلات اقتصادی هستند، نگران جایگاه اجتماعی خود هم هستند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی می‌گوید: همین دانشجویان بودند که در کرونا به داد جامعه رسیدند و باید در شان آنها برخورد کنیم. نگرانی کمیسیون بهداشت و درمان این است که درست آسیب شناسی نشده است. نیرو را برای چه کسی تربیت می‌کنیم؟ کمبود پزشک در مناطق محروم یا مراکز استان وجود دارد. یک زمان مهاجرت پزشکان عمومی مطرح بود، بعد از کرونا دیگر مهاجرت پزشکان متخصص و فوق تخصص و فلوشیپ رخ داده است. این برای جامعه یک درد است. چند سال دیگر باید برگشت به عقب بزنیم و از پزشکان خارجی استفاده کنیم.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ادامه می‌دهد: نباید به این موضوع با ساده انگاری نگاه کرد و باید جدی گرفت. در سیاست گذاری تلاش کردیم و فریاد زدیم. کمیسیون بهداشت و درمان بود که عامل افزایش حقوق رزیدنت‌ها شد. رزیدنت داخلی در دوران کرونا تمام کشیک‌های بیمارستان را انجام می‌داد و فقط ۱.۵ میلیون تومان می‌گرفت. جلسه‌های فراوانی برای این موضوع گذاشته شد و مقام معظم رهبری دستور دادند که این افزایش انجام شود.
آیا رزیدنت‌ها از نظر سلامت روان بررسی می‌شوند؟
هرچند سازمان نظام پزشکی به طور مستقیم در شرایط آموزشی و رفاهی رزیدنت‌ها مسئولیتی ندارد، اما به عنوان یک سازمان صنفی و در شرایطی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ترجیح می‌دهد در زمینه رزیدنت‌ها سکوت کند، گاهی درباره دستیاران پزشکی اطلاعاتی ارائه می‌دهد. با این حال، سازمان نظام پزشکی هم آمارهای مشخصی از خودکشی رزیدنت‌ها و حتی علل این موضوع ندارد.
نکته قابل تامل این است که آیا رزیدنت‌ها قبل و حین دوران دستیاری از نظر سلامت روان بررسی می‌شوند؟ آیا این بررسی‌ها فقط روی کاغذ است یا به مرحله اجرا و پیگیری می‌رسد؟ اصلا این پیگیری‌ها، تا چه حدی به حل مشکلات روانی ختم می‌شود و تا چه حد برای پر کردن گزارش کارها و ارائه به مدیران انجام می‌شود؟
آیا رزیدنت‌ها قبل و حین دوران دستیاری از نظر سلامت روان بررسی می‌شوند؟ آیا این بررسی‌ها فقط روی کاغذ است یا به مرحله اجرا و پیگیری می‌رسد؟ اصلا این پیگیری‌ها که انجام می‌شود، تا چه حدی به حل مشکلات روانی ختم می‌شود و تا چه حد برای پر کردن گزارش کارها و ارائه به مدیران انجام می‌شود؟
بابک شکارچی «معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی» در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: برای رشته‌های مختلف، تست‌های سلامت روان در نظر گرفته شده تا مشکلات روانی احتمالی مشخص شود. این موضوع دستورالعمل دارد، اما به طور صد درصد اجرا نمی‌شود. ممکن است بسیاری از مسائل در آیین نامه‌ها وجود داشته باشد، اما در عمل به درستی اجرا نشود.
یک راهکار برای پیشگیری از خودکشی دقیقا همین تست سلامت روان است که البته برای رشته‌های مختلف تفاوت دارد. به طور مثال سطح اضطراب در رشته‌هایی مثل جراحی مغز و اعصاب، اطفال و زنان، بسیار بیشتر است و امکان دارد شخص با یک مشکل کوچک وارد این رشته‌ها شده و سپس مشکلات جدی برای جامعه ایجاد کند.
وی ادامه می‌دهد: باید دستورالعمل‌های موجود در این زمینه را اجرایی کرده یا کامل کنیم. یعنی باید دستیاران پزشکی قبل و حین دوران دستیاری از نظر سلامت روان بررسی شوند.
در جست‌وجوی اشتیاق از دست رفته
موضوع دیگری که به آن باید توجه کرد، امید به آینده و اشتیاق برای پایان دوران تخصص است. رزیدنت‌ها در شرایطی که با دشواری‌های پیش گفته دست و پنجه نرم می‌کنند، دچار فقدان امید به آینده شده و حتی اگر به مهاجرت فکر نکنند، آینده روشنی برای خودشان با توجه به زحماتی که کشیده‌اند، ندارند.
شکارچی «معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی» در این زمینه می‌گوید: زمانی بود که پزشکان اشتیاق فراوانی برای خدمت در مناطق محروم داشتند و می‌خواستند سریع‌تر در امتحان تخصص شرکت کنند. حالا مشکلی که وجود دارد این است که اصلا ظرفیت‌ها پر نمی‌شود و پزشکان عمومی به سمت تخصص نمی‌آیند. یعنی اشتیاقی برای تخصص وجود ندارد.
تعهدات رزیدنتی چالشی مهم برای رزیدنت‌ها
تعهداتی که رزیدنت‌ها مجبور به امضای آن هستند، خود یک مساله بسیار مهم برای دانشجویان است.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی در این زمینه می‌گوید: بر اساس این تعهدنامه به دستیاران کمک هزینه تحصیلی پرداخت می‌شود. این افراد پزشک هستند، اما وقتی وارد مرحله دستیاری می‌شوند، به آنها می‌گویند دانشجو هستی و به شما حقوق نمی‌دهیم. زیرا اگر بگویند حقوق می‌دهیم، باید رزیدنت را بیمه کنند. در همه دنیا می‌گویند رزیدنت مقیم است، اما شخص را از نظر مالی و اسکان و غیره تامین می‌کنند تا رزیدنت از برخی مسائل زندگی چشم پوشی کرده و دغدغه‌ای نداشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: تعهدنامه چیز جدیدی نیست. قبلا این طور فکر نمی‌شد که تعهدنامه رزیدنتی اجحاف است، زیرا آموزش خوبی دریافت می‌شد و افراد می‌گفتند در برابر چهار سالی که تحصیل می‌کنند، باید خدماتی ارائه بدهند. در گذشته ما این تعهدها را امضا می‌کردیم و آموزش می‌دیدیم و خدمات ارائه می‌دادیم. در گذشته رزیدنت‌ها منزلت داشتند. اما اکنون آموزش دچار لطمه شده است. بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی از هیات علمی خالی شده و یا مهاجرت خارجی یا مهاجرت داخلی کرده‌اند.
شکارچی می‌گوید: بر اساس قرارداد، حتی اگر رزیدنت فوت کند، خانواده او باید جرایمی پرداخت کنند. این موارد در دوران کرونا نیز وجود داشت که دستیاری فوت کرده بود و به دنبال دریافت جریمه از خانواده او بودند. این موضوع یک خنده تلخ است که فرد در کرونا فوت کند و بعد هزینه تحصیلی او را از ورثه فرد فوت شده بگیرند.
شکارچی، معاون سازمان نظام پزشکی: رزیدنت‌ها این امید را داشتند که دوران رزیدنتی می‌گذرد و شرایط در آینده بهتر می‌شود. هم آموزش خوبی می‌دیدند و هم منزلت اجتماعی داشتند و هم وضعیت اقتصادی خوبی پیدا می‌کردند. اما اکنون افق دید آنها در این زمینه مبهم است
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ادامه می‌دهد: بنابراین تعهدنامه رزیدنتی به واسطه تغییر شرایط اجتماعی و اقتصادی، به مرور تبدیل به یک اجحاف شده است. چیزی که افراد را سرپا نگه می‌دارد، امید به آینده است. رزیدنت‌ها این امید را داشتند که دوران رزیدنتی می‌گذرد و شرایط در آینده بهتر می‌شود. آموزش خوبی می‌دیدند، منزلت اجتماعی داشتند و هم وضعیت اقتصادی خوبی پیدا می‌کردند. ولی اکنون افق دید آن ها در این زمینه مبهم است.
جمع بندی
ماجرای دستیاری را نباید فقط بر دوش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انداخت. هرچند این وزارتخانه تقریبا توضیحی درباره وضعیت رزیدنتی، مسائل رفاهی و دستمزد و بیمه و تعهدنامه‌های اخذ شده ارائه نکرده است ، اما در این زمینه باید به بودجه‌های تخصیص یافته نیز توجه ویژه داشت.
بخشی از ماجرای دستیاران پزشکی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی است. مشکلاتی که امید به آینده را در این متخصصان جوان کاهش می‌دهد. درمجموع باید گفت سنگینی کار و سختی‌ها در کار دستیاران پزشکی همیشه وجود داشته و دارد، اما اگر افق روشنی پیش پای این جوانان فراهم شود، می‌تواند به جذب آنها در بخش‌های مختلف کشور و جلوگیری از وقوع اتفاقات تلخ مانند خودکشی برخی از آنها، کمک بسیاری کند.
نظر شما