مقایسه مشارکت داوطلبان انتخابات مجلس در ایران و جهان

در روزهای اخیر، رسانه‌های ایران و جهان توجهی ویژه به پیش ثبت‌نام داوطلبان دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی نشان دادند به طوری که طی یک هفته، ۴۸ هزار و ۸۴۷ متقاضی موفق به پیش ثبت‌نام شدند.

لازم به یادآوری است که ثبت‌نام قطعی داوطلبی نمایندگی مجلس از ۲۷ مهرماه به مدت هفت روز انجام خواهد شد و تا ۳ آبان ادامه خواهد داشت. در نهایت انتخابات دوازدهمین دوره مجلس همزمان با ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد.

در جریان پیش ‌ثبت‌نام اخیر که برای نخستین بار در تاریخ انتخابات مجلس انجام می‌گرفت، شاهد مشارکت بیش از ۴۸ هزار نفر بودیم. این در حالی است که سال ۱۳۹۸ برای انتخابات مجلس یازدهم طبق آمار رسمی اعلام شده، در کل کشور ۱۵ هزار ۶۱۸ نفر برای ۲۹۰ کرسی ثبت‌نام کرده‌بودند. بنابراین افزایش سه برابری نسبت به چهار سال پیش صورت گرفته‌ است.

۸۷ درصد مرد و ۱۳ درصد از زنان در فهرست نامزدها قرار دارند که این نسبت اگر چه در برخی از نقاط جهان همچون خاورمیانه رقم پایینی نیست اما در مقایسه با اروپا ناچیز است

همچنین آمار پیش ثبت‌نام‌ها نشان می‌دهد ۳۵ درصد از نامزدها بین ۳۰ تا ۴۰ سال، ۴۰ درصد بین ۴۰ تا ۵۰ سال، ۲۲ درصد بین ۵۰ تا ۶۰ سال و نیز ۶ درصد میان ۶۰ تا ۷۵ سال هستند؛ آماری که نشان می‌دهد جوانان سهم بیشتری از متقاضیان را تشکیل می‌دهند.

همچنین ۷۱ درصد از ثبت‌نام کنندگان در این مرحله کارشناسی ارشد، ۱۵ درصد دکترا و ۱۱ درصد هم کارشناسی با سابقه ایثارگری و نمایندگی مجلس و ۳ درصد هم دارای مدرک حوزوی هستند.

در ارتباط با ترکیب جنسیتی که در متقاضیان دیده می‌شود، ۸۷ درصد مرد و ۱۳ درصد از زنان هستند که این نسبت اگر چه در برخی از نقاط جهان همچون خاورمیانه رقم پایینی نیست اما در مقایسه با اروپا ناچیز است.

بر اساس گزارش تارنمای پارلمان اروپا، ۵۰ درصد نامزدها در ایتالیا، فرانسه و اسلوونی زن هستند. مجارستان و مالت به ترتیب با ۲۱ و ۲۲ درصد کمترین سهم را دارند.

شرایط نام‌نویسی نامزدهای انتخاباتی در ایران و جهان

انتخابات یکی از متداول‌ترین ابزارها و نمودهای دموکراسی، گردش نخبگان و مشارکت سیاسی مردم در اداره کشور است. با این وجود هر نظام حقوقی در چارچوب ارزش‌های بومی، تجارب تاریخی و میزان اهمیتی که به نقش نمایندگان در سرنوشت جامعه می‌دهد، مقرراتی را برای احراز صلاحیت نامزدهای نمایندگی قوه مقننه درنظر می‌گیرد.

۵۰ درصد نامزدهای انتخابات پارلمانی در ایتالیا، فرانسه و اسلوونی زن هستند، مجارستان و مالت به ترتیب با ۲۱ و ۲۲ درصد کمترین سهم را دارند

بنابراین در کشورهای مختلف جهان مردم برای رسیدن به کرسی‌های مجلس باید دارای شرایطی باشند که قانون برای آنها مشخص کرده‌است که در این بخش علاوه بر ایران، این شرایط در شماری از کشورهای دیگر از قبیل انگلیس، بلژیک و هلند نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

- ایران

در ایران به استناد ماده ۲۸ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتخاب شوندگان هنگام ثبت نام باید دارای شرایط زیر باشند:

۱- داشتن حداقل سن (۳۰) سی سال و حداکثر (۷۵) هفتاد و پنج سال تمام.

۲- داشتن مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ارشد یا معادل آن از جمله سطح سه حوزوی که در کلیه نهادها و سازمان ها جمهوری اسلامی دارای ارزش استخدامی بوده‌ است.

۳- ممنوعیت ثبت درخواست توسط اتباع ایرانی که اقامت دائم کشور دیگری را دارند.

۴- ممنوعیت ثبت درخواست توسط اتباع ایرانی که تابعیت کشور دیگری را داشته یا دارند.

۵- ممنوعیت ثبت درخواست برای افرادی که تابعیت ایرانی کسب نموده‌اند.

همچنین همه جانبازان، آزادگان، فرزندان شهدا و رزمندگانی که حداقل شش ماه سابقه حضور در جبهه را دارند، از یک مقطع تحصیلی بالاتر برخوردار می‌گردند ضمن آنکه هر دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، معادل یک مقطع تحصیلی محاسبه می‌شود.

افزون بر آن، گواهی معتبر و مورد تایید بالاترین مقام دستگاه مربوطه مبنی بر داشتن حداقل ۵ سال سابقه کار اجرایی، آموزشی و یا پژوهشی در بخش عمومی یا خصوصی دولتی یا غیر دولتی در هنگام ثبت نام و عدم محجوریت و نداشتن محکومیت قطعی کیفربی موثر به بزه‌هایی که مجازات قانونی آنها مشمول محرومیت از حقوق اجتماعی می شود.

- انگلستان

براساس قانون نمایندگی مصوب ۱۹۸۵ (۱۳۶۴) کسانی که داوطلب عضویت در مجلس عوام هستند، باید جهت ثبت نام یک ودیعه به مبلغ ۵۰۰ پوند بسپارند. چنانچه داوطلب بتواند پنج درصد آراء را به دست آورد، این ودیعه به وی مسترد خواهد شد؛ درغیر این صورت سپرده را از دست خواهد داد.

برای سپردن ودیعه محاسن و معایبی ذکر شده‌است از آن جمله ممانعت از ورود افراد غیرجدی را از محاسن آن می‌دانند و برخی نیز آن را مانعی برای احزاب سیاسی جدید که خواهان شرکت در جداول سیاسی هستند تلقی می‌کنند.

علاوه بر سپردن ودیعه، باید ۱۰ نفر از کسانی که حق رای دارند، فرم ثبت نام داوطلب را امضا کنند. افزون بر آن، کاندیدا باید یک فرم را که مصدق و تایید کننده رضایت وی برای ثبت نام باشد، تکمیل کنند.

شرط اصلی عبارت است از دارا بودن تابعیت بریتانیایی یا ایرلندی یا سرزمین‌های مشترک المنافع. همچنین افرادی که بالای ۲۱ سال سن دارند می‌توانند کاندیدا شوند.

- بلژیک

مطابق اصل ۳۶ قانون اساسی بلژیک، قوه مقننه این کشور متشکل از پادشاه، مجلس ملی و مجلس سناست. طبق قانون اساسی رای‌گیری در بلژیک اجباری است. نامزدهای نمایندگی دو مجلس ملی و سنای بلژیک باید دارای شرایط زیر باشند:

الف) تابعیت بلژیک

ب) برخورداری از حقوق مدنی و سیاسی

ج) دارا بودن حداقل ۱۸ سال

د) اقامت در بلژیک

- هلند

مطابق اصل۵۱ قانون اساسی هلند، پارلمان این کشور متشکل از دو مجلس سنا و مجلس ملی است. اعضای هر دو مجلس برای یک مدت چهارساله انتخاب می‌شوند. اعضای مجلس ملی توسط مردم ولی اعضای مجلس سنا توسط اعضای شوراهای ایالتی انتخاب می‌شوند. شرایط نامزدهای نمایندگی مجلس سنا و مجلس ملی، براساس اصول ۵۴ و ۵۶ قانون اساسی هلند، عبارتند از:

الف) تابعیت هلند

ب) دارا بودن ۱۸ سال

ج) محکومین به حبس بیش از یک سال که از حق رای محروم شده‌اند، فاقد صلاحیت نامزدی نمایندگی‌اند.

د) افراد اشاره شده در جدول زیر به واسطه شغل‌شان از حق نامزدی هر دو مجلس ملی و سنا محروم‌اند.

مقایسه مشارکت داوطلبان انتخابات مجلس در ایران و جهان

اعلام نامزدی بیش از ۴۸ هزار نفر در پیش ثبت‌نام مجلس شورای اسلامی، این پرسش را به ذهن متبادر می‌سازد که در کشورهای دیگر شمار داوطلبان و کاندیداها چگونه است؟

- عراق

انتخابات پارلمانی عراق که در ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) برگزار شد، چهارمین انتخابات پارلمانی این کشور پس از سرنگونی رژیم صدام معدوم در سال ۲۰۰۳ به شمار می‌رفت. در این انتخابات بیش از ۷ هزار نامزد برای تصدی ۳۲۸ کرسی پارلمان رقابت کردند

همچنین در جریان پنجمین دور از انتخابات پارلمانی و نخستین انتخابات زودهنگامِ عراق که میانه مهرماه ۱۴۰۰ برگزار شد، حدود ۳ هزار نامزد انتخاباتی برای کسب ۳۲۹ کرسی پارلمانی رقابت کردند.

- سوریه

در جریان انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۴ سوریه حدود ۳ هزار نفر، نامزد انتخابات این کشور شدند. سوریه شامل ۱۴ استان است که مردم این کشور در مجموع ۲۵۰ نماینده منتخب خود را به مدت چهار سال به مجلس می فرستند.

- افغانستان

در جریان سومین انتخابات پارلمانی افغانستان که پس از ۳ سال و نیم تاخیر ۲۸ مهر ۱۳۹۷ برگزار شد، حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کاندیدا از جمله ۴۰۰ زن برای کسب ۲۵۰ کرسی به رقابت پرداختند.

- ترکیه

ترکیه ۸۱ استان دارد و تعداد کرسی های پارلمان این کشور، چند سال پیش از ۵۵۰ به ۶۰۰ کرسی رسید اما با احتساب تمام فهرست‌های حزبی و نامزدهای مستقل، هیچگاه تعداد نامزدها از ۵ هزار نفر فراتر نرفته‌ است و به طور میانگین برای تصاحب هر یک کرسی پارلمان، نهایتا ۵ نفر با هم رقابت می‌کنند.

- آلبانی

در جریان انتخابات پارلمانی ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) آلبانی تعداد ۲ هزار و ۶۶۶ کاندیدا از ۱۸ حزب سیاسی برای ورود به پارلمان ۱۴۰ عضوی این کشور با یکدیگر به رقابت پرداختند.

- مالاوی

در سال ۱۳۹۷ شمار نامزدها و داوطلبان پارلمان مالاوی یک هزار و ۳۳۱ نفر بود که برای کسب ۱۹۳ کرسی این کشور با یکدیگر رقابت کردند.

همانگونه که مشارکت بالای رای‌دهندگان از نشانه‌های دموکراسی، مشروعیت و تعیین حق سرنوشت به شمار می‌رود، شمار بالای نامزدها نیز از مولفه‌های دموکراسی در یک کشور است

-پارلمان اروپا

در سال ۱۳۹۳ که برای ۷۵۱ کرسی پارلمان اروپا در میان کشورهای عضو این اتحادیه انتخابات برگزار شده‌بود، به عنوان نمونه برای ۹۶ کرسی که سهم آلمان بود، یک هزار و ۵۳ نفر در این کشور نامزد شدند.

جمع بندی

با مقایسه نامزدهای انتخابات مجلس در مرحله پیش ثبت‌نام در ایران که شمار آنها به بیش از ۴۸ هزار نفر می‌رسد با دیگر کشورهای جهان، فضای پرشور انتخابات در ذهن تداعی می‌شود.

بنابراین با رصد انتخابات پارلمانی در عراق، سوریه، ترکیه، افغانستان، آلبانی، مالاوی و حتی پارلمان اروپا، می‌توان به این نکته رسید که ایران با فاصله بسیار بالایی در صدر میزان مشارکت داوطلبان قرار دارد؛ نامزدهایی که بیشترین سهم را در میان آنها، جوانان دارند.

افزون بر آن، همانگونه که مشارکت بالای رای‌دهندگان از نشانه‌های دموکراسی، مشروعیت و تعیین حق سرنوشت به شمار می‌رود، شمار بالای نامزدها نیز از مولفه‌های دموکراسی در یک کشور است؛ موضوعی که باعث شد بعد از حضور گسترده نامزدها در دوره پیش‌ ثبت‌نام مجلس، رسانه‌ها و مقام‌های مختلف دوست و دشمن در جهان توجهی ویژه به آن داشته باشند.

در همین ارتباط روزنامه «تایمز آو اسرائیل» به رکورد ثبت نام نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و نوشت که «نزدیک به ۴۹ هزار نفر برای نامزدی در مجلس مدارک ارائه می‌کنند...این تعداد بیش از ۳ برابر۱۶ هزار ثبت نام ثبت شده در آخرین انتخابات سال ۲۰۲۰ است.»

منابع

https://www.senate.gov/about/origins-foundations/senate-and-constitution/qualifications.htm

https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/factbox-iraq-s-۲۰۱۸-parliamentary-elections/

https://www.statista.com/chart/۱۸۰۵۹/share-of-female-candidates-in-the-european-election/

https://www.timesofisrael.com/record-number-of-candidates-register-for-iranian-parliamentary-elections/

https://www.senate.gov/about/origins-foundations/senate-and-constitution.htm