از شرق تا غرب؛ دلیل علاقه به آسیای میانه چیست؟

به گزارش ایرنا، طی یک سال و نیم گذشته، نشست هایی با حضور سران کشورهایی مثل آمریکا، روسیه، چین، هند آلمان با رئیسان جمهوری کشورهای آسیای میانه در قالب «C۵+۱» به بخشی از سنت سیاست منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. از ابتدای سال ۲۰۲۲ جلسات مجازی با هند، سپس با روسیه در آستانه، با چین در شهر شیان، با پادشاهان خلیج فارس در جده و سپس در نیویورک و برلین برگزار شد.

به گفته تحلیلگران، چنین نشست هایی تنها به این دلیل مهم است که سیاست های چندجانبه اعلام شده کشورهای منطقه را برجسته می کند و به آنها اجازه می دهد تا نظم کاری مشترک بیشتری را توسعه دهند.

برلین اخیرا برای اولین بار میزبان سران کشورهای آسیای میانه در قالب C۵+۱ بود، پیشتر از این نشست نیز دیداری مشابه با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در نیویورک برگزار شد.

خیز اروپا به سمت آسیای میانه؛ توافق برای توسعه «کریدور میانی»

در نشست برلین صدراعظم آلمان، و سران کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برای توسعه کریدور میانی با هدف اتصال اروپا به آسیای میانه و گسترش روابط اقتصادی توافق کردند.

به گزارش رسانه های آسیای میانه، آلمان و کشورهای این منطقه اولین نشست خود با موضوع توسعه مسیر کریدور میانی که آسیای میانه را به اروپا متصل می کند را روز جمعه ۳۰ سپتامبر (۷ مهر ماه) در برلین برگزار کردند. نتیجه نشست برلین بیانیه ای بود که از ایجاد «مشارکت استراتژیک منطقه ای» بین آلمان و کشورهای آسیای مرکزی خبر داد.

سران کشورهای منطقه تعهد خود را به روش «احترام به اقتدار، استقلال و تمامیت ارضی همه کشورها» و همچنین «منع تهدید به زور» اعلام کردند. اگرچه کلمه اوکراین در این سند نبود اما به نظر می رسد با توجه به جنگ روسیه در این کشور این پیام به مسکو ارسال شده است.

به گزارش «موج آلمان»، پس از وقوع جنگ اوکراین، علاقه این کشور به آسیای مرکزی واقعا اهمیت پیدا کرد: «آلمان از نظر کمک‌های نظامی به اوکراین پس از آمریکا در رتبه دوم قرار دارد و تمایل دارد ائتلاف بین‌المللی بزرگی از کشورهای ضد روسیه را با هزینه‌های خود ایجاد کند.

این منبع نوشت: در حال حاضر محکومیت آشکار جنگ روسیه علیه اوکراین از طریق رهبران آسیای مرکزی برای برلین مهم نیست، اما سخنان آنها پشت درهای بسته مهم است.

بیانیه برلین از هر نظر شبیه بیانیه مشترک سران آسیای مرکزی و رئیس جمهور آمریکا در نیویورک بود. با این حال، طرف آمریکایی علاوه بر دلایل دیگر، تمایل خود را برای تقویت همکاری ها در زمینه امنیتی ابراز کرد. به ویژه در امور دفاعی، اجرای قانون و مبارزه با تروریسم.

الدانیز حسینوف، متخصص مطالعات اروپایی و بین المللی به مرکز تحلیلی آسیای میانه می گوید، کشورهای آسیای مرکزی باید به وضوح خطرات توسعه همکاری با آلمان را بر اساس فرمول «مواد خام برای فناوری» درک کنند، زیرا خطر افزایش وابستگی به منابع انرژی وجود دارد.

آلمان به همراه فرانسه تنها کشور اتحادیه اروپا هستند که در هر ۵ کشور آسیای مرکزی نمایندگی دیپلماتیک دارند. این امر اهمیت منطقه را برای این کشور در مقایسه با سایر کشورهای اتحادیه اروپا نشان می دهد.

در بحبوحه نشست پنج‌جانبه با اولاف شولتز، رئیس‌جمهور آلمان، نمایندگان مخالفان تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و همچنین سایر معترضان اعتراض کردند تا توجه آلمان را به وضعیت حقوق بشر در کشورهایشان جلب کنند. اما ظاهراً دولت آلمان در سطح رسمی به این اعتراضات توجهی نکرده است.

افزایش همکاری‌های اقتصادی محور نشست بایدن و سران آسیای مرکزی

در بیانیه نهایی نشست رئیسان جمهوری آمریکا و پنج کشور آسیای مرکزی در قالب «C۵+۱» و در حاشیه هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک بر افزایش همکاری های تجاری و اقتصادی، توسعه استخراج ذخایر معدنی آسیای مرکزی و توانمندسازی زنان و معلولان تاکید شد.

در پی نشست سران کشورهای آسیای مرکزی-ایالات متحده آمریکا، بیانیه سران کشورها به تصویب رسید که در آن مسائل مبرم جهانی و منطقه ای و زمینه های اصلی همکاری بین کشورهای این کنفرانس مطرح شدند.


در این نشست در مورد نیاز به ایجاد یک محیط تجاری مطلوب تر برای تجارت و سرمایه گذاری بخش خصوصی ایالات متحده از طریق ایجاد یک پلت فرم تجاری بخش خصوصی که مکم قالب دیپلماتیک C۵+۱ باشد، بحث شد در همین راستا مقرر شد نشست وزیران خارجه آسیای مرکزی و آمریکا در ماه اکتبر(آبان) برای بحث در مورد اقدامات مشخص همکاری های دو طرف برگزار شود.

اجلاس روسای آسیای میانه و چین؛ همکاری برد-برد

اجلاس رئیسان کشورهای آسیای میانه و چین نیزدر۱۸ و ۱۹ مه ( ۲۸ و ۲۹ اردیبهشت) سال جاری به عقیده کارشناسان چینی به همکاری برد-برد بین طرفین ختم شد که کشورهای آسیای میانه بیشتر از همه به آن نیاز دارند.

همزمان با نشست مهم سران چین و کشورهای حوزه آسیای مرکزی به میزبانی شهر شیان چین، رسانه های چین گزارش دادند این اجلاس که نخستین نشست مشترک سران این کشورها است، یک نقطه عطف تاریخی جدید محسوب می شود و همکاری فعال چین و آسیای مرکزی بار دیگر به سرعت از نقطه شروع جاده ابریشم باستانی آغاز می شود. به گزارش گلوبال تایمز فصلی جدید در روابط چین و آسیای میانه رقم زد.

سران کشورهای آسیای میانه و چین به اجماعی وسیع در زمینه های مختلف از همکاری اقتصادی تا مسائل امنیتی نگرانی های مشترک شان از جمله جنگ اوکراین دست پیدا کردند. مقامات عالی رتبه کشورهای دعوت شده به این اجلاس معتقدند همکاری برد-برد چیزی است که کشورهای آسیای میانه بیشتر از همه به آن نیاز دارند.

سلیمان شهزودا، کارشناس علوم سیاسی تاجیکستان به یک رسانه محلی گفت: «فعالیت سیاست غرب در آسیای مرکزی در درجه اول با تمایل به کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه، تقویت کنترل تحریم ها علیه روسیه و به طور کلی کمک به منطقه در تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود تعیین می شود».

به گفته وی، در حال حاضر هنوز زود است که بگوییم حضور غرب در آینده نزدیک با چین و روسیه رقابت خواهد کرد.

سلیمان شهزودا، کارشناس علوم سیاسی تاجیکستان گفت «در زمینه رقابت روزافزون بین قدرت‌های بزرگ، مشارکت فعال رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه، ایران، هند، شورای همکاری خلیج‌فارس و چین در آسیای مرکزی صفحه شطرنج پیچیده و متحرکی را ایجاد می‌کند.

شهریور ماه سال جاری پنجمین نشست مشورتی سران کشورهای آسیای میانه در دوشنبه برگزار شد. اگرچه نتیجه آن جلسه نشان داد که منطقه هنوز تا نهادینه شدن وحدت فاصله دارد، اما کارشناسان همچنان بر امکان موضع مشترک سران کشورها تاکید کردند.