به گزارش خبرنگار ایرنا، امروزه فرهنگ شهرنشینی بخش مهمی از فرهنگ عمومی هر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهد که کیفیت آن نقش اساسی در فرایند توسعه پایدار، کیفیت زندگی، سلامت و شادابی عامه مردم دارد. از طرف دیگر تبدیل ساکنان شهر به شهروندان تمام عیار، مستلزم ترویج و گسترش فرهنگ شهرنشینی است.
با رشد شهرنشینی، برخی از عناصر مادی فرهنگ از قبیل وسایل حمل و نقل ، فناوری ساختمان ، وسایل ارتباطی ، تجهیزات شهری ، وسایل خانگی و کالاهای مصرفی به سهولت رواج پیدا می‌کند، ولی ارزش‌ها، هنجارها و قواعد اخلاقی و آداب رفتاری به همان سرعت تحول پیدا نمی‌کند. این روند ناهمگون و عدم انطباق فرهنگی به مرور زمان نه تنها رفع نشده بلکه در مواردی تشدید هم شده است.
با گسترش شهر و رشد آپارتمان‌سازی و ایجاد امکانات جدید شهری مانند فرودگاه‌ها، زیرگذرها ، پل‌های هوایی، ورزشگاه‌ها ، فروشگاه‌های بزرگ و افزایش انواع اتومبیل شیوه زندگی ما در شهرها بسیار پیچیده‌تر و در نتیجه رفتارهای فرهنگی شهرنشینان بسیار متنوع‌تر شده است. همین موضوع باعث نوعی اختلال در ارتباط شهروندان با یکدیگر شده است.
اگر منصفانه و با دیدی نقادانه به وضعیت موجود در شهرمان بنگریم، شاهد برخی رفتارهای نابهنجار در اطراف خود خواهیم بود ، این روند تصویری نامطلوب برای اهالی شهر، مسافران و از همه مهم‌تر برای نسل آینده دارد چرا که از کنش‌ها و رفتارهای امروز ما الگوبرداری می‌کنند.
پرتاب کردن زباله یا ته سیگار از داخل خودروها به بیرون، ریختن زباله کنار خیابان و ته مانده غذا به رودخانه، گذاشتن زباله‌ها در یک ظرف روباز و بدون توجه به ساعت اعلام شده از طرف شهرداری و حتی قرار دادن آن مقابل خانه همسایه و یا درست کردن تپه‌هایی از زباله در سر کوچه و کشاندن گربه‌ها به آنجا، پاره کردن روکش صندلی وسایل حمل و نقل عمومی و نوشتن یادگاری روی آنها، عبور و مرور بدون توجه به علایم ، مزاحمت برای همسایه چه در محله و چه در آپارتمان‌ها بدون در نظر گرفتن آداب همسایگی و قانون آپارتمان نشینی ، خسارت زدن به اموال عمومی و بیت‌المال مانند اماکن عمومی و سطل‌های زباله ، عبور راننده متخلف از چراغ قرمز و رعایت نکردن مقررات راهنمایی و رانندگی و ده‌ها و صدها رفتار و کردار غیراجتماعی دیگر که هر روزه از سوی برخی از شهروندان سر می‌زند، بخشی از رفتارها و کردارهای ناهنجار و غیراجتماعی است که همه روزه در شهرمان با آن مواجه هستیم.
دردناک‌تر اینکه اگر کسی بخواهد آداب، رسوم و قوانین زندگی شهری و شهرنشینی را رعایت کند، با متلک‌گویی شهروندان روبرو می‌شود و به عبارتی دیگر آنهایی که مسئولیت پذیرترند، بیشتر در معرض خطر و آسیب قرار گرفته و بیشتر هزینه پرداخت می‌کنند، به طوری که فرار از قانون و ستیز با نظم و انضباط به یک ارزش و هنجار و رعایت اصول و آداب شهرنشینی، به امری ضد ارزش و ناهنجار تبدیل شده و بی‌مسئولیتی اجتماعی رواج می‌یابد.
به راستی چرا مردمی با هزاران سال تمدن و فرهنگ غنی این گونه قانون‌گریزی و نظم‌ستیزی را سر لوحه کار خود قرار داده‌اند؟
به اعتقاد صاحبنظران یکی از مهم‌ترین عوامل به چالش کشیده شدن فرهنگ شهرنشینی نهادینه نشدن قوانین شهروندی است. حاشیه‌نشینی، مهاجرت‌های شتاب‌زده و بروز تفاوت‌های فرهنگی در یک منطقه و در نهایت کم‌اطلاعی مردم از حقوق خود مانع از ترویج و نهادینه شدن فرهنگ شهروندی می‌شود.
واقع امر این است که کار فرهنگی و ترویج و نهادینه کردن رفتارها و کنش‌های شهروندی مساله‌ای زمان‌بر است و سال‌ها طول می‌کشد تا فرهنگ متناسب با مناسبات اجتماعی شکل بگیرد. با این حال این را هم باید پذیرفت که مقوله فرهنگ و از جمله فرهنگ شهرنشینی آن‌طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است و اقداماتی که انجام شده صرفا از سر رفع تکلیف بوده است.
با اینکه طبق قانون تمامی طرح‌های عمرانی ، اقتصادی ، گردشگری و خدمات شهری باید پیوست فرهنگی داشته باشد اما واقعیت این است که پیوست فرهنگی، با وجود داشتن داعیه‌داران بی‌شمار پیوسته مظلوم واقع شده است.
برقراری ارتباط مناسب بین شهروندان و دستگاه‌های اداره کننده، لازمه داشتن جامعه و شهری سالم و شهروندانی قانونمند و بهنجار است و باید به شهروندان در جامعه، قوانین مربوط به شهرنشینی، یادآوری و آموزش داده شود چرا که یکی از به روزترین روش‌های کاهش هزینه‌ها، افزایش درآمد و سوددهی بالا برای اداره بهتر و ارزان‌تر شهر و آموزش فرهنگ شهرنشینی است.
خانواده ، نهاد آموزش و پرورش ، آموزش عالی ، فرهنگ و ارشاد اسلامی ، رسانه‌ها و نهادهای مختلف فرهنگی هر یک به فراخور وظایفی در آموزش فرهنگ شهروندی بر عهده دارند با این حال یکی از دستگاه‌هایی که به لحاظ بسترسازی و اقدامات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری می‌توانند در ارتقای فرهنگ عمومی از جمله فرهنگ شهروندی ایفای نقش کنند شهرداری‌ها هستند.
احداث بوستان در محلات کم‌برخوردار، توسعه فضای سبز شهری و احداث فرهنگسراها ممکن است در نگاه اول ارتباط چندانی با مقوله فرهنگ نداشته باشد، ولی همین اقدامات سخت‌افزاری بستر و فرصتی برای اقدامات و کنش‌های فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهروندان فراهم می‌کند. فضاسازی برای برگزاری ورزش‌های همگانی علاوه بر نقشی که در سلامت جسمی شهروندان دارد، شور و نشاط عمومی را به دنبال دارد و در نهایت زمینه‌ساز رفع آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
ترویج فرهنگ نظافت و بهداشت عمومی با تاکید بر کاهش تولید و تفکیک زباله، گسترش فرهنگ صحیح رفتار ترافیکی، ارتقای فرهنگ سلامت شهروندی با تاکید بر تغذیه سالم، ترویج فرهنگ استفاده از فضای سبز در زندگی شهری و فرهنگ سازی جهت افزایش ایمنی شهری به هنگام زلزله و حوادث غیرمترقبه از مواردی است که با استفاده از فضاهای عمومی در اختیار شهرداری از جمله معابر و فضاهای سبز محقق می‌شود.
در عین حال نباید فراموش کرد که بها دادن به مردم و مشارکت آنها در اداره شهر، حضور اجتماعی شهروندان در جامعه شهری، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به شهروندان و افزایش حس تعلق و اعتماد عمومی آنها منجر به مشارکت داوطلبانه بیشتر شهروندان و ارتقای فرهنگ شهروندی شده و در نتیجه نزاع، خشونت و ناهنجاری‌ها در شهر کاهش و امنیت اجتماعی افزایش خواهد یافت.
آموزش، ترویج و ارتقای فرهنگ شهروندی و شهرنشینی؛ کلید اصلی پیشرفت و توسعه است و باید برای داشتن شهر مطلوب، ایده‌آل ، خوب ، مدرن ، زیبا ، با آرامش و توسعه‌یافته علاوه بر همه دستگاه‌ها و نهادها، تمامی آحاد مردم احساس مسئولیت کرده و برای ارتقای فرهنگ شهرنشینی این حلقه گمشده در مناسبات شهری تلاش کنند.
نظر شما