اولویتی به نام سلامت روان

به گزارش ایرنا، سلامت روان می‌تواند یک مسوولیت فردی و اجتماعی برای همگان باشد، اهمیت و اولویت این موضوع را می توان در شعاری که امسال برای هفته سلامت روان در نظر گرفته شده، ملاحظه کرد.

براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت “سلامتی به معنای تندرستی جسمانی، روانی و اجتماعی است و نه صرفاً به معنای عدم ابتلا به بیماری یا ناتوانی” این تعریف نشان می دهد که سلامت روانی فراتر از نداشتن اختلال روانی و ناتوانی است، یعنی فرد توانایی‌های خود را بشناسد، بتواند با استرس‌های معمول زندگی کنار بیاید و بتواند با جامعه تعامل برقرار کند.

بنا بر گفته کارشناسان حوزه سلامت روان، توانایی مدیریت مشکلات بسیار حایز اهمیت است با توجه به اینکه توان ما در برابر حل تمام مشکلات اندک است باید مدارا کردن را یاد گرفت و گاه برای رسیدن به آرامش به تضاد یک مساله پرداخت به طور مثال اگر فرد احساس شادی نمی کند فهرستی تهیه کند که چه عاملی در حال حاضر باعث ناراحتی او شده و با دقیق شدن در آن موارد را بررسی کند چه میزان را می تواند حل کرد؟ چه مقدار را می تواند حذف و چه مقدار را کمتر کند؟ همین سوال های ساده از خود، فرد را به توانایی خود واقف می نماید تا بر آن اساس مسائل را پیش ببرد و زیاده از حد بر خود فشار وارد نکند.

به هر حال همه افراد در جامعه و بنیادی تر از آن درون خانواده در معرض مشکلاتی اعم از معیشتی و اقتصادی قرار دارند تا جایی که گاه افراد رسیدن به حال خوب را مستلزم حل مشکلات کلان می دانند هر چند جواب می تواند صحیح باشد اما راهکارها باید از قابلیت عملی شدن برخوردار باشد تا رسیدن به وقت حل مشکلات کلان که هیچ کس چشم انداز قاطعی برای آن ندارد باید به سلامت روان فردی و اجتماعی توجه کرد.

اولویتی به نام سلامت روان

اولویت دادن به سلامت روان اهمیت دارد زیرا از گستردگی بیماری های اعصاب و روان پیشگیری می کند، در این خصوص باید یادآور شد که بنا بر گفته رییس اداره بهزیستی شهرستان بروجرد بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های اعصاب و روان که اکنون این بیماری در آنها مزمن شده و نیاز به بستری در مراکز دائمی بیماری های اعصاب و روان دارند اگر به موقع در مورد بیماری خود اقدام به درمان می کردند اکنون نیازمند بستری تمام وقت و دوره ای در مراکز بیماران مزمن نبودند.

کرم رضا پیردایه می گوید: اکنون در مرکز شبانه روزی و نگهداری بیماران اعصاب و روان مزمن ابن سینا بروجرد بیماران مرد با میانگین سنی ۱۸ سال به بالا پذیرش می شوند و تا بالای ۶۰ سال هم بیمار از سراسر استان در این مرکز وجود دارد که تعداد آنها حدود ۹۰ نفر است.

مرکز شبانه روزی بیماران روانی مزمن آمین، یکی دیگر از مراکز مرتبط با بیماران روانی در بروجرد است که در این خصوص مسوول فنی این مرکز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این مرکز طرفیت نگهداری ۵۰ نفر را دارد این بیماران با اینکه به عنوان بیمار روانی مزمن نگهداری می‌شوند ولی با کمترین محبت و مهربانی به آرامش می‌رسند.

نسیم ادیب مهر با تاکید بر اینکه هر بیماری اعصاب و روان را باید به موقع مورد توجه قرار داد، اضافه کرد: بسیاری از مشکلات روانی به صورت مشکلاتی کوچک آغاز می شود که در صورت بی توجهی و درمان نکردن به مرور به مشکلی بزرگی تبدیل می شود تا جایی که باید روش های درمانی سخت تر و پیچیده تری در پیش گرفت.

تغییرات سریع اجتماعی، فقر، شرایط شغلی استرس زا، بیکاری، تبعیض جنسی، طرد اجتماعی، سبک زندگی ناسالم، بیماری جسمی و عدم توجه به حقوق انسانی، می تواند موجب به خطر افتادن سلامت روان افراد یک جامعه گردد و به ویژه گروه سنی کودکان که سرمایه های آینده هر کشوری هستند بیشتر در معرض اختلالات روانی قرار می گیرند.

روان شناس بالینی و مشاور خانواده در خصوص میزان شیوع اختلالات روانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: تاکنون ۲ بار طرح ملی پیمایش سلامت روان در کشور انجام شده است، یک بار در سال ۱۳۸۹ بود که اعلام می‌کرد شیوع اختلالات روانی در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله کشور ۲۳.۶ درصد است و سپس در سال ۱۳۹۹ مجددا پیمایش سلامت روان انجام شد، به فاصله ۱۰ سال شاهد رشد ۵.۵ درصدی اختلالات روان بودیم که البته شیوع همه گیری ویروس کرونا در کشور در سال ۱۳۹۸ در افزایش این آمار بی تاثیر نبود.

علی کرمی بیان کرد: تحقیقات در طول پاندمی‌ کرونا به نگرانی‌هایی در مورد سلامت روان و رفاه ضعیف کودکان و والدین آنها، به‌ویژه مادران اشاره داشت، چون بیشتر آنها با تعطیلی مدارس و در خانه ماندن بچه‌ها با چالش‌هایی مواجه بودند.

وی افزود: باتوجه به نتایج پیمایش ملی سلامت روان در سال ۱۳۸۹ اعلام شد که ۶.۲ درصد از مبتلایان اختلالات روان (حدود ۷۴۴ هزار نفر) گرفتار افکار خودکشی بوده، چهار درصد(حدود ۴۸۰ هزار نفر) برنامه مشخصی برای خودکشی دارند و ۱.۳ درصد (حدود ۱۵۶ هزار نفر) هم در یک‌سال پیش از این تاریخ (۱۳۸۸) اقدام به خودکشی کرده‌اند.

این روانشناس بالینی در خصوص شایع ترین اختلالات روانی گفت: اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس یا پانیک، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال اضطراب جدایی، هراس خاص(فوبیاها) و اختلال وسواس اختلالات خلقی شامل افسردگی اساسی، اختلال ۲ قطبی و افسردگی های فصلی، شایع‌ترین اختلالات روانی به شمار می روند.

مراقبت از سلامت روان

وی گفت: برای ارتقاء سلامت روان در جوامع، برنامه ریزان حوزه سلامت باید با تشکیل کارگروه های تخصصی بررسی وضعیت سلامت روان، با تخصیص اعتبارات، اخذ تصمیمات و تدابیر موثر در جهت ارتقاء و حفظ سلامت روان افراد گام بردارند، از جمله می توان مهمترین مداخلات برای ارتقاء سلامت روان کشور را در مواردی همچون ایجاد فضاهای شاد در سطح جامعه و برگزاری همایش و برنامه های شاد در این فضاها، توجه بیش از پیش به برنامه ها و محتوای رسانه ها، از جمله تلویزیون، رادیو، سیمای خانگی و شبکه های اجتماعی، ارتقای سلامت روان در مدارس با برنامه‌هایی همچون، مشاوره با دانش آموزان، مداخلات همکاری و همدلی در مدارس، ارتقاء تاب آوری در معلمان و دانش آموزان، آموزش مهارت های زندگی و حمایت اجتماعی از سالمندان را دنبال کرد.

این روانشناس بالینی افزود: حمایت از کودکان با برنامه‌های مهارت‌های اجتماعی، توجه به نیازهای تغذیه ای و رفاهی کودکان، قدرت‌بخشی به زنان در حوزه اقتصادی و اجتماعی، بهبود دسترسی به آموزش و تکریم آن‌ها، تدوین برنامه‌هایی که از افراد آسیب‌پذیر حمایت می کند، حمایت و مراقبت بیشتر از افراد دچار اختلالات روانی و بازتوانی این افراد، مداخلات سلامت روان در کار و حرفه مانند برنامه‌های پیشگیری از استرس و بهبود مسکن و محیط زندگی افراد از دیگر مداخلات برای ارتقای سلامت روان جامعه است.

خود مراقبتی چیست و چه کمکی به ارتقا سطح سلامت روان می کند؟

بارها در مکالمات روزانه این جمله را از طرف کسانی که نگران سلامتی ما هستند می شنویم" مراقب خودت باش" اما چگونه مواظب خود باشیم؟ چگونه از خود مراقبت کنیم؟ در پاسخ به این سوال کرمی می گوید: خود مراقبتی عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به‌طور مستقل و با اتکا به خود از سلامت خود مراقبت کند، به عبارتی خودمراقبتی شامل اقداماتی آموختنی، آگاهانه و هدفمند است که هر فردی برای خود، خانواده و دیگران انجام می دهد تا از سلامت جسمی و روانی خود محافظت کند.

وی با بیان اینکه اگر بخواهید متوجه این نکته شوید که آیا من خودمراقبتی دارم یا نه؟ اضافه کرد: خواب را در اولویت قرار دهید، به یک برنامه پایبند باشید و مطمئن شوید که خواب کافی دارید، نور آبی از دستگاه ها و صفحه نمایش ها می تواند خواب را مختل کند، بنابراین نور آبی تلفن یا رایانه خود را قبل از خواب کاهش دهید.

کرمی افزود: یک فعالیت آرامش بخش را امتحان کنید، برنامه های تمدد اعصاب یا تندرستی را که ممکن است شامل مدیتیشن، آرامش عضلانی یا تمرین های تنفسی باشد، کاوش کنید، زمان های منظمی را برای این فعالیت ها و سایر فعالیت های سالمی که از آن لذت می برید، برنامه ریزی کنید.

این مشاور خانواده می گوید: اهداف و اولویت ها را تعیین کنید، تصمیم بگیرید که اکنون چه کاری باید انجام شود و چه چیزی می تواند به تعویق انداخته شود، سعی کنید در پایان روز به کارهایی که انجام داده اید توجه داشته باشید، نه کارهایی که نتوانسته اید، انجام دهید.

وی با تاکید بر اینکه باید ورزش منظم داشته باشید، گفت: تنها ۳۰ دقیقه پیاده روی در روز می تواند به تقویت خلق و خو و بهبود سلامت شما کمک کند، اگر نمی توانید به صورت پیوسته ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید، تمرین های کوتاه و پراکنده در طول روز هم می تواند مؤثر باشد، بنابراین ناامید نشوید، وعده های غذایی سالم و منظم بخورید، یک رژیم غذایی متعادل و نوشیدن آب فراوان می تواند انرژی و تمرکز شما را در طول روز بهبود بخشد، همچنین سعی کنید نوشیدنی های کافئین دار مانند نوشابه یا قهوه را محدود کنید.

این روانشناس بالینی بیان کرد: قدردانی را تمرین کنید، هر روز چیزهایی را که برای آنها سپاسگزار هستید به خود یادآوری کنید، آنها را در شب یادداشت کنید یا در ذهن خود تکرار کنید، روی مثبت بودن تمرکز کنید، افکار منفی و غیرمفید خود را شناسایی و به چالش بکشید.

وی ادامه داد: در ارتباط باشید، با دوستان یا اعضای خانواده خود تماس بگیرید؛ زیرا این مهم می تواند حمایت عاطفی و کمک عملی را ارائه دهند،‌ در پایان اگر احساس ناخوشی دارید، اگر احساس می کنید زندگی لذت بخش نیست، اگر احساس می کنید برای حل مشکلات تنها هستید و کسی به فکر شما نیست، لازم است به روان شناس مراجعه نمایید تا در فضایی امن، محرمانه و همدلانه حرف های شما شنیده شود و برای بهبود زندگی شما مسیر زندگی روشن شود.

آنجا که توان حل مشکل نیست باید آن را کم و یا اینکه مدارا کرد چرا که راهی غیر از این وجود ندارد، باید به سلامت روان خود اهمیت داد تا با از دست دادن سلامت روحی مشکلی بر سایر مشکلات اضافه نشود، در مواقعی هم فرد توان خود را برای رسیدن به حالت نسبتا آرام و شادی سابق را ندارد که می تواند با کمک گرفتن از مراکز مشاوره، توانایی های خود را تقویت و احساسات بهتری را تجربه کند.

یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که اتفاقا در شرایط خاص که خود را در هیاهویی از مشکلات مهم‌تر از شادی و آرامش می بینی دقیقا همان زمان، اولویت با آرامش و سلامت روح است تا بتوان ناملایمات و سختی های دوران را تحمل کرد خاصه اینکه فروریختن آسان است و بازسازی سخت و گاه ناممکن.!