آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیات علمی ناقدپرور نیست

به گزارش خبرنگار ایرنا، حجت الاسلام رضا غلامی در نشست خبری هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و ششمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی که دوشنبه ۱۵ آبان ماه برگزار شد، اظهار کرد: زمانی می توان به تحول بنیادین امیدوار بود که فضای علوم انسانی در کشور زنده و با نشاط و رقابت برای نقد و نوآوری ملموس باشد، برای تحول بنیادین باید اشراف لازم از سوی استادان و محققان نسبت به نظریات جدید جهانی وجود داشته باشد و گفتگوهای آزاد علمی میان صاحبان نظریه‌های متفاوت چه در داخل و چه در سطح جهانی در حد بالایی انجام بگیرد.

سرمایه گذاری پژوهشی به ویژه در زمینه تحول در علوم انسانی بسیار اندک و چه بسا در حد صفر است

رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی ادامه داد: واقعیتی که نمی توان آن را نادیده گرفت این است که سرمایه گذاری پژوهشی به ویژه در زمینه تحول در علوم انسانی بسیار اندک و چه بسا در حد صفر است. باید از مسئولان پرسید که سهم بودجه پژوهش علوم انسانی از کل بودجه پژوهش کشور چقدر است؟ چرا دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی بودجه چندانی برای فعالیت های پژوهشی و پیراپژوهشی ندارند؟ امروز گاهی از حمایت های صندوق حمایت از پژوهشگران یا حمایت معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و بنیاد نخبگان از استعدادهای برتر و از نخبگان علوم انسانی می‌شود اما این حمایت ها و حد و اندازه آنها بیشتر شبیه یک شوخی است.

وی با اشاره به اینکه فضای علوم انسانی دچار سیاست زدگی است، افزود: بعضی از جناح ها به دنبال استفاده ابزاری از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی به نفع خود هستند و به همین دلیل، نه تنها آزاداندیشی در دانشگاه ها کم شده است بلکه سایه نگاه‌های امنیتی بر سر استادان علوم انسانی دیده می‌شود.

تصمیماتی که برای ارتقاء علوم انسانی گرفته می‌شود

غلامی مساله دیگر در بحث تحول در علوم انسانی را به تصمیماتی که برای ارتقاء علوم انسانی گرفته می‌شود، مرتبط دانست و ادامه داد: خیلی از این تصمیمات، نه توسط متخصصان درجه یک این عرصه گرفته می شود و نه از پختگی کافی برخوردار است. این مطلب بارها و به درستی تکرار شده که مهندسین یا متخصصان علوم‌ پایه با نهایت احترامی که برایشان قائل هستم، درک درست و عمیقی از علوم انسانی ندارند و معمولا رفتار تحقیر آمیز و مخربی با این علوم دارند.

آیین نامه ارتقاء اعضای هیات علمی ناقدپرور و نوآور پرور نیست

وی منطق آیین نامه ارتقاء اعضای هیات علمی را متناسب با عقلانیت حاکم بر علوم انسانی ندانست و افزود: این آیین نامه ناقدپرور و نوآور پرور نیست و علوم انسانی را به شدت سطحی و کم عمق کرده است. برخی از بزرگان مشهور فلسفه در دنیا، بعد از ۲۰ سال یا در مواردی بیشتر، مطالعه و تأمل عمیق، تازه توانستند یک نظریه تحول آفرین ارائه کنند. دانشمندان ما در علوم انسانی و اسلامی زمانی می توانند نوآوری کنند که با آنها مانند کارمند ادارات رفتار نشود.

رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی بیان کرد: من زمانی که در اوایل دهه ۸۰ دبیر هیات حمایت از کرسی های نظریه پردازی بودم، به مسئولان می گفتم تا زمانیکه بستر طبیعی و مساعد و شوق انگیز برای نظریه پردازی وجود نداشته باشد، برگزاری کرسی های عرضه نظریه فایده زیادی ندارد اما همکاران من ترجیح دادند به جای ایجاد بسترهای نظریه پردازی، کرسی های ارزیابی نظریاتی که وجود ندارد را تاسیس کنند!

دانشگاه ها هم انگیزه چندانی برای حل مبتکرانه مسائل کشور ندارند

غلامی روند اصلاح و تقویت آیین نامه ارتقاء را هم غلط دانست و گفت: بعضی مسئولین عمل‌گرای ما، نه فقط از علوم انسانی چیز چندانی نمی دانند، بلکه حاضر نیستند صورت مساله را عمیقاً درک کنند. ما اخیراً یک متن ۸۰ صفحه‌ای درباره نقد و ارزیابی آیین نامه ارتقاء برای مسئولین فرستادیم اما آن مقام مسئولی که می خواست درباره آیین نامه یک کاری انجام دهد، به من گفت که من حتی یک جمله هم از این متن مفصل شما نتوانستم برای درج در آیین نامه پیدا کنم! من دوست داشتم به ایشان بگویم، ما نجار یا خیاط نیستیم. کار ما یک کار عمیق فکری است. اول آن ۸۰ صفحه را دقیق مطالعه کن و درباره محتوای آن تعمق کافی داشته باش تا تدریجاً متوجه بشوی اشکال کار کجاست، بعداً به طور طبیعی راه برای اصلاح آیین نامه باز خواهد شد.

وی یادآور شد: بنده قبلا هم عرض کرده‌ام که ارتباط دستگاه‌های تصمیم ساز و تصمیم گیر با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی برای حل مسائل خودشان بسیار کم است یا مراجعات به آنان، بیشتر جنبه تشریفاتی و تزئینی دارد. این عدم‌ مراجعه و نداشتن مساله جدی علمی به فقدان جریان پیدا کردن حکمرانی علمی در ایران برمی گردد. در طرف مقابل، دانشگاه ها هم انگیزه چندانی برای حل مبتکرانه مسائل کشور ندارند و این مشکل به فضای مرده و بی رمق علوم انسانی و کمبود انگیزه در دانشگاه بر می‌گردد.

بیش از ۷۰۰ مقاله پذیرفته شده است

غلامی با اشاره به اینکه طی ۱۵ سال گذشته تلاش های زیادی برای تحول علوم‌ انسانی صورت گرفته است، افزود: من حقیقتاً، عملکرد مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با دست خالی چه در توسعه فکر علوم انسانی اسلامی و چه در گفتمان سازی در این ساحت را قابل دفاع می دانم اما معتقدم مادامی که این رفتارها با تحول در علوم انسانی هست، حرکت تحولی جلو نخواهد رفت و در حد مقدمه چینی باقی خواهد ماند.

وی به عرضه مقاله توسط کنگره علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی به منزله یکی از توابع مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و البته به عنوان یک کنگره غیر دولتی، تا الان بیش از ۷۰۰ مقاله علمی خوب در ۱۶ رشته اصلی علوم انسانی عرضه کرده و این، کار کمی نیست. این ۷۰۰ مقاله که اغلب با داوری های سخت پذیرفته شده است، امروز به منبع علمی قابل توجهی برای محققان و دانش پژوهان این عرصه تبدیل شده است.

غلامی ادامه داد: ما در کنار برپایی کنگره، متون علمی گوناگونی را منتشر کرده‌ایم که امروز از آنها به عنوان متن آموزشی یا کمک آموزشی استفاده می‌شود. یکی از مزیت های فعالیت های علمی کنگره علوم انسانی اسلامی، توجه جدی به نقد و تضارب آراء است. چه تضارب آرا با موافقان این علوم و چه مخالفان این علوم و در این ۱۵ سال، آغوش خودمان را به روی نقدهای عالمانه باز کردیم و حتی در برگزاری نشست‌های نقد علوم انسانی اسلامی پیشقدم شدیم.

وی در پایان یادآور شد: همکاری با محققان دنیای اسلام یکی دیگر از اقدامات کنگره علوم انسانی اسلامی بوده است به طوریکه موفق شدیم علاوه بر شناسایی محققان برجسته در زمینه علوم انسانی اسلامی در نقاط گوناگون دنیا، با برخی از آنها رابطه علمی برقرار کنیم. امیدوارم کنگره هفتم نیز یک کنگره ممتاز در جهت تکمیل راهی باشد که از ۱۵ سال پیش آغاز شده است.

کیفی شدن مقاله های کنگره علوم انسانی اسلامی

دبیر علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در هفتمین کنگره علوم انسانی اسلامی بیان کرد: تعداد مقالات این دوره نسبت به دوره ششم کمتر شد زیرا از دو سال قبل که مقدمات دوره هفتم را آغاز کردیم به دبیران کمیسیون ها اطلاع رسانی کردیم که مقالات غیرتکراری و در سطح علمی پژوهشی در این دوره پذیرش شوند. به همین علت این دوره مقالات کیفیت بیشتری را دارا هستند.

حجت الاسلام احمد حسین شریفی دبیر علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در نشست خبری هفتمین کنگره بین المللی علوم  انسانی اسلامی و ششمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه بعضی از منتقدان در داخل کشور از بیهودگی علوم انسانی سخن می گویند، گفت: از سالهای گذشته در دنیای غرب، ایران و جهان اسلام از مرگ علوم انسانی سخن گفته می شد. ما نیز به یک معنا معتقد هستیم علوم انسانی رایج و غربی که مبتنی بر بنیان های معرفتی و انسان شناختی اومانیسم و لیبرالیسم است، گره ای از انسان ایرانی و مسلمان نمی گشاید. به همین دلیل نیز علوم انسانی رایج نتوانسته است قدرت و فایده خود را به جامعه ایرانی اسلامی نشان دهد.  

وی ادامه داد: واقعیت علوم انسانی در عرض علوم طبیعی این نیست. در واقع بدون وجود علوم انسانی نمی توان جوامع را اداره کرد. به تعبیر مقام معظم رهبری علوم انسانی نرم افزار فردسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی است. اگر این نرم افزار معیوب باشد جامعه و تمدن معیوب و غیرانسانی را شکل می دهد همانطور که اکنون شاهد هستیم. لذا اگر عده ای معتقدند علوم انسانی رایج قفل شده، مسخر و معطل است، مبتنی بر تفکر اومانیستی است. 

واقعیت علوم انسانی در عرض علوم طبیعی این نیست. در واقع بدون وجود علوم انسانی نمی توان جوامع را اداره کرد. به تعبیر مقام معظم رهبری علوم انسانی نرم افزار فردسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی است

دبیر علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی تصریح کرد: اکنون در قشر روشنفکر یا مدعی روشنفکری کمتر دیده می شود تحلیل یا سخن علمی، فرهنگی و تمدنی از مساله غزه ارائه شود درحالیکه این حجم از ظلم با تکیه بر بنیان های دموکراسی غربی در حال توجیه است. بنابراین علوم انسانی به این شکل گرهی از مشکلات نمی گشاید. در واقع این نوع علوم انسانی علوم حیوانی سازی انسان است نه علوم انسانی سازی. 

شریفی با بیان اینکه طی چند دهه قبل از پیروزی انقلاب، ایده تحول در علوم انسانی و اسلامی سازی معرفت و علم مطرح شد، افزود: تحول در علوم انسانی بعد از انقلاب به طور جدی پیگیری شد. فلسفه شکل گیری کنگره علوم انسانی اسلامی و مجمع عالی علوم انسانی اسلامی این بود که اگر بخواهیم علوم انسانی را در جایگاه اصلی خود و نرم افزار جامعه و تمدن سازی و جهت دهنده سایر علوم  قرار دهیم، باید تحولی در علوم انسانی با تکیه بر بنیان های معرفتی اصیل و انسان شناختی اسلامی و قرآنی شکل بگیرد. 

دبیر علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به ارائه آمار درباره تولیدات کنگره گفت: کنگره علوم انسانی اسلامی توانسته است در طول ۱۴ سال گذشته شبکه ای از اندیشمندان، محققان و نویسندگان معتقد به علوم انسانی را شکل دهد. ما در کشور نزدیک به ۳۳۰۰ اندیشمند، محقق و اندیشمند را شناسایی کرده و با آنها ارتباط داریم و در جلسات ما حضور دارند. همچنین شبکه ای از حدود ۶۰ مرکز آموزشی و پژوهشی دغدغه مند تحول در علوم انسانی اسلامی تشکیل شده است. 

وی ادامه داد: تولیدات علمی ما تاکنون در حدود ۴ هزار مقاله و چکیده مقاله بوده است اما آنچه که تاکنون منتشر شده ۷۰۷ مقاله بوده است. علاوه بر این در طول دوره برگزاری ۷ دوره کنگره تاکنون بیش از ۱۰۰ نشست علمی و تخصصی با عنوان کرسی های ترویجی و نظریه پردازی برگزار شده است. اگرچه کرونا وقفه ای در برگزاری این نشست ها ایجاد کرد اما از سال قبل هر دو هفته یکبار نشست علمی توسط مجمع عالی علوم انسانی برگزار می شود. 

شریفی با اشاره به ارائه اطلاعات آماری کنگره هفتم افزود: ۱۵ کمیسیون تخصصی در این کنگره فعالیت می کنند که در ۱۴ مرکز دانشگاهی و پژوهشی برگزار می شوند. تفاوت کمیسیون های این دوره نسبت به دوره های قبل شامل استفاده از موضوعات و چالش های روز جامعه در محورهای فراخوان کمیسیون ها، حرکت به سمت استخراج نظام مسائل کمیسیون ها و تلاش برای افزایش تولید محصولات و خروجی های قابل دسترس علوم انسانی اسلامی بوده است.  

دبیر علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی تصریح کرد: اعضای شورای علمی کنگره هفتم علوم انسانی ۳۸ نفر و اعضای شورای علمی این کنگره حدود ۱۹۸ نفر است.

وی اضافه کرد: تعداد چکیده و مقالات دریافتی در این دوره ۵۱۰ عنوان بود و تاکنون ۳۳۰ مقاله  پذیرفته شده است. تعداد مقالات این دوره نسبت به دوره ششم کمتر شد زیرا از دو سال قبل که مقدمات دوره هفتم را آغاز کردیم به دبیران کمیسیون ها اطلاع رسانی کردیم که مقالات غیرتکراری و در سطح علمی پژوهشی در این دوره پذیرش شوند. به همین علت این دوره مقالات کیفیت بیشتری را دارا هستند.

شریفی یادآور شد: هفتمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی و ششمین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی با حضور بیش از ۱۵۰۰ نفر از اساتید، محققان و دانش پژوهان کشور و با همکاری ۵۴ مرکز علمی داخلی و خارجی ۲۲ آبان ماه در فرهنگستان علوم افتتاح شده و کمیسیون ها نیز از ۲۳ آبان ماه تا اول آذرماه در مراکز علمی برگزار خواهند شد.