محیطبانان مازندران در گلستان چه می‌کنند؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، انتشار فیلم کوتاهی از مشاجره لفظی یکی از مدیران استان گلستان با چند محیطبان مازندرانی در منطقه آشوراده از روز گذشته -جمعه- در فضای مجازی و رسانه‌های داخلی و خارجی به طور گسترده مورد توجه قرار گرفته است. فیلمی که در آن این مدیر در مواجهه با یکی از محیطبان‌های اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران که ماموریت حفاظت از منطقه آشوراده را بر عهده دارد، مشاجره می کند.

این گفت‌وگوی چند ثانیه‌ای طی شبانه‌روز گذشته دست به دست در فضای مجازی چرخیده و تا کنون صدها هزار بازدیدکننده در صفحه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف داشت.

در این پیوند شاید این پرسش پیش بیاید که محیط‌بانان اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در مرزهای جغرافیایی استان گلستان چه می‌کردند؟ و چرا محل فعالیت‌شان در مرزهای استان همسایه است؟ پاسخ به این پرسش هم ساده است و هم کمی پیچیده. طبق ضوابطی که سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت بهتر بر پناهگاه‌ها و زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت شده در نظر گرفته، در صورتی که یک منطقه حفاظت شده به صورت مشترک در مرزهای جغرافیایی ۲ یا چند استان قرار داشته باشد، مدیریت منطقه بر عهده استانی قرار می‌گیرد که بیشترین سهم از مساحت آن منطقه را بر عهده دارد. بنابراین محیطبانان همان استان ماموریت حفاظت را در مرزهای استان همسایه بر عهده می‌گیرند. البته ادارات کل حفاظت محیط زیست ۲ استان طبیعتا با هم هماهنگ هستند.

در میانکاله نیز چنین ماجرایی وجود دارد. مدیریت تالاب بین‌المللی میانکاله با این‌که قسمتی از آن از جمله منطقه آشوراده در مرزهای جغرافیایی گلستان قرار دارد، بر عهده مازندران است. به همین دلیل گاهی شاهد مقاومت‌هایی از این قبیل هستیم.

محیط زیست مازندران: از حقوق محیطبانان دفاع می‌کنیم

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا همین موضوع را تایید کرد و گفت: با توجه به این‌که مدیریت میانکاله با حفاظت محیط زیست مازندران است و از طرفی منطقه آشوراده و اطراف آن در حوزه جغرافیایی گلستان قرار دارد، برخی مدیران گلستان و مردم عادی ممکن است به این قاعده قانونی مشرف نباشند.

عطالله کاویان افزود: ما و همکاران‌مان در اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران و اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان از سازمان حفاظت محیط زیست دستور می‌گیریم و می‌دانیم مدیریت این قبیل مجموعه‌ها به این شکل است. برای نمونه پارک ملی گلستان از نظر مرزهای سرزمینی بین استان‌های گلستان و سمنان و خراسان شمالی مشترک است، اما توسط حفاظت محیط زیست گلستان مدیریت می‌شود. این نوع مدیریت را سازمان تعیین کرده و تشخیص داده شده که روش مدیریتی بهتری است. به ما هم تکلیف شده و همه پیگیری‌های مربوط به بخش‌های میانکاله که در مرزهای گلستان قرار دارد با هماهنگی حفاظت محیط زیست ۲ استان انجام می‌شود.

وی با اشاره به تنش ایجاد شده بین مدیرکل میراث فرهنگی گلستان و محیطبانان مازندرانی تصریح کرد: طبق مقررات و ضوابط وقتی فرد یا افراد حقیقی یا حقوقی وارد مجموعه‌ای می‌شوند که تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارد باید مجوز داشته باشند و مجوزشان را به محیطبانان ارائه کنند. همکاران ما در آشوراده بر اساس همین ضوابط جویای دلیل حضور اشخاص در منطقه و خواستار ارائه مجوز شدند. چون هنوز مجوزی از سوی سازمان به آن‌ها تحویل نشده بود. اما با این واکنش تند و نامناسب مواجه شدند.

این مسئول خاطرنشان کرد: دیروز به طور کامل با محیطبانان، رئیس پناهگاه میانکاله و رئیس اداره حفاظت محیط زیست بهشهر گفت‌وگو کردم و با معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست هم در چند نوبت گفت‌وگوی تلفنی داشتم و به جمع‌بندی مناسبی رسیدیم تا ضمن انجام پیگیری، تنشی ایجاد نشود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران گفت: تلاش ما این بود که با توجه به اهمیت موضوع در درجه نخست درگیری اتفاق نیفتد. در فیلم هم مشخص است که محیط‌بانان کار قانونی انجام دادند و بی‌احترامی هم نکردند. ما وظیفه داریم در حمایت از محیطبانان پیگیری‌های لازم را انجام دهیم و این پیگیری هم در حال انجام است. قرار شد گزارشی همراه با مستندات لازم توسط همکاران تهیه شود و موضوع را به صورت مستند به سازمان اعلام کنیم.

کاویان تصریح کرد: قطعا پیگیری از اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران برای این که از شأن و جایگاه و حقوق محیط‌بانان حمایت شود را انجام می‌دهیم. ضمن این که معتقدم باید به مدیران استان گلستان هم به طور دقیق اطلاع‌رسانی شود که مدیریت یکپارچه میانکاله طبق ضوابط با حفاظت محیط زیست مازندران است و ضرورت دارد که همه از این ضابطه تمکین کنند.

وی درباره آخرین وضعیت صدور مجوز برای انجام طرح‌های گردشگری در آشوراده نیز گفت: سازمان حفاظت محیط زیست با در نظر گرفتن ضوابط موافقت‌هایی را به استان گلستان اعلام کرده بود و اکنون نیز همان گزارش ارزیابی قبلی تمدید شد. ما نیز درخواست کردیم که هر مجوز یا تمدیدی صادر شده به حفاظت محیط زیست مازندران هم ارائه شود تا همکاران ما در انجام وظایف محوله برای حفاظت از این عرصه‌ها هماهنگ باشند و چنین مسائلی پیش نیاید.

تشریح مدیریت یکپارچه میانکاله

مسئولان استان گلستان سال‌هاست که قصد دارند اقداماتی را برای رونق گردشگری در جزیره آشوراده که در مرزهای جغرافیایی گلستان قرار دارد انجام دهند، اما طبق قانون و ضوابط، هر نوع فعالیتی در این تالاب حتی در مرزهای سرزمینی گلستان و در صورت داشتن مجوز نیز باید با هماهنگی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران انجام شود.

برای اثبات این ادعا می‌توان مقررات و یک سری ضوابط قانونی را مطرح کرد که تکلیف را برای همه روشن کرده است. مانند مصوبات جلسه تخصصی و مدیریتی بررسی و ارزیابی راهبری مدیریت ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره گلستان و میانکاله که دی ۱۴۰۰ با حضور معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد و در آن صراحتا به همین موضوع، یعنی مدیریت تالاب میانکاله اشاره شده است.

در بند سه این صورتجلسه صراحتا عنوان شده است که «ساختار اجرایی در مناطق چهارگانه یا تالاب‌هایی که بین دو یا چند استان قرار می‌گیرند به عنوان یک اداره مستقل(در تراز اداره شهرستان) ذیل اداره کلی که بیشترین مساحت را دارد مدیریت می‌شود. »

در بند چهار نیز حق پیشنهاد مدیر منطقه مد نظر و صدور حکم مدیریت پس از تایید شورای راهبری منطقه به استانی که بیشترین سهم از مساحت را دارد تفویض شده است: «انتخاب رئیس ساختار اجرایی به پیشنهاد اداره یا ادارات کل استانی مرتبط و با تایید شورای راهبری منطقه صورت گرفته و صدور حکم نیز توسط مدیرکل استانی که بیشترین سهم را دارد انجام می شود.»

به استناد همین دو مصوبه می‌توان دریافت که اعمال نظر کارشناسی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران بر همه نقاط تالاب میانکاله نه تنها دخالت در امور توسعه‌ای یک استان دیگر محسوب نمی‌شود، بلکه وظیفه‌ای است که قانون و مقررات زیست‌محیطی کشور بر عهده این اداره کل نهاده است.

حتی فراتر از این مصوبات، در اسناد بالادستی نیز بر ضرورت مدیریت یکپارچه عرصه‌های حساس محیط زیستی از جمله تالاب‌ها تاکید شد. در بند «د» ماده ۱۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه آمده است: «با توجه به شرایط ویژه تالاب‌های کشور از منظر اقتصادی، کشاورزی، زیست‌بومی، تنوع زیستی و گردشگری و وجود مراتع و اراضی زراعی مطلوب در اطراف آنها و وجود چالش‌های جدی در تخصیص منابع آب در این مناطق و به‌طور کلی، پیچیدگی و شکنندگی زیست‌بوم طبیعی این مناطق، دولت مکلف است در سال اول برنامه، با ساماندهی مجدد سازمان‌های موجود در بخش‌های آب، کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری، نسبت به اعمال مدیریت یکپارچه با مشارکت بهره‌برداران در دشت‌های اطراف این تالاب‌ها اقدام نماید. »

طرح گردشگری آشوراده

اجرای طرح‌ها و زیرساخت‌های گردشگری در جزیره آشوراده به عنوان تنها جزیره دریای خزر یکی از برنامه‌هایی است که مسئولان استان گلستان طی سال‌های اخیر پیگیری کرده‌اند، اما به دلیل حساسیت‌های محیط زیستی که نسبت به میانکاله وجود دارد با چالش‌هایی مواجه شده و مخالفانی دارد. در دولت سیزدهم این درخواست گلستانی‌ها مورد توجه قرار گرفت و با تاکید بر رعایت همه جوانب زیست‌محیطی برای آسیبلا وارد نشدن به زیست‌بوم حساس و شکننده آشوراده و میانکاله، مقرر شد برنامه‌ریزی‌هایی برای انجام برخی اقدامات به صورت محدود در دستور کار قرار بگیرد.

جزیره آشوراده در تالاب بین‌المللی میانکاله پیش از وقوع سیل سال ۱۳۷۲ با زیرساخت‌هایی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از یک‌هزار نفر سکنه داشت که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه‌وری و ماهیگیری مشغول بودند. ولی با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب، جمعیت این جزیره کاهش چشمگیری یافت و اکنون شماری از آن‌ها تردد می‌کنند.

شبه جزیره میانکاله که به عنوان پناهگاه حیات وحش میانکاله هم معروف است، یکی از بهترین اندوخته‌گاه‌های پرندگان آبزی در ناحیه پالئارکتیک غربی است. این بانک مهم ژنتیکی زیستی جهان در سال ۱۳۴۸ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست در آمد. سال ۱۳۵۴ به دلیل جذب گونه‌های نادر و رو به انقراض و پرندگان آبزی مهاجر و همچنین محل تخم‌ریزی آبزیان دریای خزر به ویژه کپور ماهیان و جاذبه‌های طبیعی خاص به پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت.

کل پناهگاه حیات وحش میانکاله با وسعت ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار در سال ۱۳۵۵ توسط برنامه‌ ام. ای. بی MAB سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره شناخته شد. همچنین این تالاب به عنوان منطقه‌ای مهم برای پرندگان توسط سازمان بین‌المللی حیات پرندگان شناسایی شده است. میانکاله در سال ۱۳۵۴به عنوان تالاب با اهمیت بین المللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید.