اکوسیستم‌های طبیعی آسیای میانه در حال فروپاشی

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، در سال‌های اخیر، ساکنان کشورهای آسیای مرکزی اثرات تغییرات آب و هوایی جهانی را به شدت احساس کرده اند. طوفان های مکرر گرد و غبار، گرمای غیرطبیعی فصل تابستان، زمستان های سرد غیرمعمول، کم عمق شدن رودخانه ها، دریاچه ها و سایر مشکلات زیست محیطی از جمله این تغییرات اقلیمی است.

پیش‌بینی‌های و هشدارهای دانشمندان محیط‌زیست مبنی بر تخریب کره زمین توسط فعالیت های انسانی در حال تحقق است و میزان تخریب زمین حتی از این پیش‌بینی ها فراتر رفته است.

بیشتر این محققان معتقدند که برای صدها هزار سال، ثبات آب و هوا در این سیاره توسط اکوسیستم های طبیعی حفظ شده است. با وجود اینکه این اکوسیستم ها اساس پایداری آب و هوایی را تشکیل می‌دهند، امروزه اکوسیستم های طبیعی منطقه در وضعیت اسفناکی قرار دارند و وظیفه اصلی ساکنان، امروز حفظ وضعیت موجود است.

آیا این روند برگشت ناپذیر است؟

بولات یسکین، عضو دفتر کمیته اروپایی سیاست های زیست محیطی سازمان ملل، شورای زیست محیطی و توسعه پایدار آسیا و اقیانوس آرام و شورای توسعه پایدار قزاقستان می‌گوید: گزارش ها نشان می دهد که بیش از ۷۰ درصد اکوسیستم های طبیعی روی زمین در حال حاضر در وضعیت آشفته ای قرار دارند.

او معتقد است که مداخله انسان، و توسعه «انسانی پایه»، به طور کلی، تمام شرایط فیزیکی و بیولوژیکی را که برای زندگی روی زمین ضروری است، نابود می‌کند.

یسکین معتقد است که یک بیابان جدید ناشی از پس رفتن دریاچه ارال در قزاقستان به اندازه وسعت کشور سوئیس در منطقه شکل گرفته است و با وجود این، قزاقستان و دیگر کشورها در تلاشند تا منابع باقی مانده مانند شمال آرال را بازسازی کنند، اما به طور کلی بازگرداندن کل دریای آرال غیرممکن است.

او تصریح کرد: گرد و غبار سمی برخاسته از کف دریای آرال که به یخچال های طبیعی می رسد و کل منطقه را در بر می‌گیرد از جمله عواقب تخریب اکوسیستم است و متاسفانه این وضعیت را در سایر اکوسیستم های منطقه هم شاهدیم که دلیل همه آنها کاهش تنوع بیولوژیکی، آلودگی هوا و سایر فرآیندهای مرتبط با آن است.

او افزود: فرآیندهای مشابه در دریای آرال در اکوسیستم دریاچه بلخاش نیز رخ داده است و تحقیقات نشان می دهد که منطقه ممکن است تا ۳۰ سال آینده دریاچه بلخاش را که یکی از بزرگترین اکوسیستم های دریاچه‌ای در کره زمین و از نظر مساحت بزرگتر از ترکیب انگلستان، دانمارک، هلند، بلژیک و سوئیس است، به طور کامل از دست بدهد.

بالقاش یا بالخاش دریاچه‌ای واقع در جنوب شرقی قزاقستان است که پس از آرال بزرگترین دریاچه‌ی درون‌بومی آسیای مرکزی محسوب می‌شود. اگر چه این دریاچه مخزنی ندارد، میزان شوری آن کم است و رود ایلی و چند رود دیگر به آن می‌ریزد.

یسکین هشدار داد تخریب این دریاچه، خیلی سریع اتفاق می افتد و از دریای آرال آسیب پذیرتر به نظر می رسد به این دلیل که عمق متوسط دریای آرال ۶۰ متر است در حالی که بلخاش ۳۶ متر عمق دارد. تخریب بلخاش در حال حاضر شروع شده و این بدان معنی است که یک پنجم از قلمروی قزاقستان لم یزرع و بی جان خواهد شد.

این کارشناس معتقد است که اولین عامل قابل مشاهده از عواقب تخریب اکوسیستم های طبیعی، که در این دهه در انتظار بشریت است، بحران غذایی، از دست دادن شغل و مهاجرت جمعی است که از تمام پیش‌بینی‌ها، فراتر خواهد رفت.

به گفته یسکین، دلیل اصلی، علاوه بر انتشار گازهای گلخانه‌ای، مداخله انسانی است که از مرزهای مجاز فراتر رفته.
بسیاری از کارشناسان می‌گویند که ما قبلا نقطه بازگشت را پشت سر گذاشته ایم، اینها فرآیندهای غیرقابل برگشت هستند و ما باید در تمام مکالمات در مورد توسعه پایدار فراموش کنیم که می توانیم به وضعیتی که قبلا در آن زندگی می کردیم، بازگردیم. ما باید برای زندگی در بحران و در مواجهه با همه این نقض‌ها، آماده شویم.

طبیعت توانایی درمان خود را دارد

به گزارش آسیا پلاس، آنا کیریلنکو، رئیس شورای ائتلاف جهانی جنگل و مدیر اجرایی جنبش زیست محیطی بوم از قرقیزستان می گوید که از حدود ۲۰ نوع اکوسیستم که امروزه در قرقیزستان وجود دارد، نیمی از آنها از دست رفته است.

او تصریح کرد: مردم هنوز نمی‌دانند که اکوسیستم‌ها و به ویژه اکوسیستم‌های آسیای مرکزی چقدر ارزشمند هستند. آنها ما را از گازهای گلخانه ای می ترسانند، اما، در واقع، این کاملا درست نیست. اکوسیستم های طبیعی برای میلیون ها سال شرایطی را برای زندگی در کل سیاره حفظ کرده اند.

دفتر تحلیلی گزارش های تحلیلی آسیای مرکزی (cabar) می‌نویسد: یکی از پربارترین اکوسیستم های طبیعی جنگل‌ها هستند. اگرچه آنها قلمرو بسیار کوچکی را در کشورهای آسیای مرکزی اشغال می‌کنند، اما بیشترین سهم را دارند با این وجود همه آنها در معرض تخریب سریع قرار دارند.

این کارشناس معتقد است که بجز حفظ اکوسیستم های طبیعی. هیچ تکنولوژی بهتری برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی وجود ندارد.

آنا کیریلنکو تصریح کرد: اکوسیستم‌ها ماتریس هستند. ماتریس هایی که تاثیر بسیار قوی بر ما دارند. آنها بسیار پیچیده هستند و بازگرداندن آنها بسیار دشوار است. ما باید درک کنیم که اولین وظیفه ما در حال حاضر حفظ این ماتریس های متفاوت است که بسیار با ارزش تر از هر چیز اقتصادی دیگری است.

مشکلات فراتر از دغدغه‌های زیست‌شناسان است

آرمان اوتیپوف، بنیانگذار و رئیس مرکز راه حل‌های اکوسیستم در قزاقستان، معتقد است که این مشکلات مدت ها فراتر از نگرانی های محیط‌زیست شناسان، زیست شناسان و سایر دانشمندان بوده است، زیرا تخریب اکوسیستم به طور مستقیم بر کیفیت زندگی جمعیت تأثیر می گذارد.

اوگفت: در قزاقستان، مشکل با وضعیت موجود اکوسیستم ها واقعا بزرگ است و این وضعیت به طور مستقیم بر تمام فرآیندهای تنظیم کننده زندگی تأثیر می گذارد.

ناپدید شدن دریای آرال یک تراژدی بزرگ برای آسیای مرکزی است. به گفته این کارشناس، بیش از ۱۰ گونه از حیوانات و بسیاری از گونه های گیاهان ناپدید شده اند و این به طور مستقیم بر سلامت انسان تاثیر می گذارد. تعداد بیماری های اکولوژیک و بیماری های تنفسی ۲۰ برابر افزایش یافته است. مشخص شده است که حدود ۷۰ درصد از بیماری ها با تخریب اکوسیستم مرتبط هستند.

یک کارشناس از قزاقستان گفت که سهم طبیعت در زندگی انسان در حال حاضر به طور فعال در حال توسعه است. چیزی به نام «رویکرد اکوسیستم» وجود دارد، این یک رویکرد جامع به مدیریت است که در درجه اول اساس آن اطلاعات علمی است. بر اساس داده های سال ۲۰۱۴، سهم اکوسیستم ها در حفظ زندگی، اقتصاد و توسعه بیش از ۱۲۵ تریلیون دلار است.

علیخون لطیفی، یک زیست شناس از تاجیکستان، می گوید که او طرفدار داستان های ترسناک تغییرات آب و هوایی نیست ...
او تصریح کرد: برای انسان ها، به عنوان یه گونه بیولوژیک، هیچ خطر خاصی در این تغییرات آب و هوایی نمی‌بینم. بشریت نیز به عنوان یک گونه، مدت ها پیش با سیستم های مختلف زیست محیطی و مناطق مختلف آب و هوایی سازگار شده است.

براساس مرکز مطالعات مانیتورینگ آسیای مرکزی در قزاقستان، در نبود توافق تامین آب میان کشورهای آسیای مرکزی، مشکلات دیگری مانند رشد جمعیت و استفاده غیرمسئولانه و غیرمنطقی برخی از کشورها باعث تشدید مشکلات آبی منطقه شده است.

کمبود آب در آینده‌ نزدیک تنها بخشی از مشکلات در آسیای مرکزی است. این مشکلات کمبود آب برای کشاورزی و نیز آلودگی آب آمودریا و سیردریا به خاطر سطح بالای نمک و مواد شیمیایی ناشی از آب مصرفی در کشاورزی را شامل می‌شود. در نتیجه آسیای مرکزی شاهد یک بحران اجتماعی و اقتصادی در منطقه‌ای که در پایین دست این دو رود قرار دارند و نیز کاهش کیفیت زندگی در این نواحی خواهد بود. چرا که جمعیت با کمبود آب روبه‌رو می‌شود و مجبور می‌شود آبی را مصرف کند که نمک زیادی دارد.

استفاده‌ نامناسب و اتلاف منابع آب یکی از ویژگی‌های کشورهای این منطقه است. بر اساس گزارش‌ها، ازبکستان و قرقیزستان سالانه دو هزار متر مکعب آب به ازای هر نفر مصرف می‌کنند و به ترتیب در رتبه‌ی چهارم و پنجم پرمصرف‌ترین کشورها در جهان قرار دارند. تاجیکستان و قزاقستان نیز به ترتیب در رتبه‌های هفتم و یازدهم قرار دارند.

همچنین بر اساس گزارش یورو نیوز از سال ۲۰۰۰ تاکنون منطقه آسیای مرکزی با رشد جمعیت ۱۰ درصدی مواجه بوده و ترکمنستان در کنار دیگر کشورهای این منطقه به عنوان بی کفایت ترین کشور در مصرف آب در جهان شناخته شده است. هم اکنون میزان مصرف آب در کشور ترکمنستان ۱۳ برابر بیشتر از آمریکا اعلام شده است.

آسیای میانه یا آسیای مرکزی، سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین محصور در خشکی تعریف نشده‌است، ولی به‌طور معمول آن را دربرگیرندهٔ کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان می‌دانند.