سیدسلمان سیدافقهی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا با بیان اینکه، بسیاری از مشکلات ما در کشور به مشکل اجرا باز می گردد، تاکید کرد: نهادهای حاکمیتی در کشور نیازمند عارضه یابی هستند و یکی از دلایل اصلی این عارضه یابی یافتن چرایی وجود مشکل به خصوص در حوزه های اجرایی است.
وی با بیان اینکه، تربیت یک کارگزار و مسوول در سطح تخصصی در کشور از فرآیند بسیار پیچیده و چند متغیره برخوردار است، افزود: این بدان معنی است که باید عوامل مختلف دست به دست هم داده تا فردی میدان دیده، باتجربه، موثر و صاحب نظر در حوزه های مختلف تربیت شود و این به طورحتم قابل دسترسی است.
سیدافقهی اظهار داشت: اینکه گفته می شود فردی در حوزه اجرا نخبه است شاید صرفا در استعداد خدادادی فرد خلاصه نشود و لازم است در یک فرآیند تربیتی پیچیده و چندوجهی با انجام کار گروهی، مدیریت تیمی و روش های تفکر خلاق به خصوص در شرایط بحران آشنا شود.
ارتباط بین نهادهای قانونگذار با حوزه های اجرایی محکم نیست
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در ادامه، یکی از چالش های اصلی موجود در نظام حکمرانی کشور را چالش تنظیم گری دانست و افزود: این بدان معنی است که در کشور ما برخی از نهادهایی که باید نقش تنظیم‌گری، نظارتی، پیگیری و ارزیابی داشته باشند، وارد لایه اجرا شده اند که در مواردی با تداخل ماموریتی نیز مواجه می شوند.
سیدافقهی اضافه کرد: در واقع به نوعی یک شلختگی در نظام اداری کشور وجود دارد؛ به طوری که مجموعه ای که مثلا صرفا باید مسوولیت اجرا داشته باشد، سیاست گذاری می کند. یا اینکه بعضا یکسری قوانین مصوب می شود که آنها با مسائل موجود در کف میدان تناسبی ندارند و این بیانگر آن است که ارتباط بین مجموعه های قانونگذار با مجموعه های اجرایی خیلی وثیق و دقیق نیست.
سیدافقهی گفت: این عدم اطلاع از مسائل میدان باعث شده در حوزه های قانونگذاری و حوزه هایی که می خواهیم روال نویسی و روال گذاری کنیم، دچار مشکل شویم و به همین علت نیز رهبر معظم انقلاب همواره در کمک به دولت ها تاکید دارند چراکه دولت در وسط میدان اجرا قرار دارد.
وی تاکید کرد: یک مدیر اگر به طور واقعی و از نزدیک وارد حیطه اجرا نشود و چالش ها را لمس نکند، متوجه نخواهد شد که مسائل مربوطه از چه جنسی است و به همین علت است که برخی از قوانین مصوب قابل اجرا نیست و دولت های مختلف هم به انحای مختلف مجبور می شوند از زیربار اجرای قانون مربوطه شانه خالی کنند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان افزود: ضمن اینکه برخی قوانین مصوب نیز با یکدیگر تعارض دارند و این خود در اجرا مشکل ایجاد می کند و علت همه اینها این است که نظام قانونگذاری ما نیازمند اصلاح است.
وی با اشاره به برگشت خوردن برخی از بودجه های مصوب مجلس، کم و زیاد شدن بودجه یا عدم تخصیص کامل بودجه برخی سازمان ها را تنها از موارد کم‌توجهی به اجرای صحیح قوانین مصوب دانست.
سیدافقهی ادامه داد: البته این مساله از دلایل مختلفی برخوردار است که بخشی از آن به نظام قانونگذاری کشور بازمی‌گردد و اینکه جمع و تفریق هایی که می شود نسبتی با اجرا ندارد و قانونگذار چالش های اجرا را به شکل مناسب درک نکرده است.
ضرورت دانش‌بنیان شدن نظام حکمرانی کشور برای رفع مسائل و چالش‌ها
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان همچنین با تاکید بر اینکه، نظام حکمرانی ما خیلی دانش بنیان نیست و نظامی است بجا مانده از یک سیستم که تنها افراد در آن تغییر می کنند اما روال های بروکراتیک و دیوان سالارانه آن همچنان باقی است، افزود: ما در حال حاضر غرق این نظام و چارچوب های بروکراتیک و دیوان سالارانه آن شده ایم. وجود چنین مساله ای هم اکنون به یک پاشنه آشیل برای مدیریت بخش های مختلف کشور تبدیل شده است.
وی در ادامه با بیان اینکه، در حکمرانی مشکلات بسیار بزرگ ساختاری وجود دارد و اصلاح آن در حال حاضر یک ضرورت است، خاطرنشان کرد: رهبر معظم انقلاب در دیدار ۲۵ مهرماه امسال با نخبگان دو بار تاکید کردند که یکی از موضوعاتی که نخبگان باید در آن نقش ایفا کنند، اصلاح ساختارهای حکومتی است.
سیدافقهی تاکید کرد: نخبگان باید بتوانند چنین مسائل نهان و پوشیده ای را که عوامل و متغیرهای آن به شدت متنوع است، با برگزاری نشست های مختلف با مسوولان دستگاه های مختلف کشور حل و فصل کنند. این مساله باید با استفاده از ظرفیت هیات های اندیشه‌ورز نخبگانی و یکسری مدیر تحول‌خواه و مقداری هم بی پروا و ریسک پذیر مرتفع شود.
وی با تاکید بر اینکه، تحول همراه با خطر است و ممکن است به نتیجه برسد یا برعکس افزود: بسیاری از افراد در هنگام مدیریت خود این ریسک ها را نمی پذیرند و طبیعتا محدودیت های سیستمی، بروکراسی و الزامات بالادستی نیز به شکلی جداگانه روی این ها قرار می گیرد و وضعیت را دشوارتر می کند و این افراد در موضوع تحول عطا را به لقاء می بخشند.
کوچک‌سازی دولت یک ضرورت است
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در ادامه با بیان اینکه، سیستم های دولتی همواره با بروکراسی های خود مواجه است و در بیشتر کشورها نیز وضعیت بدین منوال رقم خورده است، افزود: البته در برخی از کشورها دولت ها در حد امکان کوچک سازی شده و تنها در تعریف زمین بازی، تنظیم مقررات مربوطه و البته نظارت تعریف شده اند و اجرا به شکل تقریبا کامل در اختیار مردم و بخش خصوصی قرار گرفته است.
سیدافقهی ادامه داد: این باعث می شود که جامعه خود را بر اساس کشش بازار و نیازهای خود تنظیم کند و در سیستم یک دولت کوچک، دیگر نیازی نیست که شما پیوسته کنترل کنید چراکه به طور طبیعی هنگامی سیستم بسیار بزرگ شود، کنترل اجزای مختلف آن و احتمال بروز خطا در یک قسمت از این سیستم بسیار بیشتر خواهد بود.
وی گفت: بنابراین نیاز است که رویکردها اصلاح شود و این نیز معجزه نیست چراکه رهبر معظم انقلاب حدود ۲۰ سال پیش در سیاست های کلی اصل ۴۴ این موضوع را ابلاغ کرده اند، اما اجرایی نشده و خود ایشان نیز تاکید کرده اند که در حوزه اجرایی کردن خصوصی سازی موفق عمل نکرده ایم و دولت ها پای خود را از تصدی گری و اجرا بیرون نیاورده اند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان افزود: دلیل این مساله این است که بنگاه داری برای دولت منافعی به دنبال دارد و دولت ها کسری بودجه و حقوق پرسنل زیاد خود را از همین بنگاه داری ها جبران می کنند و شما نمی توانید انتظار داشته باشد دولتی که خود با بنگاه داری کسب درآمد می کند، بیاید با بنگاه داری مخالفت کند.
سیدافقهی درعین حال حرکت دولت ها از فضای تصدی گری به حوزه تنظیم گری یا رگولاتوری و سیاست گذاری را نیازمند یک مطالبه عمومی و پویش هایی در جامعه نخبگانی دانست و گفت: به نظر من این شدنی است و یک جراحی دردناک و سختی خواهد بود اما باید به سمت آن حرکت و آن را اجرایی کنیم.
وی با تاکید بر اینکه، بنیاد ملی نخبگان باید زمینه سازی تربیت افراد مستعد را که بتوانند استعدادهای خود را در حوزه های مختلف شکوفا کنند، عهده دار باشد، افزود: به طور طبیعی برخورداری از استعداد مدیریت در جریان انجام کار اجرایی و به نتیجه رساندن کارهای روی زمین مانده نیازمند پشتکار علمی و عملیاتی است و این دو باهم تضمین کننده موفقیت خواهد بود.
نظام آموزشی کشور بر پایه محفوظات است نه مهارت
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در ادامه با اذعان به وجود ضعف اساسی در نظام آموزش کشور، تک بعدی بودن این نظام را یکی از این نواقص دانست و افزود: در این نظام فقط توانمندی آموزشی فرد آن هم در لایه محفوظات اتفاق می افتد.
سیدافقهی در ادامه با ذکر مثالی به معدل امتحانات نهایی دبیرستان ها در سال گذشته اشاره کرد و افزود: در این گزارش آماری که معدل استان های مختلف ترسیم شده بود آن چیزی که برای من جالب بود این بود که میانگین معدل دانش آموزان دبیرستانی به شدت پایین و بین ۸ تا ۱۲ بود و این یعنی در یکسری استان ها میانگین معدل آنها زیر ۱۰ است و در برخی استان ها نیز این میانگین حول و هوش ۱۱ و ۱۲ است.
وی ادامه داد: این نشاندهنده این است که امتحانات نهایی سال گذشته امتحانانی بوده که بیشتر مفهوم محور و بر اساس محفوظات افراد نبوده است و سوالات به گونه ای طراحی شده اند که نیازمند تجزیه و تحلیل بوده‌اند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان افزود: این خود آسیب نظام آموزشی کشور را بسیار واضح نشان داده است به طوری که هنگامی سوالات از حالت محفوظات محور به سمت مفهوم محوری و تجزیه و تحلیل سوق یافته و فرد باید برای یافتن پاسخ، مقداری در ذهن خود تجزیه و تجلیل می کرده، به شدت نمرات امتحانات نهایی با افت همراه بوده است.
وی معتقد است: وجود چنین مساله ای بیانگر آن است که نظام آموزشی کشور، نظامی نیست که در آن دانش آموز متفکر بار آید، فردی که بتواند مسائل را به هم ارتباط دهد و یک سنتز، برداشت و تحلیل موثر ارائه دهد.
سیدافقهی با بیان اینکه، در سطح دانشگاه ها نیز در واقع این وضعیت به همین شکل ادامه پیدا می کند و بسیاری از دانشجویان ما با محفوظات سرو کار دارند، افزود: آمار بسیار بیکاران فارغ التحصیلان در کشور نیز به دنبال وجود همین مشکل است و به عنوان مثال در رویکرد تحصیلات تکمیلی مشاهده می شود دانشگاهی دارای رشته فنی است اما هیچ کارگاه و آزمایشگاه یا فضای مهارتی برای دانشجویان فراهم نکرده است.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: طبیعی است مهندسی که از دل چنین فضایی بیرون می آید، فرد توانمندی نخواهد بود و در جامعه نیز نمی تواند کاری برای خود پیدا کند و این مسائل به طورحتم حوزه کارآفرینی را هم تحت تاثیر قرار می دهد چراکه در این حوزه فرد علاوه بر فراگیری مهارت مناسب باید از افراد معمولی توانمندتر باشد.
وی در ادامه گفت: بر اساس اعلام برخی مسوولان که رسانه ای هم شده، تنها ۱۳ درصد از مصوبات برخی شوراهای عالی در کشور اجرایی شده اند. همچنین متوسط اجرای قوانین طبق اظهارات برخی از همکاران ما در نهادها که رصد می کنند، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
نظر شما