به گزارش ایرنا، صنعت پوشاک گسترده است، بخش اول آن به نساجی بازمی گردد و در انتهای زنجیره به دوزندگی و تولید پوشاک می رسد، اما فرسودگی ماشین آلات و ضعف مواد اولیه از همان ابتدای این زنجیره تولید، فعالان این عرصه را آزرده و در انتها که تولید با هزار مشقت به سرانجام می رسد، وجود کالای قاچاق در بازار، طاقتشان را طاق می کند.
در این نوشتار پای سخنان تولیدکنندگان پوشاک در مشهد نشسته ایم، تولیدکنندگان خُردی که در خوشه ای به نام پوشاک زیر چتر حمایت شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی گرد هم آمده اند و سعی دارند شبکه سازی مبتنی بر توسعه تولید را از ابتدا تا انتهای زنجیره داشته باشند.
حمید نیک طبع از تولیدکنندگان پوشاک استان اصفهان است، وی به منظور شرکت در رویداد ویژه خوشه صنعتی پوشاک به مشهد آمده بود اما از آنجا که تقریبا مشکلات صنعتگران پوشاک در تمام کشور یکسان است، با او به گفت و گو نشستیم و از مشکلاتش پرسیدیم که گفت: باید کاری کنیم که ارزش واقعی یک محصول در بازار درک شود، متاسفانه قیمت ها در تمام زوایای تولید پوشاک به غیر از خود لباس، رقابتی است.
وی بیان کرد: تنها کالایی که وزن و قیمت در آن لحاظ نمی شود، پوشاک است زیرا نخ و سایر مواد اولیه اش را کیلویی می خرند لذا از قیمت می افتد و همین امر زمینه ساز قاچاق می شود.
دیگر تولیدکننده پوشاک که در مشهد واحد تولیدی جوراب دارد، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، یکی از مزیت دارترین صنایع برای حوزه "تولید بدون کارخانه" را پوشاک ذکر و بیان کرد: مجوز "تولید بدون کارخانه" که بهره گیری از ظرفیتهای خالی سایر واحدهای صنعتی برای استقرار یک خط تولید جدید است، فرصت بسیار مناسبی برای صنعت پوشاک به شمار می رود.
فاطمه جمیلی گفت: شمار کسانی که در صنعت پوشاک فعالیت دارند، بسیار زیاد است لذا شبکه سازی در این زمینه و بهره گیری از ظرفیت خالی سایر واحدهای تولیدی برای استقرار خطوط تولید پوشاک با توجه به زائرپذیر بودن مشهد و ظرفیت بالای فروش در این زمینه ضروری بوده که از این طریق هم ظرفیت خالی کارخانجات پر می شود و هم توسعه فروش و برندسازی اتفاق می افتد.
معضل تامین "سرمایه در گردش" برای پوشاک همچنان طاقت فرساست، کاهش قدرت خرید و رکود بازار مزید علت شده و همچنان مشکل تامین مواد اولیه متناسب با قیمت جهانی وجود داردوی با تاکید بر اینکه صنعت مد و پوشاک جای توسعه بسیاری دارد، افزود: ویژندهای خوب و جهانی زیادی در این صنعت وجود دارد که با قیمت مناسب در دسترس همگان قرار می گیرد، در این راستا نیاز است که مسوولان با پرداخت تسهیلات و توسعه زیرساختها زمینه ای فراهم کنند تا قیمت تمام شده پوشاک کاهش یابد.
یکی دیگر از تولیدکنندگان پوشاک مشهد که از فعالان خوشه کسب و کار به شمار می رود، نیز به حاکم بودن رکود تورمی در صنعت پوشاک کشور اشاره کرد و گفت: همچنان حوزه آموزش و تربیت آکادمیک دانشجویان در صنعت پوشاک با ضعف مواجه است و تولیدکنندگان ناگزیرند با هزینه زیاد، کارکنان را در محل واحد صنعتی آموزش داده و از این طریق دانش و تجربه خود را انتقال دهند.
کاظم بیاتی اظهار کرد: معضل تامین "سرمایه در گردش" برای پوشاک همچنان طاقت فرساست، کاهش قدرت خرید و رکود بازار مزید بر علت شده و همچنان مشکل تامین مواد اولیه متناسب با قیمت جهانی وجود دارد.
به گفته وی، به دلیل شرایط حاکم، دسترسی تولیدکنندگان پوشاک به بازارهای جهانی حتی در بازارهای کشورهای آسیای میانه کاهش یافته و بازارهایشان به شدت کوچک شده است، چشمشان به بازار داخلی است که آن هم در معرض قاچاق قرار گرفته است.
این تولیدکننده مدعی است که چندی است با ثابت ماندن قیمت دلار و افزایش هزینه های داخلی از رقبای خارجی عقب مانده و شاهدیم که کالای قاچاق در بازار همچنان وجود دارد و این موضوع وضعیت اضطراری را برای صنعت پوشاک ایجاد کرده است.
به گفته بیاتی، طرح های بلندمدت و میان مدت زیادی روی زمین مانده و مدتهاست که قرار است شهرکی ویژه صنعت پوشاک در مشهد راه اندازی شود اما هنوز این امر محقق نشده است، واحدهای تولیدی زیادی می توانند در این شهرک سازماندهی شده و در یک محیط صنعتی کارگاه های خود را دایر کنند.
واردات ماشین آلات بیشتر شده اما تعرفه ها نیازمند بازنگری است
عمده مشکلات صنعت پوشاک در مشهد به مرکز کشور و تصمیماتی که در آن اتخاذ می شود، مربوط است لذا برای چالش هایی که در این حوزه بیان شد با یکی از مدیران وزارت صنعت معدن و تجارت که به مشهد سفر کرده بود، به گفت و گو نشستیم که وی از افزایش واردات ماشین آلات خبر داد.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: آمار مقایسه واردات ماشین آلات صنعت نساجی در ۱۰ ماهه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۹ درصد افزایش یافته در حالی که این میزان در ۱۰ ماه مشابه سال قبل نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان ۳۳ درصد افزایش داشت، به طوری که از افزایش واردات ماشین آلات صنعت نساجی در سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ نشان می دهد که کار روند مطلوبی داشته و دولت سیزدهم رکورد این بخش را شکسته است.
محسن گرجی بیان کرد: واردات ماشین آلات صنعت نساجی و پوشاک در دولت سیزدهم روند افزایشی داشته است، این یک رکورد در واردات ماشین آلات صنعت نساجی به شمار می رود و طبق پیش بینی های انجام گرفته تا پایان سال به ۵۰۰ میلیون دلار می رسد.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت گفت: تعرفه گمرکی ماشین آلات صنعت نساجی حداقلی است، سال‌های قبل واردات این ماشین آلات هیچ تعرفه گمرکی نداشت، اکنون نیز عدد پایینی است، اما اینکه تعرفه ای وجود دارد و واردکنندگان در فرآیندهای اداری مجبور هستند که این تعرفه را بپردازند، سیاستی کلی بوده که به منظور حمایت از تولید داخلی ماشین آلات اعمال شده است.
ایجاد تعرفه گمرکی برای واردات ماشین آلات در برخی صنایع از جمله صنعت نساجی تبعات منفی دارد، قرار است که واردات ماشین آلات صنعت نساجی که مشابه آن در داخل کشور تولید نمی شود، از پرداخت تعرفه گمرکی معاف شوندگرجی اظهار کرد: با این حال ایجاد تعرفه گمرکی برای واردات ماشین آلات در برخی صنایع از جمله صنعت نساجی تبعات منفی دارد که این موضوع به دولت و مجلس شورای اسلامی منعکس شده و قرار است که واردات ماشین آلات صنعت نساجی که مشابه آن در داخل کشور تولید نمی شود، از پرداخت تعرفه گمرکی معاف شوند.
وی اضافه کرد: صنعت نساجی می تواند از واردات ماشین آلات دست دوم تا پنج سال ساخت و حتی برای خطوط تولیدی که ویژگی خاص دارد تا بیش از پنج سال ساخت بهره مند شود، در مجموع واردات ماشین آلات، شاخصی از سرمایه گذاری در یک صنعت است و اشتغال را به دنبال دارد لذا باید فرآیند تامین آن تسهیل شود.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت ادامه داد: بخش قابل توجهی از این واردات، ماشین آلات دوخت است که به صنعت پوشاک کشور مربوط می شود، به نظر می رسد که صنعت پوشاک در حال وارد شدن به مرحله صنعتی مقیاس پذیر خوبی است، در همین استان خراسان رضوی واحدهای صنعتی بزرگ و تحسین برانگیزی در حوزه پوشاک وجود دارد که با استانداردهای جهانی کالا تولید می کنند.
گرجی با اشاره به اینکه صنعت پوشاک کشور رو به رشد است، اضافه کرد: اقدامات خوبی از سوی تولیدکنندگان پوشاک در حوزه ویژندسازی و فروشگاه داری در حال انجام است و اغلب تولید خود را به سمت تولید انبوه برده اند.
از سرگیری مقابله با قاچاق پوشاک در سطح عرضه
در ماه‌های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان پوشاک نسبت به وضعیت بازار شب عید هشدار داده و خواستار برخورد با عرضه‌کنندگان پوشاک قاچاق در بازار شدند؛ پیش‌از این، طرح مبارزه با ویژندهای محرز پوشاک قاچاق از سال ۱۳۹۷ آغاز و تا اواخر سال ۱۳۹۹ به‌صورت غیرمتمرکز ادامه‌دار بود اما با شیوع کرونا این موضوع کمرنگ شد، هم اینک پوشاک قاچاق در بازار پیدا شده که به صورت علنی عرضه می‌شوند.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت در خصوص قاچاق پوشاک گفت: سالها قبل به تعداد معدودی از ویژندهای خارجی اجازه فروش پوشاک در داخل کشور داده شد اما اکنون مدت زمان فعالیت آنها به پایان رسیده و به صاحبان آنها اطلاع داده شده است که نسبت به تعیین تکلیف ویژندهای خود اقدام کنند.
گرجی اظهار کرد: اکنون هیچ ویژند پوشاک خارجی در کشور مجاز به فروش نیست، اما برخی از ویژندهای خارجی مجوز تولید در داخل کشور را دارند که فعلا از فعالیت آنها جلوگیری نمی شود، اما در تلاش برای تغییر رفتار آنها هستیم تا به سمت تولید پوشاک با ویژندهای ایرانی سوق یابند.
ازسرگیری مقابله با قاچاق پوشاک در سطح عرضه از چند مرکز تولید و توزیع پوشاک بزرگ در تهران آغاز شده و تاکنون ۲۲ مرحله برخورد با ویژندهایی که قاچاق بودن آنها محرز است و هیچ شک و شبهه ای در آن نیست، انجام گرفته استوی با بیان اینکه گستردگی کشور و مرزهای آن مبارزه با قاچاق پوشاک را دشوار کرده است، افزود: مقابله با قاچاق بخش های مختلفی دارد که از نقطه مرزی شروع شده و تا سطح عرضه ادامه می یابد، از دوران شیوع کرونا به بعد، در واقع ۲ تا سه سالی است که متوقف شده اما در چند ماه اخیر مقابله با این بخش به ویژه سطح عرضه ازسرگرفته شده است.
گرجی بیان کرد: مقابله با قاچاق پوشاک توسط چند گروه و دستگاه اجرایی انجام می گیرد که در این میان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به عنوان دستگاه هماهنگ کننده، وزارت صمت به عنوان دستگاه کاشف، فراجا به عنوان ضابط و دستگاه برخورد کننده و سازمان تعزیرات به عنوان مرجع قضایی عمل می کنند.
مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت گفت: ازسرگیری مقابله با قاچاق پوشاک در سطح عرضه از چند مرکز تولید و توزیع پوشاک بزرگ در تهران آغاز شده و تاکنون ۲۲ مرحله برخورد با ویژندهایی که قاچاق بودن آنها محرز است و هیچ شک و شبهه ای در آن نیست، انجام گرفته است.
گرجی اضافه کرد: به گفته ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، امسال هزار میلیارد ریال پوشاک قاچاق کشف شده است، که مهم تر از کشف قاچاق، ایجاد احساس ناامنی برای سایر قاچاقچیان است، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قول مساعدت برای برخورد مستمر با قاچاقچیان پوشاک را داده است.
صنعت کهنه کار پوشاک و نساجی در خراسان رضوی
اگرچه صنعت نساجی در استان خراسان رضوی قدیمی است اما دارای تنوع زیادی هم در تولید و هم در بازار داخل و خارج از تولید الیاف تا ریسندگی، بافندگی، نرخ، چرم و مصنوعات چرمی است و رویکردهای جدیدی برای به روزرسانی و توسعه این صنعت در استان دنبال می شود اما فرسودگی ماشین آلات و تامین مواد اولیه و همچنین قاچاق این صنعت را گرفتار کرده است.
معاون امور صنایع اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: سه هزار واحد صنفی تولیدی در این استان وجود دارد که ۲۵۰ واحد صنعتی از این تعداد دارای پروانه بهره‌برداری در حوزه صنعت نساجی هستند، سهم خراسان رضوی از کل صنعت نساجی کشور حدود ۶ درصد است، در حوزه صنعت نساجی خراسان رضوی نیز ۸۰ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری و ۲۰ هزار نفر شغل ایجاد شده است.
ناصر بهزاد افزود: زنجیره صنعت نساجی و پوشاک در خراسان رضوی کامل است، بخشی از آن نیاز به توسعه دارد و بخشی نیازمند فعالیت بیشتری است، ۱۰ درصد از سرمایه گذاری و اشتغال صنعت نساجی مربوط به تولید الیاف و ۸۰ درصد از این بخشها مربوط به ریسندگی و بافندگی و بقیه آن مربوط به دیگر بخش های این زنجیره تولیدی است.
وی عمده محصولات بخش تولید بافندگی در استان را پارچه رومبلی و فرش ماشینی و پتو ذکر و بیان کرد: استان از ظرفیت خوبی در بخش بافندگی برخوردار است و پارچه های تار و پودی مطلوبی تولید می کند، در این راستا طرح توسعه واحدهای مبتنی بر بافندگی در استان به اجرا گذاشته می شود تا در پایان سال شاهد رشد ۵۰ درصدی در حوزه محصولات این بخش از جمله پارچه های «گردبافت و اسپان باند» باشیم.
مطالعات برای اجرای طرح تولیدی سالانه سه هزار تن نخ پنبه ای در استان آغاز شده است، در حالی که سالانه ۴۰ هزار تن نخ پنبه ای وارد کشور می شود، این اقدام خوبی برای خودکفایی استان خراسان رضوی در تولید نخ پنبه ای استمعاون اداره کل صمت استان، کمبود خراسان رضوی در بخش نخ را مربوط به نخ ظریف برای فرش ماشینی و نخ «پلی استر» دانست و گفت: انواع نخ در این استان تولید می شود اما با توجه به طرح تحولی مبتنی بر نیاز بخش تولید که برای صنعت نساجی در نظر گرفته شده است، تا پایان نیمه اول سال ۱۴۰۳ بخش عمده ای از کمبود در حوزه نخ ظریف فرش ماشینی برطرف می شود.
بهزاد ادامه داد: عمده مصرف نخ پنبه ای در حوزه پوشاک است که بخشی از نیاز به آن از داخل استان و بخشی نیز از استانهای دیگر یا واردات خارجی تامین می شود، مطالعات برای اجرای طرح تولید سالانه سه هزار تن نخ پنبه ای در استان آغاز شده است، در حالی که سالانه ۴۰ هزار تن نخ پنبه ای وارد کشور می شود، این اقدام خوبی برای خودکفایی خراسان رضوی در تولید نخ پنبه ای است.
وی کمک های ارزی را از دیگر نیازهای صنعت نساجی دانست و گفت: واحدهایی برای تکمیل زنجیره تولید صنعت نساجی و پوشاک و سرمایه گذاری در این بخش ها در شهرهای مشهد، نیشابور، گلبهار و کاشمر معرفی شده است، بخش پوشاک استان نیز ظرفیت صادراتی مناسبی در اختیار دارد که می تواند با همکاری مشترک با کشورهای خارجی نسبت به تولید و صادرات آن با یک ویژند اقدام کند.
به گفته وی، به طور میانگین ۲۰ تا ۳۰ درصد از ظرفیت خالی واحدهای تولیدی بزرگ در خراسان رضوی با بهره گیری از قانون "تولید بدون کارخانه" به حوزه نساجی و پوشاک اختصاص یافته است تا بتوان به توسعه صادرات و ایجاد بازار جدید در کشور کمک کرد.
وی ایجاد خوشه صنعتی پوشاک توسط شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی را اقدامی مثبت در راستای سازماندهی واحدهای خرد و برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی در بخش های تولید و توزیع پوشاک ذکر و بیان کرد: صنعت نساجی استان از دانش فنی بالا و تشکل های بسیار خوبی به لحاظ ظرفیت و امکان تولید برخوردار است، مشکل کنونی آنها تامین مالی برای نوسازی و روزآمد کردن ماشین آلات و خطوط تولید متناسب با شرایط جهانی است که با این اقدام کمک بزرگی به تغییرات در صنعت نساجی خواهد شد.
توسعه خوشه کسب و کار، گامی رو به جلو
اتفاق خوب در صنعت پوشاک و نساجی توسعه خوشه صنعتی پوشاک در شهر مشهد است که زمینه ایجاد یک شبکه بزرگ از تولیدکنندگان را به وجود آورده است.
معاون صنایع کوچک شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی گفت: خوشه های کسب و کار مدل توسعه صنعتی هستند که ۲۰ سال از معرفی آنها می گذرد و برخی از کشورها مانند ایتالیا و هند در این زمینه پیشرو هستند.
محمد مهدیزاده اظهار کرد: سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران متولی ایجاد و توسعه خوشه های کسب و کار است و تا امروز بیش از ۱۵۶ خوشه صنعتی کسب و کار در کشور تعریف و اجرا شده است، هدف اصلی در توسعه خوشه های صنعتی کسب و کار، شبکه سازی بین اعضا و ذینفعان آن است که از تامین کنندگان مواد اولیه گرفته تا ماشین آلات، خود تولیدکنندگان، شبکه فروش و صادرات و همچنین ایجاد حوزه های تخصصی برای ارایه این اکوسیستم را شامل می شود.
وی ادامه داد: برخی سازمان ها، تشکل ها و انجمن ها هستند که به خوشه پوشاک خدمات ارایه داده و آن را پشتیبانی می کنند و به دنبال آن هستیم که در طول این طرحی سه ساله (توسعه خوشه پوشاک) همدلی و ارتباط بیشتری بین ذینفعان ایجاد شود و شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم.
اجرای پروژه توسعه خوشه کسب و کار استان از یک سال قبل آغاز شده و مطالعات شناختی در این زمینه انجام گرفته است که در این راستا یک سری گلوگاه ها و نقاط فشار نیز شناسایی گردیدمعاون صنایع کوچک شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی گفت: اجرای طرح توسعه خوشه کسب و کار استان از یک سال قبل آغاز شده و مطالعات شناختی در این زمینه انجام گرفته است که در این راستا برخی گلوگاه ها و نقاط فشار نیز شناسایی شده است.
مهدیزاده افزود: براساس نقاط فشار مزبور برخی برنامه های عملیاتی متمرکز بر شبکه طراحان، بازاریابی و فروش و همچنین ماشین آلات تعریف شده است زیرا بسیاری از ماشین آلات صنعت پوشاک استان بسیار فرسوده و قدیمی و نیاز جایگزینی است، در مدت اجرای طرح مزبور، برگزاری برخی دوره های آموزشی مرتبط با حوزه طراحی تا تولید تعریف و برگزار شده که تقریبا ۵۰ نفر از مدیران واحدهای تولیدی در این دوره ها شرکت کرده اند.
وی ادامه داد: یکی از گلوگاه ها و نقاط فشاری که تلاش شد در مطالعه شناختی از توسعه خوشه پوشاک پیگیری و شناسایی شود، ضعف مربوط به حوزه طراحی است، بررسی های انجام گرفته، نشان می دهد که در حوزه طراحی پوشاک کمبود زیادی در حوزه طراحی وجود ندارد و گروهی از طراحان پوشاک در این استان مشغول فعالیت بوده و مراکزی نیز مانند دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه الزهرا دانشجویان رشته پوشاک را آموزش می دهند.
مهدیزاده اضافه کرد: برخی از طراحان پوشاک در خراسان رضوی آموزش های خود را در خارج از کشور فراگرفته و به این استان بازگشته و مشغول خدمت هستند اما ارتباط این طراحان با بسیاری از تولیدکنندگان برقرار نیست، لذا حمایت از طراحان را در دستور کار قرار داده ایم.
وی اظهار کرد: در این راستا نشست های تخصصی با حوزه طراحان پوشاک برگزار شده و شبکه نرمی در این خصوص تعریف شده است و در تلاش هستیم در آینده نزدیک از طریق انعقاد تفاهم نامه با برخی از مراکز آموزشی مانند دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه فردوسی و دانشگاه الزهرا بتوانیم شبکه سخت طراحان را نیز تشکیل دهیم که این کار از طریق یک انجمن محقق خواهد شد.
نظر شما