ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال‌های آخر دهه ۱۹۸۰ و ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی درگیر جنگی خونین شدند و از آن زمان تا الان درگیری‌ها همچنان ادامه داشته است. آخرین جنگ بزرگ دو کشور سال ۲۰۲۰ رخ داد که در آن هزاران نفر طی شش هفته درگیری‌های شدید کشته شدند. این درگیری‌ها همانند بسیاری از بحران‌های دیگر جهانی دخالت برخی قدرت‌های جهانی مانند آمریکا را به همراه داشته است.
در خصوص بحران در منطقه قفقاز و حضور کشورهای خارجی در آن با تیگران آبراهامیان نماینده پارلمان ارمنستان گفتگو کردیم:
همیشه معروف بود، خاورمیانه کانون بحران در جهان است. اما امروز شاهد این هستیم که در نقاط دیگری در دنیا این بحران در حال شکل گیری است و تشدید می‌شود و عملا بی‌ثباتی در این مناطق در حال عادی شدن است. یکی از این مناطق، قفقاز است. چرا شاهد شکل گیری کانون بحران در این منطقه هستیم؟
متاسفانه باید بگویم اولین جرقه این اتفاقاتی که امروز ما شاهد آن هستیم با حمله آذربایجان در سال ۲۰۲۰ اتفاق افتاد و بعد از جنگ هم ادامه پیدا کرد، بعد در سال ۲۰۲۱ یکبار، و اخیرا در سپتامبر سال گذشته نیز جنگ در «قره باغ» را تجربه کردیم. همه این‌ها به دو دلیل اتفاق افتاد. نخست به دلیل اوضاع سیاسی نابسامان داخلی ارمنستان بود. دوم نقش قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای بود که باعث تشکیل این تنش‌ها در قفقاز شد. چیزی که برای کشورهای منطقه خصوصا برای ایران و ارمنستان حائز اهمیت است. این مساله نشان می‌دهد دو کشور دوست و برادر ارمنستان و ایران باید در این زمینه کارهای زیادی با یکدیگر انجام دهند و فکر می‌کنم این مساله به حفظ منافع و امنیت ملی دو کشور کمک زیادی می‌کند.
یکی از نکات حائز اهمیت در خصوص بحران‌های منطقه‌ای، حضور کشورهای خارجی در این تنش‌ها است. ایران در بحث خاورمیانه نسبت به حضور آمریکا در منطقه بارها ابراز نگرانی کرده است. به نظر شما عدم حضور کشورهای خارجی چقدر می‌تواند به حل بحران‌های منطقه‌ای به خصوص بحران در قفقاز کمک کند و اینکه ایران و ارمنستان چقدر می توانند با همکاری یکدیگر دست کشورهایی که در منطقه نیستند و برای منافع خودشون اینجا آمدند را کوتاه کنند؟
همکاری ایران و ارمنستان می‌تواند دست کشورهای خارجی را از منطقه قطع کند. آمریکا در اکثر این مناقشات منطقه‌ای حضور دارد، به عنوان مثال تا قبل از سال ۲۰۱۸ مذاکرات جمهوری قره باغ از طریق سه کشور میانجی آمریکا، روسیه و فرانسه انجام می‌شد. با اینکه این سه قدرت در مذاکرات حضور داشتند اما ارمنستان هیچ موقع اجازه نمی‌داد به غیر از میانجی‌گری نفوذ بیشتری داشته باشند. حتی زمانی که قدرت‌های خارجی سعی کردند ارمنستان را برای تحریم‌ها علیه ایران با خود همراه کنند. البته یکی از موارد مثبت حضور کشورهای خارجی در منطقه نزدیک‌تر شدن ایران و ارمنستان است، ایران حضور جدی‌تری در قفقاز پیدا کرد و به منافع ملی دو کشور کمک‌های بسیاری کرد.
ممکن است دو کشور همسایه با یکدیگر مشکل داشته باشند. این مشکل هرچقدر هم بزرگ باشد، قابل رفع است زیرا منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور همیشه در ثبات و امنیت تعریف می‌شود. در طول تاریخ، کشورهای خارجی نقش پررنگی در ایجاد تنش بین کشورهای همسایه داشته‌اند. امروز منافع کشورهای خارجی حاضر در منطقه قفقاز چیست؟ آیا منافعی دارند یا می‌خواهند از اتحاد و پیشرفت کشورهای همسایه جلوگیری کنند؟
طبیعتا کشورهای خارجی به فکر منافع ژئوپلتیکی خودشان هستند. در این منطقه، ایران هم حضور دارد و یکی از آن اهداف می‌تواند ایران باشد. نباید فراموش کنیم که علت حضور کشورهای خارجی، برخی کشورهای منطقه هستند که پای قدرت‌های خارجی را به اینجا باز کردند.
چرا در گذشته بین برخی کشورهای همسایه تنش ایجاد نمی‌شد؟ شاید منافع کشورهای خارجی است که باعث ایجاد تنش می‌شود. شاید پازل جدیدی در دنیا در حال شکل‌گیری است و کانون‌های بحران جدید نتیجه آن است.
جنگ و مناقشاتی که در نقاط مختلف دنیا رخ می‌دهد به هم ارتباط دارند و ما می‌دانیم که در اکثر این مناقشات، قدرت‌هایی وجود دارند که منافع آنها تامین می‌شود. ما این موضوع را در جنگ اوکراین، خاورمیانه و قفقاز جنوبی می‌بینیم. اما اینکه چرا در گذشته این اتفاقات نمی‌افتاد، شاید علت اصلی‌اش این باشد که در زمان‌های مختلف کشورها سیاست‌خارجی متفاوتی را پیش می‌گیرند. ما شاهد یک مسابقه عجیب تسلیحاتی در منطقه هستیم، خرید بیش از حد سلاح توسط برخی کشورها توازن قوا در منطقه را به هم می‌زند.
سابق بر این دو قطبی بلوک شرق و غرب بر دنیا حاکم بود که بعد جهان تک قطبی شد. اینکه در جهان امروز کشوری مستقل باشد و وابسته به قدرت‌های بزرگ نباشد، از لحاظ امنیتی و اقتصادی چقدر قابل اجرا است و چقدر اهمیت دارد؟ اینکه ایران را چقدر کشوری مستقل می‌بینید؟
سیاست‌خارجی یک کشور است که مستقل بودن و غیر وابسته بودن آن را نشان می‌دهد. دولت و مردم ایران با اراده قوی این همه سال توانسته‌اند تحریم‌های سنگین و ظالمانه علیه خود را تحمل کنند و حتی این اراده را داشته‌اند تا کشور را به این قدرت برسانند. ایران با وجود همه این سختی ها توانسته امنیت خود را در منطقه حفظ کند و این بسیار قابل احترام است. اقداماتی که ایران برای حفظ منافع و امنیت ملی خود انجام می‌دهد می‌تواند نمونه بسیار خوبی برای کشورهای دیگر باشد. امروز ایران با همه فشارها توانسته به یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های تسلیحات تبدیل شود، این قابل احترام است و این موضوع باعث شده کشورهای دنیا حساب دیگری روی ایران باز کنند و با احترام با ایران برخورد کنند ایران قدرتمند تضمین کننده امنیت برای خود، منطقه و خصوصا ارمنستان خواهد بود.
نظر شما