به گزارش ایرنا، فرصت زیادی برای خداحافظی با سال ۱۴۰۲ نمانده و این روزها بسیاری از هموطنان در پی انتخاب مقصد سفر هستند تا سال ۱۴۰۳ را در فضایی جدید و متنوع آغاز کنند.
فضاهای دیدنی که شمارش در ایران بسیار زیاد است و با داشتن قدمتی به وسعت تاریخ کمتر کسی آنها را می شناسد.
شهر تاریخی بلقیس از جمله این مکان‌های کمتر شناخته‌شده است که براساس اصول معماری ساسانی بنا شده و پس از ارگ بم، عنوان دومین ارگ گلی ایران را یدک می کشد.
این سازه بزرگ خشتی که به نارین قلعه نیز معروف است، وسعتی حدود ۵۱ هزار مترمربع دارد که زمانی ۲۹ برج در اندازه‌های متفاوت، حفاظت از آن را برعهده داشته‌اند.
شهر تاریخی بلقیس به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده و با توجه به اهمیت و غنای تاریخی آن در سال ۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان شناسی آن آغاز شد.
برای دیدن این شاهکار معماری ساسانی با ماشین شخصی باید از اسفراین به‌سمت روستای جوشقان حرکت کنید و خود را به میدان شورا در غرب شهر اسفراین برسانید و از طریق زیرگذر وارد مسیر جاده روستای جوشقان شوید.
زمانی که به روستای جوشقان رسیدید، مسیر جاده شهر بلقیس را تا انتها طی کنید تا به مقصد نهایی برسید.
تاریخچه بلقیس
در نوشته‌های دیرینه و کهن، اسفندیار، شاهزاده‌ی کیانی، فرزند گشتاسب را بانی شهر و ارگ بلقیس می‌دانند و می‌گویند که او نخستین سنگ بنای شهر را گذاشت و فرمان به ساختن آن داد.
جدای از بازگفت‌های اسطوره‌ای، دیرینه‌ترین نشانه‌ای که از ارگ بلقیس به دست آمده است، به سال‌های پایانی دوره ساسانیان بازمی‌گردد و در آن سال‌ها و یکی دو سده پس از آن، از رونق و شکوه ارگ بلقیس بسیار یاد شده است.
اسناد کهن تاریخی می‌گویند که تا پایان فرمانروایی صفویان (نیمه‌ی نخست سده‌ی دوازدهم مهی) اسفراینِ کهن، آباد و آکنده از مردمان بود اما پس از طغیان و یورش افغان‌ها، ارگ بلقیس به دست آنان افتاد و با خاک یکسان شد و از آن زمان به این سو، شهر و ارگ آن خالی از زندگی شد و جز چند خانواری که هنوز در ویرانه‌های آن زندگی می‌کردند، کسی در آنجا نماند و پس از آن شهر اسفراین کنونی ساخته شد.
نخستین پژوهنده‌ای که به شیوه‌ی علمی از ارگ بلقیس نقشه‌برداری کرد افسری انگلیسی به نام «سایکس» بود.
او که در پی شناخت تاریخ ارگ و بازمانده‌های آن بود، در سال ۱۸۹۳ میلادی کار نقشه‌برداری از آن را انجام داد اما دهه‌های بسیاری زمان بُرد تا پژوهندگان دست به کاوش‌های باستان‌شناسی در خرابه‌های ارگ بلقیس زدند و تا قبل از آن در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، خبرهایی پی در پی از غارت اشیا تاریخی ارگ می‌رسید و از این‌رو وزارت فرهنگ و هنر آن زمان از شماری از باستان‌شناسان خواست که کاوش‌ها و جست‌وجوهای علمی خود را برای شناخت ارگ بلقیس آغاز کنند و به دنبال آن کاوش‌ها بود که تاریخ ارگ از میان غبار سده‌ها بیرون آمد و نام ارگ و دیرینگی آن دیگربار بر زبان‌ها افتاد.
وجه تسمیه بلقیس
با نگاهی به آثار مکتوب تاریخی می توان دید که در هیچ دوره‌ی تاریخی این شهر و ارگ آن بلقیس نامیده نشده است و در کتاب‌ها و سندهای کهن همه جا نام آن را اسفراین آورده‌اند اما یک گمان این است که مادر تیمور لنگ که «بلقیس خاتون» نام داشت، دستور به بازسازی ارگ داد و از آن پس به یادبود کاری که او فرمان انجامش را داده بود، ارگ را بلقیس نامیدند.
در مورد وجه تسمیه بلقیس و اسفراین بری اولین بار کلنل ییت در سفرنامه خود از شهر بلقیس یاد کرده و می‌نویسد: «اینکه چطور نام شهر بلقیس که شنیدم به آن شهر سبا هم میگفتند به این محوطه اطلاق شده را نمی‌دانم. من هرگز نشنیده‌ام که بگویند ملکه سبا از خراسان آمده باشد باوجود این، در بین ملت هایی که می شناسم ایرانیان زنده ترین تخیلات را دارند و حتی ممکن است این هم از خیال پردازی‌های آنها باشد.»
سایکس یکی از افسران انگلیس در سال ۱۸۹۳ نیز در مورد نامگذاری شهر بلقیس چنین می‌نویسد: «شهر بلقیس نام جدیدی است که همواره به شهر اسفراین داده شده است و از آن در سفرنامه‌های اعراب هیچ یاد نشده است. این مکان با یافته‌های از سفالهای قرون میانه و تعدادی سکه تولید شده شناخته شده است.»
اما دلیل دیگر نسبت دادن بلقیس به قلعه اسفراین که تا حدودی منطقی تر به نظر می‌رسد، این است که این نام را جویندگان و قاچاقچیان عتیقه و اشیا تاریخی به دلیل گنجینه‌ها و دفینه‌های فراوانی که از این محل به دست آمده به آن داده‌اند.
اماکن دیدنی بلقیس
ارگ خشتی
یکی از مهمترین آثار به‌جامانده در شهر تاریخی بلقیس، ارگ تاریخی است، این بنا یکهزار و ۲۰۰ سال قدمت دارد و به آن نارین قلعه نیز می‌گویند.
گفته می شود که اولین دوره استقرار در این قلعه مربوط به زمان پس از حمله مغول است، البته آثار ساخت و ساز و مرمت در پیکره این ارگ دیده می‌شود.
این ارگ آخرین بار به تصرف افغان ها درآمد و کاملا تخریب شد اما تا اواخر دوران قاجار خانواده‌هایی به شکل مستقل در آن زندگی می‌کردند.
این دژ قدیمی ۲۹ برج با ارتفاع حدود ۱۱ متر داشت که این برج‌ها از اطراف با خندق احاطه شده‌اند.
در کاوش‌های انجام شده در سال ۸۶، سفال هایی در این منطقه یافت شد که به سفالهای مرو و سمرقند و نیشابور قدیم شباهت دارد، همین مساله سبب قوت بخشیدن به احتمال وجود تمدن در این منطقه در قرن دوم هجری شد.
آب انبارها
بقایایی از شیوه‌ی آبرسانی به خانه‌ها و سازه‌های ارگ به دست آمده و نیز آب انبارهایی در کاوش‌های سال ۱۳۹۰ کشف شده است.
در شهر تاریخی بلقیس ۲ آب انبار در قسمت‌های شمالی و جنوبی شارستان قرار دارد که هر ۲ آب انبار شاکل بخش‌هایی نظیر سر در ورودی، پلکان، پاشیر و مخزن می‌شود.
برخلاف آب‌انبار شمالی که نسبتا سالم و بدون تخریب باقی مانده است، آب انبار جنوبی وضعیت چندان مناسبی ندارد.
این آب انبار سازه‌ای آجری و دایره‌ای شکل است که با پله‌هایی آجری به عمق پنج متری زمین می رسد.
تونل شهر
در سال‌های اخیر یک پروژه راهسازی در نزدیکی اسفراین به کشف یک شبکه گسترده از تونل‌های زیرزمینی منجر شد.
بعد از بررسی‌ها مشخص شد که این تونل حیرت انگیز هزار و ۸۰۰ ساله متعلق به شهر تاریخی بلقیس است که طول آن به ۱۸ کیلومتر می‌رسد.
جالب است بدانید که در این شبکه تونل یک دستشویی و یک آسیاب نیز وجود دارد.
باستان‌شناسان باور دارند که این شبکه گسترده تونل برای فرار از گرمای تابستان یا محافظت از زنان، کودکان و افراد سالخورده در زمان جنگ ساخته شده است.
در بیرون ارگ و در دروازه‌ی شرقی این شهر تاریخی که به نام «دروازه نیشابور» نامیده می‌شود، گورستانی کشف شده است که نشان می دهد مردمان ارگ، درگذشتگان خود را در این گورستان به خاک می‌سپردند و نشانه‌هایی از گورهای باستانی تا روزگار صفویان در این بخش دیده می‌شود.
مجموعه شهر تاریخی بلقیس دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم است که به شماره۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و با توجه به اهمیت و غنای تاریخی آن در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان شناسی آن آغاز شد.
شهرستان ۱۲۰ هزار نفری اسفراین در ۶۰کیلومتری جنوب شرقی بجنورد مرکز خراسان شمالی قرار دارد.
نظر شما