به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از دانشگاه تهران، سید محمد مقیمی در پیش نشست کنگره بین‌المللی علم و قرآن در تالار شهید سلیمانی دانشگاه تهران، اظهار داشت: کنگره بین‌المللی علم و قرآن که با همت و ابتکار دکتر جمیله علم‌الهدی استاد دانشگاه شهید بهشتی و دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته است، در خرداد ۱۴۰۳ همزمان با نودمین سال تاسیس دانشگاه تهران و با مشارکت دانشگاه‌های مختلف برگزار خواهد شد.
وی به نزول هدایت‌های الهی در قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت بشر برای سعادت مادی و معنوی بشر اشاره کرد و گفت: هر صنف و گروهی به تناسب ظرفیت‌هایی که در خود ایجاد می‌کند، می‌تواند از رهنمودها و آیات قرآنی بهره‌مند شود و سال‌هاست که علما و اندیشمندان مختلف در محیط دانشگاه به دنبال برقراری یک پل ارتباطی بین آموزه‌های الهی در قرآن کریم با علوم مختلف هستند. معمولاً این تلاش‌ها بنا به ذوق و سلیقه فردی شکل گرفته و در قالب مقالات و کتب و مستندات علمی منتشر شده است.
قرآن دائره‌المعارف بزرگ نیست
آنچه خداوند متعال در قرآن کریم نازل فرموده و مسیر ما را تعیین کرده، مطابق حقایقی است که در جهان هستی و جهان طبیعت قرار دارد. آنچه در برقراری ارتباط بین علم و قرآن باید مورد توجه قرار گیرد، این است که قرآن دائرةالمعارف بزرگ نیست که بخواهد راجع به جزئیات هر آنچه بشر در زندگی مادی و معنوی به آن نیاز دارد، به تفصیل سخن گفته باشد. اشاراتی که در قرآن کریم است معمولاً کلی و گذرا است. حتی درباره واجبات دینی مانند نماز و روزه به کلیات پرداخته شده و جزئیات و کیفیت انجام آن از طریق سیره عملی و نظری رسول مکرم اسلام (ص) برای ما تعلیم داده شده است.
مقیمی افزود: بنابراین این تصور که هر چه در جزئیات علوم به آن نیاز داریم، از قرآن قابل استخراج است، طبیعتاً ممکن است یک گروهی به آن اعتقاد داشته باشند ولی این دیدگاه غالب بین عالمان و اندیشمندان اسلامی که در حوزه علم و فناوری فعالیت می‌کنند، نیست.
وی افزود: مفهوم علم در قرآن کریم با عناوین مختلف نزدیک ۷۵۰ بار تکرار شده است. خداوند متعال به تناسب شرایطی که برای تبیین مباحث توحیدی یا تربیتی بشر بوده است به بعضی از موضوعات علوم طبیعی و علوم عقلی پرداخته و این به معنای آن نیست که تمام علوم از طریق قرآن کریم قابل استخراج باشد. اما آنچه از علم مبتنی بر قرآن کریم تحت عنوان مطلق علم بشر برداشت می‌کنیم در هر دو بعد عقلی و تجربی است.
رییس دانشگاه تهران به تقسیم‌بندی علوم در دانشگاه‌ها در قالب علوم عقلی و نقلی در رشته‌های مختلف علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری، الهیات و علوم تجربی شامل علوم پایه، فنی مهندسی و کشاورزی و غیره اشاره و بیان کرد: تلاش‌های متعددی در رابطه با پیوند بین علم و قرآن صورت گرفته است و در قالب یک پیوستار می‌توان آن را ترسیم کرد. برخی از این تلاش‌ها خیلی افراط‌گرایانه بوده که نگاه دائرةالمعارفی به قرآن داشته و برخی دنبال انکار موضوعات علمی در قرآن هستند و معتقدند بحث‌های علمی در قرآن جایگاهی ندارد و قرآن یک کتاب هدایت بشر است و یک کتاب علمی نیست که به بحث‌های علمی بپردازد. منتها برخی عالمان متدین تلاش‌هایی علمی برای اثبات اعجاز علمی قرآن به صورت اعتدال‌گرایانه انجام داده‌اند که قابل تحسین است.
وی افزود: آنچه به عنوان نظریه اعجاز علمی قرآن مطرح می‌شود به این نکته اشاره دارد که قرآن به صورت برخی گزاره‌های کلی به مباحث علمی پرداخته است. نگاه اعتدال‌گرایانه به این موضوع اشاره دارد که این مباحثی که امروز تحت عنوان علم کشف می‌شود یا در ادامه کشف خواهد شد، مباحثی است که به صورت کلی و گذرا در قرآن به آن اشاره شده است که در زمان نزول وحی و قرآن کریم ممکن است این علوم شناخته شده نبوده یا بعداً شناخته شده باشند یا حتی درزمانه ما هنوز مکشوف نشده و در آینده شناخته خواهد شد.
رییس دانشگاه تهران ادامه داد: نظریه اعجاز علمی قرآن بر این باور است که ما می‌توانیم گزاره‌های اصلی علم را از درون قرآن استخراج کنیم و آن را به عنوان مفروضات پایه‌ای و اساسی مبتنی بر پیام‌های قرآنی که فرازمانی و فرامکانی و جهان شمول است و محتوای ژرف دارد، آن را عرضه نماییم. بنابراین رویکردی که در کنگره بین‌المللی علم و قرآن به دنبال آن هستیم، این است که مبتنی بر نظریه اعجاز علمی قرآن تلاش کنیم به دور از افراط گرایی و تفریط که دو سوی پیوستار هستند نگاه معتدلی را به این موضوع داشته باشیم.
مقیمی درباره الزامات رویکردی که در کنفرانس بین‌المللی علم و قرآن پیگیری می‌شود، تاکید کرد: باید به روش‌های علمی روی آوریم تا بتوانیم لایه‌های پنهانی قرآن کریم را کشف کنیم. همچنین نباید دنبال برقراری یک پیوند ناگسستنی بین نظریه‌های ناپایدار علمی و دیدگاه‌های محکم و استواری که در قرآن آمده است، باشیم. لگوواره‌های علمی دچار تغییر می‌شوند و در هر دوره تحولی در علوم پایه، علوم اجتماعی، علوم انسانی و شاخه‌های مختلف علوم، مفروضات الگوواره‌های خاصی غالب بوده که در جنگ الگوواره‌ها، الگوهای جدیدی غلبه کرده و الگوهای قدیم را کنار زده یا آن را تکمیل کرده است.
استاد دانشگاه تهران در توضیح بیشتر گفت: اگر قرار باشد پیوند ناگسستنی در هر زمانی بین این نظریه‌ها با آموزه‌های قرآنی ایجاد کنیم می‌تواند خطرناک باشد و با رد شدن و ابطال آن نظریه‌ها تصور ایجاد می‌شود که آموزه‌های الهی رد شدنی یا ابطال‌پذیر است. بنابراین باید بدانیم یک محقق نمی‌تواند یک نظر قطعی ولو اینکه با روش علمی دنبال می‌کند در خصوص این رابطه بیان کند. بلکه این را باید به این شکل بیان کنیم که تفسیر محقق و برداشتی که از قرآن و آیه‌های قرآنی می‌کند بر اساس فهم خودش شاید بشود با برخی نظریه‌ها انطباق داد ولی این تطبیق‌پذیری باید با احتیاط فراوانی صورت گیرد که در این کنگره به این موضوع توجه داریم.
با شبهه‌افکنی‌های مختلف روبرو هستیم
مقیمی افزود: با شبهه‌افکنی‌های مختلفی در عرصه‌های بین‌المللی مواجه هستیم و گاهی شیطنت‌هایی هم چاشنی آن می‌شود که سعی می‌کنند با این نظریه‌های علمی، آموزه‌های الهی را به چالش بکشند. به این گونه که منتظر می‌مانند تا یک نظریه علمی که بر اساس ذوق یک دانشمند از علوم غیردینی، با نشانه از آیات الهی مشابهت‌یابی شده بوده است، توسط یک نظریه علمی جدیدتری باطل شود و پس از باطل شدن آن نظریه، ابطال‌پذیری آیات الهی را نتیجه‌گیری کرده یا پایه‌های اعتباری آن را تضعیف کنند.
وی بیان کرد: در دنیای کنونی تلاش‌های زیادی از سوی شیاطین برای سست شدن پایه‌های عقیدتی هم در بین دانشگاهیان و هم در عامه مردم صورت می‌گیرد. تلاش کنگره بین‌المللی علم و قرآن این است که از پنجره قرآن کریم علومی را که امروز در دانشگاه تدریس می شود، بررسی کند تا بتواند در مقابل شبهه‌افکنی‌ها، پاسخگو باشد.
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: برای ورود به این عرصه خطیر باید افرادی که قرآن را به خوبی درک و فهم می‌کنند و تفسیر مناسبی از آن دارند وارد شوند و عالمان و اندیشمندان از حوزه‌های مختلف علوم در یک قالب ترکیبی، فضا را به گونه‌ای فراهم کنند که به کشف لایه‌های پنهانی که در قرآن در رابطه با علوم است، بپردازیم.
کنگره بین‌المللی علم و قرآن تلاش می‌کند این تعامل را بین اندیشمندان علوم قرآنی و قرآن پژوهان با اندیشمندان علوم در بخش‌های مختلف که با قرآن آشنایی داشته و علاقه مند به گام برداشتن در این مسیر هستند، برقرار کند. برای اینکه بتوانیم کارهای عمیق انجام دهیم، نیازمند تعامل هستیم تا بتوانیم سرخوردگی را که ممکن است برای این شیطنت‌ها و شبهات در بخشی از متدینان ایجاد شود، برطرف کنیم.
رییس دانشگاه تهران در جمع‌بندی سخنان خود اظهار داشت: بنابراین تلاش می کنیم با الهام از آنچه خداوند متعال در قرآن کریم به عنوان مسیر سعادتمندی بشر تبیین کرده باورهای دینی را بین دانشجویان و اساتید تقویت کنیم. سعی داریم کنگره بین‌المللی علم و قرآن را با کیفیت مناسب و با حضور اندیشمندان بین‌المللی، به گونه‌ای برگزار کنیم که ابعاد جدیدی از لایه‌های پنهانی قرآن را بتوانیم مکشوف سازیم. برای این کار باید هم از علم‌زدگی دوری کنیم و هم از قشری‌نگری و تلاش کنیم در یک فضای علمی و دانشگاهی اثرگذار باشیم.
نظر شما