گردشگر هفت اقلیم عشق که سیمرغ را تا قاف پرواز داد

به گزارش ایرنا، شیخ فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری، خالق اثر جاودانه «منطق الطیر»، از بزرگان مشایخ تصوف ایران در قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است که در سال ۵۳۷ هجری در قریه (کدکن) از توابع نیشابور آن روزگار به دنیا آمد و چون در آن شهر به داروفروشی و عطاری اشتغال داشت، به لقب عطار شهره شد.

عطار در دکان داروفروشی به درمان بیماران می پرداخت و به کسب علوم و درک صحبت مشایخ و بزرگان اهل تصوف از جمله "شیخ نجم الدین کبری" و دیگر بزرگان عصر خود نیز روزگار می‌گذراند.

وی در جوانی، به شیوه سالکان طریقت، یک دوره سفر به‌ ماوراء النهر، هند، عراق‌، شام‌ و مصر داشت و در این سفرها بزرگان ادب و دین را زیارت کرد؛ به حج رفت و سپس‌ به‌ شهر خود نیشابور بازگشت‌ و در آنجا اقامت‌ گزید و در راه عرفان مجاهدات فراوان کرد.

عطار در این راه آن قدر پیش رفت که خود از پیشوایان این طریقت گشت و مقامش به جایی رسید که مولانا جلال الدین محمد بلخی (مولوی) گفت: "هفت شهر عشق را عطار گشت/ ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم".

عطار در سال ۶۲۷ هجری در فتنه مغولان در نیشابور به قتل رسید؛ درباره کشته شدن او به دست مغولان داستان های فراوانی نقل کرده‌اند هر چند برخی داستانها نیز از مرگ طبیعی او حکایت دارد.

بیشتر بخوانید:

افکار عطار نیشابوری، راه‌حل بحران‌های معرفتی جهان مدرن

المان عطار نیشابوری در مشهد نصب شد

شیخ عطار با سنایی غزنوی، دیگر شاعر عارف قرن ششم همدوره بود و مولانا باز در جایی آنان را مقدم و پیشرو خود در وادی عرفان خوانده و گفته است که "عطار روح بود و سنایی دو چشم او/ ما از پی سنایی و عطار آمدیم".

البته باید اقرار کرد که عطار در داستان سرایی به مراتب چیره دست تر از سنایی است. در آثار عطار می‌توان یک نوع سیر تکاملی درونی را به وضوح مشاهده کرد که در مورد شاعران دیگر نادر است. تالیف ها و تصنیف‌های عطار را در نظم و نثر به عدد سوره های قرآن ۱۱۴ دانسته اند و معروف ترین آنها عبارت از دیوان قصاید و غزلیات اوست که شامل حدود ۱۰ هزار بیت می‌شود.

"الهی نامه، خسرونامه، پندارنامه، اسرارنامه و مصیبت نامه" از مثنوی‌های اوست اما در این میان شاهکار او "منطق الطیر" از مثنوی‌های بسیار مشهور عطار با ویژگی های منحصربه فردی است که نزدیک به هفت هزار بیت دارد و مراتب سیر و سلوک و رسیدن به حق و توحید را از زبان مرغان که در طلب سیمرغ حرکت می‌کنند، بیان کرده و هفت منزل عرفان شامل "طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فنا" را در آن شرح داده است.

از دیگر تالیفات مهم شیخ عطار به نثر فارسی، "تذکره الاولیا" است که آن را در سال ۶۱۷ هجری نوشته است.

شیخ عطار از شاعران بزرگ و از عارفان نامی ایران است که مقام معنوی و تاثیر وجودی او در تاریخ تفکر معنوی ایرانیان بسیار با اهمیت و درخور توجه است.

به گفته صاحبنظران این عرصه، عطار نیشابوری یکی از حاملان بزرگ فلسفه اشراق بود به نحوی که اساتید شعر فارسی همچون استاد محمدرضا شفیعی کدکنی او را یکی از بزرگان شعر عرفانی فارسی می‌داند.

شفیعی کدکنی نوشته است: اگر قلمرو شعر عرفانی فارسی را به گونه مثلثی در نظر بگیریم، عطار یکی از اضلاع این مثلث است و آن دو ضلع دیگر عبارتند از سنایی و مولوی. شعر عرفانی به یک اعتبار با سنایی آغاز می‌شود، در عطار به مرحله کمال می‌رسد و اوج خود را در آثار جلال‌الدین مولوی می‌یابد.

به گفته این استاد زبان و ادبیات فارسی، عطار با اینکه به لحاظ زبان شعر در بعضی موارد ورزیدگی سنایی را ندارد اما در مجموع از کمال شعری بیشتری برخوردار است یعنی شعرش در قلمرو عرفان، خلوص و صداقت و سادگی بیشتری را داراست و معانی‌ که به آنها می‌پردازد در حدی فراتر از عوالم سنایی است.

استاد شفیعی کدکنی، مهمترین ویژگی عطار را در این می داند که تمام آثار او در جهت تصوف است و در مجموعه آثار او حتی یک بیت که نتواند رنگ عرفان به خود بگیرد، نمی‌توان یافت.

بیشتر بخوانید:

عطار پرچم‌دار اندیشه‌های متعالی عرفانی است

پویش بزرگ عطارشناسی در فضای مجازی برگزار می‌شود

عطار، خداشناسی از مسیر عرفان

شعرهای عطار همگی بیانی ساده دارند؛ او از معدود شاعرانی است که در طول زندگی خود هرگز زبان به مدح کسی نگشود و هیچ شعری از او که در آن امیر یا پادشاهی را ستوده باشد، یافت نمی‌شود.

عطار از جمله انسان هایی است که خداجویی را در اشعار و اندیشه‌های خود به شیواترین روش بیان کرده است. وی با سوز و گداز سخن می‌گوید و سادگی گفتار او وقتی با دلسوختگی همراه می شود، بسیار تاثیرگذار است.

خالق مثنوی منطق الطیر با بیان رموز عرفان، سالک این راه را گام به گام تا مقصود پیش می برد. هرکس گام در راه شناخت خدا می‌نهد و سختی ها و تنگناهای راه شناخت خدا را پشت سر می‌نهد، خداجوست ضمن اینکه خداجویی باید به خداخویی برسد.

ارادت عطار به خاندان عصمت و طهارت (ع) نیز تا بدان جاست که تذکره الاولیا را، که مجموعه‌ای از شرح احوال بزرگان دین و عرفان است به گفته خود "ˈبه سبب تبرک" با ذکر مقامات و کرامات امام جعفر صادق(ع) آغاز کرده و در بخش نود و هفتم با ذکر مقامات و کرامات امام محمد باقر(ع) پایان می بخشد.

به طور قطع تاثیر عطار بر شعر و ادب و فرهنگ ایران زمین و جهان اسلام همچون تاثیر نیشابور بر فرهنگ ایران و جهان اسلام است که مولانا خود را پوینده و رهرو راه او می‌داند.

بیشتر بخوانید:

عطار نیشابوری بنیان‌گذار ادبیات نمادین در جهان است

عطار از ستارگان شعر و ادب ایران است

عرفان عطار، زبانزد خاص و عام

یک پژوهشگر در حوزه شعر و ادبیات فارسی گفت: در روزگار عطار وضعیت به گونه‌ ای بود که این شاعر، بیشتر از ترکیبات پارادوکسی (متناقض نما) استفاده می ‌کرد اما مولانا در این حوزه بی ‌پرواتر از او بود.

محمد دیانتی با بیان اینکه ایجاز در کلام عطار، فراتر از ایجاز مولاناست، افزود: عطار در اشعارش گزینش‌های بسیار بهتری را انجام داده است که حتی مولانا نیز نتوانسته در آن مسیر گام بردارد.

وی اظهار کرد: عرفان عطار در مقایسه با عرفان مولانا خالص‌تر است زیرا عرفان مولانا شور و حماسه است اما عرفان عطار، شفاف‌تر و یک رنگ‌تر است و معنا و عاطفه نیز در اشعار عطار بیشتر موج می زند.

مقبره عطار در ۲ کیلومتری آرامگاه حکیم عمر خیام در شهر نیشابور قرار گرفته است.

مقبره شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری توسط شخصی به نام "قاضی القضات یحیی بن صاعد" ساخته شد و بنای اصلی آن هشت ضلعی است و سنگ مقبره وی از نوع سنگ سیاه و عمودی است که اشعاری برروی آن حک شده است.

آرامگاه عطار، جاذبه پرهیاهوی گردشگران

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: مجموعه آرامگاه عطار و "کمال الملک" نقاش در شهرستان نیشابور سالانه در کنار آرامگاه فردوسی، باغ نادری و آرامگاه خیام، جزو پربازدیدترین مجموعه های تاریخی استان هستند.

احسان زهره وندی افزود: این مجموعه سالانه میزبان حدود ۷۰۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی است که از جای جای ایران و جهان به نیشابور می آیند.

وی با بیان اینکه در نوروز امسال نیز این مجموعه میزبان بیش از ۳۰ هزار گردشگر بود، ادامه داد: عطار شاعری جهانی و شناخته شده است که علاقه مندان فراوانی در عرصه ادبیات دارد.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی بیان کرد: هر ساله آیین بزرگداشت عطار با هدف گرامیداشت و معرفی هرچه بیشتر و بهتر این شاعر بلندآوازه در ۲۵ فروردین ماه برگزار می‌شود و در این مراسم شمار زیادی از مهمانان خارجی، استادان داخلی و نسل جوان علاقه مند حاضر می شوند که امسال نیز این آیین نکوداشت برگزار خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

گنبد تاریخی آرامگاه عطار در نیشابور مرمت شد

عطار؛ چشمه سیراب‌کننده معرفت جویان

«عطار نیشابوری» بنیان‌گذار ادبیات نمادین در جهان

مرگ عطار به دست سرباز مغول

در مورد مرگ عطار گفته اند که او در هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور توسط یک سرباز مغول به شهادت رسیده است و شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود "کشکول" این واقعه را چنین تعریف می کند که وقتی لشکر تاتار به نیشابور رسید اهالی نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیری توسط یکی از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت.

مقبره شیخ عطار در نزدیکی شهر نیشابور قرار دارد و چون در عهد تیموریان مقبره او خراب شده بود به فرمان امیرعلی شیر نوایی، وزیر دانش پرور سلطان حسین بایقرا مرمت و تعمیر شد.