به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، چندی پیش اولویتهای حوزه پژوهش و فناوری کشور در بازه زمانی ۱۴۰۷-۱۴۰۳، مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) برگرفته از منابع مختلف شامل اسناد بالادستی کشور، نظرهای نخبگان و نظرهای دستگاههای اجرایی ابلاغ شد.
شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) به عنوان نهادی فرابخشی به ریاست رییسجمهور مرجع تصمیمگیری در مورد مهم ترین اولویتها و برنامههای پژوهش و فناوری کشور است. این شورا به عنوان نهاد فرابخشی سیاستگذار علوم، تحقیقات و فناوری کشور بر اساس ماده ۹۹ قانون برنامه سوم توسعه و مواد سه و چهار قانون تشکیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (مصوب مرداد ۱۳۸۳) و با هدف ایجاد هماهنگی و یکپارچگی در سیاستگذاری کلان اجرایی در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد. این شورا وظیفه اولویتبندی و انتخاب طرحهای اجرایی بلندمدت سرمایهگذاری کلان در بخشهای آموزشی و پژوهشی و فناوری، بررسی و پیشنهاد منابع مالی مورد نیاز در حوزههای علوم، تحقیقات و فناوری را بر عهده دارد.
در این شورا هفت وزیر، رؤسای سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بانک مرکزی، فرهنگستان علوم، نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی به عنوان عضو ناظر و نمایندگان رؤسای دانشگاهها، انجمنهای علمی و تعدادی از صاحب نظران بخشهای تولیدی و خدماتی دولتی و خصوصی عضویت دارند و انجام وظایف دبیرخانهای این شورا طبق قانون به عهده معاونت پژوهش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
این شورای عالی از نظر ساختار اجرایی متشکل از یک کمیسیون دائم بر اساس ماده ۹ آیین نامه داخلی، ۱۱ کمیسیون تخصصی و یک کمیسیون هماهنگی امور علمی و فناوری است. دبیرکل شورا از سوی رییسجمهور به عنوان رییس شورا منصوب می شود و معمولا معاون پژوهش وزارت علوم است. جلسات کمیسیون دائم برای استمرار و تسریع به فرایند تصمیم گیری و کارشناسی اولیه دستورکارهای شورای عالی نیز به ریاست دبیرکل یا وزیر علوم معمولا به صورت ماهانه تشکیل می شود.
پیش از این نیز شورا اولویتهای پژوهش و فناوری کشور را در سالهای ۱۳۸۸، ۱۳۹۱، ۱۳۹۳ ، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۳ اعلام کرده است. اولویتهای پژوهش و فناوری کشور برای بازه زمانی ۱۴۰۷-۱۴۰۳ نیز طی فرایندی تدوین و در بیست و نهمین جلسه شورای عالی عتف مطرح و تصویب شد. شرح کاملی از این اولویتها را در پوشه پیدیاف میتوانید بخوانید.
برای اطلاع بیشتر از روند تصویب و اهمیت این اولویتها و اینکه وظایف دستگاههای اجرایی برای محقق شدن این اولویتها همچنین اطمینان از اینکه در بازه پنجساله این اولویتها انجام میشود یا خیر، با معاون پژوهشی وزارت علوم که دبیر کلی شورای عالی عتف را نیز برعهده دارد، گفتوگو کردیم.
پیمان صالحی عضو هیات علمی پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی است و سوابقی چون معاون نوآوری و تجاریسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، همچنین معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه جامع علمی، کاربردی در کارنامه کاری خود دارد.
صالحی دبیرکل شورای عالی عتف و معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفتوگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد اولویتهای پژوهش و فناوری کشور مصوب شورای عالی عتف اظهار داشت: بر اساس قانون تشکیل شورای عالی عتف، این شورا موظف است اولویتهای پژوهش و فناوری دستگاههای اجرایی را برای یک دوره پنجساله به تناوب اعلام کند؛ بنابراین دستاورد اخیر بر مبنای تکلیف قانونی این شورا است. این فرایند در دوره های قبلی شورای عالی نیز انجام شده است.
وی با گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم عادل آذر مشاور رییسجمهور و رییس موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی افزود: وقتی من به دبیرکلی شورای عالی عتف منصوب شدم این فعالیت شروع و پروژهای تعریف شد و اجرای آن نیز با توجه به توانمندی های مرحوم عادل آذر به وی واگذار شد.
دبیرکل شورای عالی عتف ادامه داد: مکاتبات لازم با تمامی نهادها و سازمانهای اجرایی بر اساس روند مدنظر انجام شد. در این راستا مقرر شد چالشهای علم و فناوری از یک طرف و روندهای حاکم به سوی آینده علم و فناوری در سطح جهان از طرف دیگر بررسی و این دو با هم مقایسه شده و در نهایت به ابرچالش، چالش و محورهای پژوهشی تبدیل و در اختیار دستگاههای اجرایی قرار گیرد.
صالحی همچنین گفت: این فعالیت ها ادامه یافت و بعد از نهایی شدن کلیات در شورای عالی عتف مقرر شد، با توجه به تغییرات مدیریتی در برخی نهادها و وزارتخانه ها نظر ذینفعان مختلف دریافت و اصلاحات لازم انجام شده و در نهایت با توجه به اختیار کمیسیون دایمی، این موضوع در کمیسیون به تصویب رسید.
تدوین اولویت های فوق نتیجه کار ۱۰ کمیسیون تخصصی در دبیرخانه شورای عالی عتف است که حدود ۳۰۰ عضو این کمیسیون ها برای چند ماه کار کارشناسی انجام دادند. در برخی موارد نیز بر اساس نیاز، کارگروههایی با مشارکت نخبگان مربوطه تشکیل و مسائل بررسی شد.
دستگاهها، باید محورهای پژوهشی را خردتر کرده و اجرا کنند
معاون پژوهشی وزارت علوم تأکید کرد: اولویت های مصوب شامل ۵۲ کلانروند و ۱۴۱ محور پژوهشی است. کلانروندها براساس روندهای کلی علم و فناوری در سطح جهان و با توجه به اولویت های بومی مانند هوش مصنوعی تدوین شده است.
صالحی خاطرنشان کرد: تصویب موضوع های کلان در جایگاه و شان شورای عالی عتف است؛ ولی ذیل این موضوعات کلان باید در دستگاههای اجرایی محورهای پژوهشی به گونه ای خُردتر مطرح شود. این موضوعات اولویتهای وزارت علوم نیست؛ بلکه اولویتهای پژوهشی دستگاههای اجرایی است و دستگاهها باید برای هر کدام از این چالشها سندی تهیه و نیاز اصلی را که پژوهشگر باید اجرا کند، دقیق بیان کنند.
وی ادامه داد: بنابراین دستگاههای اجرایی موظف هستند برای عناوینی که خود در روند تدوین اولویتها تعیین کردهاند، طرح تحقیقاتی تعیین کرده و از پژوهشگر بخواهند برای اجرای آن پیشنهاد بدهد. بزرگ ترین مشکل کشور در پژوهش این است که فقط عناوین را ذکر میکنیم ولی جزییات آن را بیان نمیکنیم و شرح درخواست از پژوهشگر را نمیدهیم.
استاد دانشگاه شهید بهشتی تأکید کرد: بررسیهای ما نشان داد با اینکه زحمات زیادی در دورههای قبل شورای عالی عتف برای تدوین اولویتهای علم و فناوری کشور کشیده شده است؛ پایشهای لازم برای نظارت بر اجرای این اولویتها کمتر انجام شده است.
بنابراین این موضوع مطرح شد که چطور پایش کنیم که این اولویتها اجرا شود. وظیفه ای را برای دبیرخانه شورا در این دوره تعیین کردیم که بعد از ابلاغ اولویتها آییننامه نحوه پیگیری، نظارت و ارزیابی را تدوین، تصویب و اجرا کنیم و این وظیفه در حال انجام است.
وی با ارائه مثالی در مورد نظام ایدهها و نیازها (سامانه نان) ادامه داد: سرمایهگذاری زیادی در نظام ایدهها و نیازها انجام شده و ضمانت اجرایی این نظام در همه آییننامه ها و قوانین کشوری؛ مانند قانون بودجه سال های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، برنامه توسعه هفتم و سیاستهای تشویقی وزارت علوم گنجانده شده است و با این سیاستها که بیشتر هم تشویقی است، این سامانه در سال ۱۴۰۳ جدیتر پیگیری می شود.
دبیرکل شورای عالی عتف افزود: همانطور که بر اساس مصوبه شورای عالی عتف و ابلاغ رییس جمهور، سامانه نان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری کشور برای تمام بازیگران علم و فناوری؛ شامل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور و بقیه دستگاههای اجرایی است.
صالحی تصریح کرد: بسیاری از سیاستهای تشویقی وزارت علوم برای کل کشور تدوین شده است و نهفقط برای وزارت علوم و اجرای این سیاستها نیازمند اقدامات تشویقی متناسب است.
۳۸۰ میلیارد تومان به صندوق عالی عتف واریز شد
وی تأکید کرد: اولین اقدام در این راستا ابلاغ اولویت های پژوهش و فناوری کشور به موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) بود تا به عنوان اولویتهای مورد حمایت در سامانه نان نیز اعلام شود، البته برخی اولویتهای کلان نیز وجود دارد که مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی یا مجلس شورای اسلامی است که در سطح بالای اولویتهای کشور قرار دارد؛ ولی هر کلانروند یا هر محور کلان بیش از دهها یا صدها زیرمحور پژوهشی دارد که دستگاههای اجرایی باید تعریف و تدوین کنند و در شورای سامانه نان ثبت یا حمایت شود که موجب اجرایی شدن اولویتهای پژوهش و فناوری و تقویت سامانه نان می شود.
معاون پژوهشی وزیر علوم همچنین درمورد تأمین منابع مالی طرحهای پژوهشی توضیح داد: یکی از راههای تأمین مالی حوزه پژوهش و فناوری کشور صندوق شورای عالی عتف است. رییس و ارکان شورای عالی عتف در آخر سال ۱۴۰۲ مشخص شد، یکی از منابع مالی قانونی صندوق اعتبارات موضوع بند دال تبصره ۹ قانون بودجه ۱۴۰۲ است که بر این اساس باید ۶۰ درصد بودجه پژوهشی شرکت های دولتی و بانک ها به صندوق شورای عالی عتف واریز شود که از این محل مبلغی حدود ۳۸۰ میلیارد تومان در سال گذشته به صندوق واریز شد.
صالحی ادامه داد: نحوه هزینه کرد اعتبار موضوع بند د تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور به این صورت است که شرکتها و بانکهای دولتی نیازهای تحقیقاتی خود را بصورت فراخوان در سامانه ساتع درج نموده و پس از دریافت پیشنهاده ها از طرف محققین، در سقف اعتبار خود اقدام به امضای قرارداد کرده و با تأیید دبیرخانه شورای عالی عتف، صندوق اقدام به پرداخت وجه به ذینفع می کند.
وی یادآور شد: صندوق شورای عالی عتف در حال حاضر بودجه طرحهایی را پرداخت میکند که در سال ۱۴۰۲ نهایی شده بود، البته باید منابع مشخصی را برای صندوق پیدا کرد که برخی هم در قانون برنامه هفتم توسعه تعیین شده است.
دبیرکل شورای عالی عتف افزود: آیین نامه اجرایی اولویتها هم بهزودی ابلاغ میشود. سعی شده مشوق های لازم برای دانشگاه ها و اعضای هیات علمی ایجاد شود و از ظرفیت سامانه نان به عنوان پنجره واحد نظام علوم، تحقیقات و فناوری استفاده کردیم و همه قطعات جورچین را تهیه کردیم تا شاهد اجرای واقعی اولویتهای پژوهش و فناوری در کشور باشیم.
صالحی تأکید کرد: بسیاری از موضوعات مندرج در این اولویتها، موضوعاتی هستند که ایران در سطح بینالمللی در آنها نقشآفرینی دارد و در کنوانسیونهای بینالمللی مربوطه مانند موضوع دیاکسید کربن و تغییر اقلیم و مدیریت انرژی عضو است. ایران در حوزه علم و فناوری خود را بخش مهم و مؤثری از نظام علم و فناوری دنیا می داند.
نظر شما