«رژه سیارات»، پدیده‌ای نادر یا هیاهوی رسانه‌ای

به گزارش ایرنا، رژه سیارات که درواقع همان «همترازی سیاره‌ها»است پدیده‌ای نجومی به‌شمار می‌آید که در آن چند سیاره بطور همزمان در یک سمت خورشید جمع می‌شوند.

آنچه که در اخبار چند روز گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته، این است که در رژه سیارات خرداد امسال در پدیده ای نادر، ۶ سیاره منظومه شمسی در یک خط قرار می‌گیرند که قابل رصد در آسمان قبل از طلوع آفتاب هستند.

طبق اطلاعات درج شده در این اخبار، سیاره‌های عطارد(تیر)، مریخ(بهرام)، مشتری(هرمز)، زحل(کیوان)، اورانوس و نپتون همراه با ماه در این پدیده به صف می شوند و می‌توان آنها را در یک امتداد تماشا کرد، هرچند برخی رسانه‌ها اشاره کردند که فقط سه جِرم آسمانی یعنی ماه، زُحل و مریخ را می‌توان با چشم غیرمسلح رصد کرد و تماشای سایر آنها، دشوار یا با ابزار نجومی امکانپذیر است.

سایت «ساینس الرت» (Science Alert) در این زمینه نوشت که ۶ سیاره منظومه شمسی در روزهای سوم و چهارم ژوئن ۲۰۲۴(مصادف با ۱۴ و ۱۵ خرداد) در یک منظره کم‌نظیر در آسمان در مسیری مستقیم ظاهر خواهند شد و هلال ماه نیز همراه با آنها قابل رویت است.

بر اساس گزارش این سایت خبری علمی، این پدیده غیرمعمول نیست که چند سیاره بطور همزمان در آسمان باشند اما کمتر پیش می‌آید که سیاره‌های بیشتری و بین پنج تا ۶ سیاره در یک امتداد قرار گیرند؛ همترازی به این دلیل اتفاق می‌افتد که سیاره‌های منظومه شمسی همگی در مسیری فرضی به نام «دایره‌البروج» به دور خورشید می‌چرخند، برخی از آنها کمی بالاتر یا پایین‌تر از این مدار هستند، این بدان معنی است که گاهی اوقات سیاره‌ها در همان سمت خورشید قرار می گیرند که در امتداد مدار خود حرکت می‌کنند بنابراین ما می‌توانیم آنها را همزمان در آسمان ببینیم.

در ادامه این خبر آمده است: این همان چیزی است که در اوایل ژوئن حدود یک ساعت قبل از طلوع خورشید اتفاق می‌افتد، ممکن است به برخی وسایل کمک بصری نیاز داشته باشید در حالی که عطارد، مریخ، مُشتری و زحل را با چشم غیرمسلح می توان دید، اورانوس و نپتون بسیار دور و کم نور هستند، بنابراین اگر می خواهید نگاهی اجمالی داشته باشید به دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز دارید.

طبق گزارش «ساینس الرت»، چند همترازی دیگر از سیاره‌های منظومه شمسی در ماه‌های آینده نیز خواهیم داشت از جمله ۲۸ آگوست ۲۰۲۴(هفتم شهریور ۱۴۰۳) و ۱۸ ژانویه ۲۰۲۵ (۲۹ دی ۱۴۰۳) که همترازی‌های بزرگ و ۶ سیاره‌ای قبل از سحر رخ می‌دهد؛ همچنین همترازی اواسط خرداد در بیشتر نقاط زمین قابل مشاهده است و زمان طلوع و غروب سیاره‌ها و ترتیب آنها بستگی به این دارد که از کجای جهان آن را مشاهده می‌کنید.

ستاره‌شناس و عکاس خورشید مرکز نجوم ادیب اصفهان عصر یکشنبه در باره این پدیده به خبرنگار ایرنا گفت: همترازی سیاره‌ها که عده‌ای آن را رژه سیارات نیز می‌نامند، پدیده خاص یا منحصر بفردی نیست و در شب های مختلف سال اتفاق می‌افتد، با این حال تفاوت آن در چگونگی وقوع این رویداد و رصد سیاره‌هاست.

حسن حاتمی با بیان اینکه در چند روز گذشته، هیاهوی رسانه ای زیادی در باره این موضوع در شبکه‌های اجتماعی وجود داشت، افزود: در هفته‌ها و ماه‌های آینده پدیده های بهتری از همترازی سیاره‌ها در آسمان خواهیم داشت بنابراین نمی‌توان این ادعا را پذیرفت که رژه سیارات در اواسط خرداد امسال، واقعه ای بسیار نادر یا خاص بوده است.

وی ادامه داد: در این پدیده، تعدادی از سیاره‌ها در یک محدوده زمانی مشخص از شب تا سحر، در یک نوار نزدیک هم قرار می‌گیرند اما اینگونه نیست که همه آنها بخوبی دیده شوند.

این کارشناس نجوم با بیان اینکه بطورکلی سیاره‌های منظومه شمسی در یک مدار فرضی به نام «دایره‌البروج» قرار دارند، تصریح کرد: همه سیاره‌ها با زاویه مشخصی در این ناحیه قرار دارند و اینطور نیست که فقط در شب‌های خاصی این امر اتفاق بیفتد.

حاتمی در باره آنچه که این شب‌ها در آسمان اتفاق می‌افتد، توضیح داد: سیاره ناهید کنار خورشید است و نمی‌توان آن را در لحظات نزدیک سحر دید، آنچه که از خط افق کمی فاصله دارد سیاره‌های مشتری، تیر، اورانوس، مریخ، زُحل، نپتون و همچنین ماه هستند که رصد و تماشای مُشتری و تیر، بسیار دشوار است.

این کارشناس نجوم اضافه کرد: سیاره‌های تیر و مُشتری چند دقیقه قبل از طلوع خورشید طلوع می‌کنند، در نور صبحگاهی قرار می‌گیرند و ارتفاع آنها کم است بنابراین رصد آنها نیز بسختی انجام می‌شود.

حاتمی با بیان اینکه این ۲ سیاره را در شب‌های آینده بهتر می‌توان رصد کرد، ادامه داد: رصد اورانوس و نپتون نیز در این شب‌ها بسیار دشوار است و به ابزار نجومی نیاز دارد، در واقع تنها سیاره‌های قابل رویت در این همترازی، مریخ و زُحل به همراه ماه است.

وی با تاکید بر اینکه این شب‌ها بویژه ۱۴ و ۱۵ خرداد برای رصد سیاره‌های منظومه شمسی در شرایط عالی رصدی قرار ندارد، تصریح کرد: لازم است این گونه مطالب بصورت کارشناسی شده و درست به مخاطبان منتقل شود.

حاتمی گفت: در برخی از اخبار منتشر شده در باره رژه سیارات در روزهای اخیر به مباحث نجومی توجه نشده و مطالب غیرواقع بیان شده است که انتشار چنین مطالبی سبب سردرگمی و دلسردی علاقه‌مندان نجوم می‌شود زیرا نمی توانند آنچه را که در اخبار گفته شده است، در واقعیت، تماشا و رصد کنند.

این کارشناس به دوستداران نجوم تاکید کرد که اگر در ۲ روز آینده موفق به رصد سیاره‌ها در پدیده همترازی نشدند، نگران نباشند زیرا در روزها و هفته های آینده شرایط بهتری برای رصد آنها وجود خواهد داشت.

وی افزود: سیاره مُشتری(هرمز) در هفته های آینده بسیار درخشانتر در آسمان خودنمایی می‌کند و براحتی می توان آن را از ستارگان تفکیک کرد، همچنین سیاره تیر نیز اکنون شرایط رصدی خوبی ندارد اما در چند هفته دیگر بهبود می‌یابد.

مریخ و زُحل را در جوار ماه تماشا کنید

این کارشناس نجوم اظهار کرد: با این وجود، امشب شرایط خوبی برای رصد مریخ و زُحل در کنار هلال ماه وجود دارد و علاقه‌مندان می‌توانند آنها را از ۲ تا سه ساعت قبل از طلوع خورشید در جبهه شرقی تا جنوبی آسمان با چشم‌اندازی زیبا تماشا کنند.

حاتمی افزود: سیاره‌های مشتری و عطارد در ۲۰ تا ۱۰ دقیقه قبل از طلوع خورشید فردا نیز قابل رصد استد اما شرایط آنها بخوبی مریخ و زحل نیست زیرا در نزدیک محل طلوع آفتاب قرار دارند و برای دیدن آنها باید مهارت کافی داشت.

وی تاکید کرد: بهتر است در خارج از شهرها، در افق باز و گسترده و آسمان بدون غبار برای رصد این سیاره‌ها اقدام کرد.

برخی از کارشناسان نیز تاکید کرده اند که این شب‌ها هیچ اتفاق عجیب یا جدیدی در موقعیت سیارات منظومه شمسی دیده نمی‌شود و به عبارتی دیگر، سیاره‌های این منظومه از دید ناظر زمینی همواره بر روی یک نوار(باریکه) در آسمان قابل مشاهده است و فقط فاصله‌ آنها از یکدیگر در طول سال کم و زیاد می‌شود.