نشست «دوحه ۳»؛ آیا خواسته‌های افغانستان برآورده خواهد شد؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایرنا در کابل؛ در سومین نشست دوحه، نمایندگان بیش از ۲۵ کشور و سازمان‌های بین‌المللی در آن اشتراک کرده و وضعیت افغانستان را در ابعاد مختلف مورد بحث‌و بررسی قرار خواهند داد. این نشست در حالی برگزار می‌شود که مقامات حکومت سرپرست افغانستان هنوز هم با دید شک‌ و تردید به آن می‌نگرند و حضورشان را کما فی السابق در این نشست مشروط کرده‌اند زیرا بیم آن دارند که در این نشست نیز مثل دو نشست قبلی ، اصلی ترین خواسته آنان یعنی موضوع به رسمیت شناختن حکومت کنونی افغانستان، همچنان مغفول بماند.

امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه حکومت سرپرست، در روزهای اخیر در دیدار با توماس نیکلاسن، نمایندهٔ ویژه اتحادیهٔ اروپا برای افغانستان گفت: افغانستان چگونکی برگزاری نشست دوحه ۳ را بررسی می‌کند و سپس موضع خویش را اعلام خواهد نمود.

به گفته متقی، سیاست افغانستان بر مبنای توازن و تعامل مثبت با تمام کشورهای جهان بوده و خواهان حضور معنی‌دار در نشست دوحه ۳ که باعث فلاح مردم و کشور گردد، می‌باشد.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت سرپرست افغانستان نیز به رسانه‌ها گفت: درصورت منفعت کشور، حاضر به حضور در سومین نشست دوحه هستیم.

مجاهد افزود: پیش از این یکی از شرط‌ها این بود که باید به نمایندگی از افغانستان تنها حکومت سرپرست آن‌جا حضور داشته باشد تا وحدت افغانستان در نشست تبیین شود، این برای ما بسیار مهم است.

مجاهد تصریح کرد: ما در حال بررسی سومین نشست دوحه هستیم، اگر منافع افغانستان در آن تامین باشد، بدون شک ما شراکت خواهیم کرد و اگر شرایط افغانستان مدنظر گرفته نشود و این نشست‌ها به‌خاطر این ایجاد شود که افغانستان را پراکنده نشان بدهد، بدون شک ما در این نشست حضور پیدا نخواهیم کرد.

سخنگوی حکومت سرپرست افغانستان تاکید کرد: سومین نشست باید درباره تعامل بیش‌تر با حکومت سرپرست، رفع ممنوعیت‌ها بر مقامات حکومت سرپرست و مسایل کلیدی افغانستان گفت‌وگو شود.

این گفته‌ها در حالی ابراز می‌شود که برخی از تحلیلگران سیاسی نیز، یا با استناد به نشست اول و دوم دوحه که هیچ نتیجه‌ای برای افغانستان در پی نداشت قضیه را مورد ارزیابی و قضاوت قرار می‌دهند و یا هم آن را به نشست بن تشبیه می‌کنند.

به باور بسیاری از آگاهان، دیدگاه سیاسی سران حکومت سرپرست افغانستان، هنوزهم با دیدگاه بسیاری از کشورها آنچه را برای افغانستان فکر می‌کنند، از جمله تشکیل دولت فراگیر فاصله دارد، از این جهت نمی‌توان به نتیجه نشست سوم دوحه بسیار امیدوار بود.

پیش از این گلبدین حکمتیار گفته بود: "نشست سوم دوحه تکرار تجربه ناکامی بن است و هدف آن انتخاب بنین سیوان و اخضر ابراهیمی دیگر است که فرد مورد علاقه آمریکا خواهد بود و مأموریتش هماهنگی بین کشورهایی است که در حوادث افغانستان دخیل‌اند."

با این حال، اما باید گفت که از نظر زمانی و مکانی، شرایط نشست بن، با نشست دوحه کاملاً متفاوت است، زیرا در نشست بن، اولاً نمایندگان تمام احزاب و نهادهای سیاسی بزرگ افغانستان حضور داشتند و ایجاد یک دولت شبیه دولت سهامی در نظر بود، به این معنی که نماینده‌ی هر یکی از احزاب موثر باید در ساختار دولت حضور داشته باشند که در نهایت همینگونه هم شد.

ثانیاً طالبان که جزئی از حقیقت‌های افغانستان بود در این نشست به صورت مرموزانه از میدان سیاست کنار زده شد، اما همین گروه، امروز حاکم افغانستان است و حضور خود در نشست دوحه را مشروط گذاشته است، با این وجود چگونه کشورهای غربی موفق خواهد شد تا تجربه بن را تکرار کرده و دولت دست نشانده یا سهامی را در افغانستان حاکم بسازد؟!

با تمام این گفته‌ها و تحلیل‌ها، برای روشن شدن بیشتری ابعاد قضایایی مربوط به‌چگونگی رابطه افغانستان با جهان طی نزدیک به سه سال، لازم است اندکی به گذشته برگردیم و نشست‌های اول و دوم دوحه را مورد بازنگری قرار دهیم.

نتیجه نشست اول دوحه چه بود؟

اولین نشست دوحه که در ادیبهشت 1402 با حضور نمایندگان ۲۵ کشور و سازمانهای بین‌المللی در دوحه برگزار شد هیچ نماینده‌ای از حکومت سرپرست افغانستان در آن دعوت نشد.

این در حالی بود که جریان حاکم در افغانستان، پس از سقوط نظام جمهوریت سخت نیاز به توجه جهان و شناسایی داشتند، اما دبیر کل سازمان ملل از اول اعلام کرد که در این نشست از سران طالبان دعوت نشده است.

شرکت کنندگان این نشست عمدتاً کشورهای کمک کننده به افغانستان بودند که در مورد بحران بشری، و عدم حضور زنان در ساختار دولت و موئسسات خارجی صحبت کردند. اما چیزی که پیش از آغاز گفتگو سازمان ملل و نمایندگان بسیاری از کشورها آن را رد کردند و گفتند در دستور کار نشست نیست موضوع به رسیمت شناسی دولت سرپرست بود.

در این نشست آنچه را سران نظام حاکم در کشور انتظار داشتند که همانا موضوع به رسمیت‌شناسی و داشتن روابط رسمی افغانستان با جهان بود نه تنها که به دست نیامد بلکه اصلاً روی آن بحث نشد.

این نشست به دلیل اینکه نماینده‌ای از حکومت سرپرست افغانستان حضور نداشت و سران حکومت کنونی خواستهای کشورها و نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی را در غیاب افغانستان و در پشت پرده، مداخله در امور داخلی افغانستان عنوان کردند بدون نتیجه پایان یافت.

دستاورد دومین نشست دوحه چه بود؟

دومین نشست دو روزه سازمان ملل از ۱۸ الی ۱۹ ماه فبروری ۲۰۲۴ که ۸ ماه بعد از نشست اول در دوحه برگزار شد، از مهمترین نشست‌های بین‌المللی در باره افغانستان بعد از سقوط نظام جمهوریت بود. برای اولین بار نمایندگان ویژه ۲۱ کشور از منطقه‌ و جهان در امور افغانستان از جمله چین، روسیه، پاکستان، ایران و آمریکا و نمایندگان ویژه اتحادیه اروپا و سازمان همکاری اسلامی برای دو روز با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، دور یک میز جمع شدند و درباره آینده رابطه‌شان با افغانستان تحت سلطه دولت جدید بحث و گفتگو کردند.

در نشست دوم برخلاف نشست اول از سران دولت سرپرست افغانستان دعوت شد، اما به دلیل اینکه پایه‌های نظام جدید در کشور اندکی استحکام یافته بود و درعین حال برخی کشورها سفارت‌های خود در افغانستان را مسدود نکردند و روابط افغانستان با جهان نیز حد اقل به صورت دفاکتو در حال جان گرفتن بود، مقامهای دولت کنونی اشتراک خود به دومین نشست دوحه را مشروط گذاشتند که عمده‌ترین شرط شان عدم حضور نمایندگان جامعه مدنی افغانستان در این نشست بود.

از نشست دو روزه سازمان ملل در دوحه نیز آنچه انتظار می‌رفت به دست نیامد و بدون نتیجه مشخصی پایان یافت و از نگاه بسیاری از تحلیلگران سیاسی، این هم یک نشست ناکام بود، هرچند نفس گردهم آمدن کشورها و سازمان‌های مهم جهانی برای بحث در باره افغانستان از اهمیت زیادی برخوردار بود.

هرچند دبیرکل سازمان ملل متحد در پایان نشست گفت که همه شرکت کنندگان در باره پایان وضعیت کنونی در افغانستان توافق نظر داشتند. همچنین شرکت کننده‌ها توافق داشتند که خواهان افغانستانی هستند که با خود و همسایگانش و جامعه جهانی در صلح زندگی کند‍‍، به تعهدات جهانی خود پایبند باشد، به حقوق شهروندانش احترام بگذارد تا به این ترتیب این کشور دوباره به ن‍‍ظام اقتصادی و سیاسی جهان ادغام شود، اما گوترش در نهایت اعتراف کرد که تلاش‌ها حقیقتاً به بن بست خورده است.

اکنون سومین نشست دوحه به میزبانی سازملل در دوحه برگزار می‌شود، دیده شود که این نشست چه نتیجه‌ای را در پی خواهد داشت، آیا روزنه امیدی برای به‌رسمیت شناسی افغانستان باز خواهد شد و افغانستان یکبار دیگر عضو رسمی جامعه جهانی قرار خواد گرفت، یا اینکه مانند دو نشست قبلی عاری از نتیجه خواهد بود؟