هند همراه غیرمتعهد ناتو

به گزارش روز شنبه ایرنا، هند در شرایطی عضویت در ناتو پلاس را نپذیرفته است که با کشورهای عضو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) همکاری جدی در زمینه‌های گوناگون دارد، با وجود اهداف مشترک میان واشنگتن و دهلی‌نو برای کنترل و کاهش نفوذ چین در منطقه آسیا- اقیانوسیه، نارندرا مودی نخست وزیر هند، در نشست سران عضو ناتو در واشنگتن که در هفته‌های اخیر برگزار شد شرکت نکرد. این موضوع نشان دهنده سیاست‌گذاری ویژه هندی‌ها درباره همکاری با یک ائتلاف تقابلی با هم پیمانانی چون روسیه و رقبایی چون چون چین است.

موازنه قدرت در جنوب آسیا

در میان کشورهایی که با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی همکاری دارند، هند با وجود این که از مشارکت استراتژیک با کشورهای مختلف در سراسر جهان سود می‌برد، عضویت در این سازمان و حتی ناتو پلاس را نپذیرفته است. به گفته متخصصان علوم سیاسی هند، پیوستن به ناتو به معنای همسویی با سیاست‌ها و اقدامات این ائتلاف است که به طور بالقوه می‌تواند توانایی هند را برای اقدام در راستای منافع خود به خطر بیندازد.

سوبرامانیام جایشنکار، وزیر امور خارجه هند در ماه‌های اخیر بارها گفته است: ما با دیدگاه هیچ بلوک یا کشوری همسو نخواهیم شد و وظیفه ما حفاظت از منافع و حقوق شهروندان هندی است و تمام تلاش خود را برای حفظ حقوق آن‌ها انجام خواهیم داد.

منافع استراتژیک هند به منطقه اقیانوس اطلس که هدف اولیه ناتو است محدود نمی‌شود، در عوض، نگرانی‌های امنیتی هند به منطقه وسیع‌تر هند و اقیانوس آرام گسترش می‌یابد، جایی که با مسائل پیچیده‌ای از جمله اختلافات ارضی، چالش‌های تروریسم و نگرانی‌های امنیتی دریایی مواجه است.

نگرانی‌های منطقه‌ای هند، از جمله روابط پیچیده با کشورهای همسایه و تمایل به خودمختاری استراتژیک، سبب شده تا این کشور تعاملات انعطاف‌پذیر با شرکای همفکر خود را به گزینه پیوستن به اتحادهای یک‌جانبه شده ترجیح دهد.

رویکرد عدم تعهد که از دوران استقلال هند توسط اولین نخست وزیر این کشور جواهر لعل نهرو ترویج شد، به هند اجازه می‌دهد سیاست خارجی خود را بر اساس پویایی های منطقه‌ای در حال تحول و منافع ملی خود تطبیق دهد. همچنین هند را قادر می سازد تا موضع غیرمتعهد خود را حفظ، از درگیری اجتناب و مشارکت های متعدد را به طور همزمان دنبال کند.

موقعیت منطقه ای هند در جنوب آسیا نقشی اساسی در تصمیم آن برای دور ماندن از ناتو ایفا می‌کند، توازن قوا در جنوب آسیا از لحاظ تاریخی ظریف بوده است و هند با چالش های امنیتی مختلفی از سوی همسایگان خود مواجه است. تصمیم هند برای پیوستن به ناتو یا ناتو پلاس، یک ائتلاف نظامی که از لحاظ تاریخی با آمریکا مرتبط است، می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای به ویژه با چین و پاکستان را تشدید کند.

پاکستان ائتلاف دیرینه‌ای با آمریکا داشته است اما همسویی هند با ناتو می‌تواند اقدامی تلقی شود که منافع امنیتی پاکستان را تهدید می‌کند، مشارکت هند در ناتو می‌تواند درگیری‌ها و رقابت‌های موجود در منطقه، به ویژه در کشمیر را تشدید و یک مسابقه تسلیحاتی بالقوه را آغاز کند.

روابط روسیه و هند

یکی از مهمترین عوامل استراتژیک مؤثر بر موضع هند در ناتو، روابط نزدیک تاریخی هند با روسیه است. هند و روسیه برای چندین دهه شرکای استراتژیک بوده اند و همکاری دفاعی سنگ بنای روابط آنهاست. پیوستن به ناتو، ائتلافی که در ابتدا برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی تشکیل شد، بدون شک روابط هند با روسیه را تیره خواهد کرد و دسترسی هند به فناوری پیشرفته نظامی روسیه را به خطر می‌اندازد.

روابط دهلی و مسکو بر موضع هند در مورد مسائل امنیتی جهانی از جمله تصمیم این کشور برای نپیوستن به ناتو تأثیر گذاشته است.

با این که هند پس از جنگ اوکراین به دنبال جایگزین کردن ادوات روسی با نمونه‌های دیگر از جمله خرید رافال از فرانسه به عنوان یک عضو ناتو به جای خرید سوخوی روسی است، باز هم جایگزینی کامل ادوات گسترده نظامی هند با نمونه‌های غیرروسی زمان‌بر و هزینه‌ساز خواهد بود.

ملاحظات اقتصادی

اولویت‌های اقتصادی هند و نیاز به سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی نیز در تصمیم این کشور برای ماندن در خارج از ناتو موثر است. پیوستن به یک ائتلاف نظامی گاهی اوقات می تواند روابط اقتصادی را تیره کند، زیرا ممکن است تنش ها را با کشورهایی که بخشی از این اتحاد نیستند یا دیدگاه‌های متفاوتی دارند تشدید کند. هند به چهارمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده است، به همین دلیل است که آنها باید نتیجه هر حرکت خود را در مجامع بین المللی در نظر داشته باشند، زیرا عضویت در ائتلاف ناتو می تواند اهداف استراتژیک آن‌ها را به خطر بیندازد.

هند به صورت انفرادی با کشورهای عضو ناتو برای منافع اقتصادی، مانند موافقت‌نامه‌های تجاری یا مشارکت دفاعی، تعامل دارد، منافع اقتصادی می‌تواند در تصمیم‌های گسترده‌تر سیاست خارجی هند نقش داشته باشد اما معمولاً نسبت به نگرانی‌های استراتژیک و ژئوپلیتیک در مسائل امنیتی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

مشخصه سیاست خارجی هند، همکاری آن با مجموعه‌ای از کشورها و سازمان‌ها، از جمله سازمان ملل، بریکس (بلوک برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) و سازمان همکاری شانگهای است. از سوی دیگر، هند با کشورهای عضو ناتو در بسیاری از مسائل جهانی همکاری می کند. هند به جای رسمیت بخشیدن به تعهد خود از طریق عضویت دائم، تصمیم به تعامل با ناتو به صورت موردی می‌گیرد.

این کشور از طریق سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) در گفت‌وگوهای امنیتی منطقه‌ای شرکت می‌کند و رزمایش‌های نظامی مشترکی را با چندین کشور از جمله اعضای ناتو انجام می‌دهد تا همکاری دفاعی را ارتقا دهد.

در حالی که هدف قبلی ناتو، اتحاد جماهیر شوروی و روسیه کنونی بوده است، تمرکز ناتو پلاس آشکارا بر مهار چین است. بنابراین، هند با توجه به اختلافات خود با چین همچنان حلقه مفقوده این چارچوب است و در آن جای نمی‌گیرد.