غذاهای سنتی کهگیلویه وبویراحمد را بیشتر بشناسیم؛از نان تیری تا دمپخت گوشتی

به گزارش ایرنا، استان چهارفصل کهگیلویه وبویراحمد در کنار دارا بودن صدها جاذبه طبیعی،تاریخی و مذهبی که ظرفیت پذیرایی از ایرانگردان در همه فصول سال را دارد غذاهای خوشمزه محلی زیادی به ویژه در وعده صبحانه دارد که می تواند بستری برای کسب تجربه های تازه برای گردشگران و فرصتی برای درآمدزایی ساکنان این دیار باشد.

کهگیلویه و بویراحمد به لحاظ طبیعت بکر و برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی منحصربفرد همواره مقصد گردشگران است که این امر فرصتی برای استفاده از غذاها و نان های محلی خوش طعم این سرزمین خاطره انگیز است.

اگرچه کهگیلویه و بویراحمد با داشتن ۱۸غذایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده دارای گنجینه ای ارزشمند ازخوراکی های متنوع محلی است اما بررسی ها نشان می دهد که "دَمپُخت" گوشتی پرطرفدارترین غذای سنتی مورد علاقه گردشگران و مسافران است.

صبحانه های محلی در کهگیلویه وبویراحمدی نه آنچنانکه شایسته است معرفی شده نه و آن طور که ضرورت دارد برای عرضه آن در واحدهای خدماتی برنامه ریزی شده به طوری که صبحانه خوری های فعال در شهرهای مختلف کهگیلویه و بویراحمد و حتی اقامتگاه های مستقر در روستاها از نان های صنعتی استفاده می کنند و جز مواردی بسیار معدود خبری از خوراکی های اختصاصی استان برای عرضه در این واحدهای خدماتی نیست.

غذاهای سنتی چه نقشی در گردشگری جهانی دارد؟

خوراک و نوشیدنی یا فود توریسم(food tourism یا food travel) از مهمترین اشکال گردشگری است که نقش مهمی در جذب گردشگر داخلی و البته خارجی دارد و از دیدگاه متخصصان و صاحبنظران مردم شناس؛ فرهنگ غذا، خوراکی ها و نوشیدنی ها جایگاهی خاص در آداب، رسوم و اخلاق انسان ها دارد به همین علت رونق استفاده از غذاهای محلی ضمن درآمدزایی به برقراری ارتباط با دنیای جوامع محلی استان هم کمک می کند.

تاثیر غذا، خوراک و نوشیدنی بر جذب گردشگر به اندازه ای است که 'غذا' به عنوان یکی از نمادهای اصلی معرف و نشانه فرهنگ، سنت، خلق و خو و دیدگاه‌های زیستی مردمان هر جامعه محسوب می‌شود و در صورتی که هدف گردشگران را آشنایی با فرهنگ، سنت و سابقه تاریخی هر خطه بدانیم غذاهای بومی و محلی در این زمینه یار و پیام رسان خوبی خواهد بود.

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری علت اصلی اینکه گردشگران تصمیم به سفر و بازدید از مقاصد فرهنگی می‌گرفتند، ابتدا انگیزه ‌های فرهنگی است، سپس طبیعت به عنوان عامل دوم قلمداد شده و غذا در جایگاه سوم واقع شده است، هرچند گردشگری غذایی نسبت به عوامل دیگر اهمیت کمتری دارد اما از جمله سرفصل های نوین در عرصه گردشگری جهان شناخته می شود که بازاری با گردش مالی بسیار بالا دارد.

پژوهشگران حوزه گردشگری اعتقاد دارند که توریسم غذا بستر فرصتی است که گردشگری را احیا کرده و آن را متنوع می‌کند و افزون ‌بر این، موجب توسعه اقتصادی محلی و بومی شده و به اشتغالزایی منجر می‌شوند،به همین دلیل، توریسم غذایی می‌ تواند در برندسازی و افزایش تقاضا برای مقاصد گردشگری نقش داشته باشد و در کنار آن سنت‌ های محلی و تنوع جوامع را حفظ کند.

نان های معروف سنتی در کهگیلویه وبویراحمد

یکی از نان های محلی معروف و قدیمی مردم کهگیلویه وبویراحمد نان کلگی نام دارد که برای تهیه آن میوه درخت بلوط را به صورت سنتی فرآوری می کنند.

برای تهیه‌ این نان عصاره‌ بلوط با نام محلی «کلگ» را درون آب می‌خیسانند تا به‌ صورت خمیر درآمده و سپس آن‌ را درون سبدهای چوبی پالایش می‌کنند خمیر به دست آمده را با دست ورز و پهن می کنند،این نان پس از برشته شدن از هر ۲ طرف قهوه ای رنگ می شود.

نان تیری یکی از پرطرفدارترین نان های محلی کهگیلویه و بویراحمد است که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی و عشایری پخت می شود و در سطح شهرهای استان به آسانی قابل دسترسی است.

برای تهیه این نان از تابه فلزی، ابزاری که روی آن چانه را پهن می کنند با نام محلی خِنَک و وردنه ای بلند و باریک به گویش محلی «تیر» که به وسیله آن چانه را پهن می کنند استفاده می شود.

این نان بسیار نازک بوده وقتی که پخته شد، خشک می شود که در هنگام استفاده باید آب زده و کمی نگه‌ داشته تا نرم و آماده مصرف شود.

شُلشُلی از دیگر نان های سنتی در کهگیلویه و بویراحمد است که با آرد گندم تهیه می شود،برای تهیه نان شلشلی خمیر رقیقی تهیه کرده و سپس تابه را روی اجاق گذاشته و این خمیر رقیق را روی تابه ریخته و پهن می کنند، سپس تابه را روی شعله گاز قرار می دهند تا هر ۲ طرف نان پخته شوداین نان را با روغن محلی و عسل چرب کرده و می خورند.

دیگر مواد غذایی که می توان با آن صبحانه های محلی در کهگیلویه وبویراحمد تهیه کرد

خوراکی های سالمی مانند شیره انگور،انواع مربا،عسل طبیعی،کره محلی،تخم مرغ محلی،گردو و شیر در کهگیلویه وبویراحمد فرصتی برای تجربه مصرف صبحانه های سالم و خوشمزه محسوب می شود.

همچنین دمنوش های درست شده از آویشن،پونه و سیب که مواد اولیه آن با تلاش مردان و زنان کهگیلویه وبویراحمد دست چین و آماده پذیرایی از مسافران شده تکمیل کننده صبحانه های سنتی در این سرزمین چهارفصل است.

صبحانه های محلی کهگیلویه وبویراحمد مستعد برند سازی

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد اعتقاد دارد: وجود باغستان های میوه،غنی بودن استان از نقطه نظر گیاهان دارویی و پخت انواع نان های سنتی باعث شده استان مستعد عرضه صبحانه های سنتی باشد و برند سازی برخی از این خوراکی ها باشد.

فرشید کرمی افزود:سی سخت واقع در شمال کهگیلویه و بویراحمد به شهر تاکستان های انگور شهرت دارد به همین خاطر مردم این منطقه در دامنه های کوه دنا همواره شیره های انگور ارگانیکی درست می کنند که در کنار گردوهایی خوش رنگ تولید دست همین مردمان یکی از صبحانه های خاص است.

وی بیان کرد:وجود ۴۵۰ گونه گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد منجر به تولید عسل های مرغوب در این خطه شده که مصرف آن با کره محلی می تواند آغازگر روزی خاطره انگیز برای مسافران باشد.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد با یادآوری وجود باغستان های میوه های هسته دار در شهرستان های سردسیری استان گفت: مرباهای مختلف یکی دیگر از ظرفیت های صبحانه در استان است.

کرمی با اشاره به استقرار جمعیت قابل توجهی عشایر در کهگیلویه وبویراحمد تاکید کرد:محصولات لبنی مختلف مانند تخم مرغ محلی،شیر،دوغ و کره حیوانی می تواند ظرفیتی برای تهیه مواد اولیه صبحانه های سنتی در استان باشد.

ثبت ملی ۱۸ غذا و خوراکی سنتی در کهگیلویه وبویراحمد

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:۱۸ خوراکی سنتی این استان که به صورت وعده های اصلی و میان وعده صرف می شوند تاکنون در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

اصغر آتشفراز افزود: دمپخت گوشتی؛ شله ماشکی؛ گونه؛ دوا لبنی؛ دوا زردکی؛ دمپخت اشکوه و چهار لقمه اشکوه از مهم ترین غذاهای سنتی کهگیلویه و بویراحمد است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

وی با یادآوری پخت انواع نان سنتی توسط مردم استان عنوان کرد :نان تیری شیرین؛ نان بلبلی یا مشتک روغنی و نان شلشلی از جمله نان های سنتی مردم استان است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:همچنین به پارسال طریقه فراوری خوراکی محلی استان شامل میوه های جنگلی بنه در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

آتشفراز ابراز کرد:غذاهای سنتی در کنار رنگ و بوی دلپذیرشان، در بردارنده پیشینه فرهنگی مردمانی است که دسترنج مزرعه را با هنر کدبانوی خانه در هم می آمیزند تا سفره های ساده اما سرشار از سلامتی را نثار مهمانان خود کنند.

وی تاکید می کند که غذاها و خوراکی های محلی در این استان به دلیل استفاده از مواد اولیه محلی ظرفیت های زیادی برای ثروت آفرینی دارد.

ضرورت رونق سرو صبحانه های محلی

نان یکی از مهمترین عناصر سفره ایرانی به ویژه در وعده صبحانه است به همین علت در صورت تقویت زیرساخت های مورد نیاز، مسافران می توانند با استفاده از انواع نان های سنتی در کنار خوراکی های ارگانیک در کهگیلویه وبویراحمد سفرشان را به یادماندنی تر کنند.

از آنجا که بیشتر گردشگران برای سیر و سیاحت در طبیعت نیازمند انرژی زیادی هستند و برخی پژوهش ها نشان می دهد که وعده غذایی صبحانه ۲۰ تا ۳۵ درصدکالری روزانه بدن را تامین می کند،مصرف این وعده غذایی با خوراکی های سنتی سرشار از منابع پروتئین، کلسیم، مواد معدنی و ویتامین ها برای گردشگران اهمیت زیادی دارد.

کهگیلویه وبویراحمد که سالانه میزبان بیش از یک هزار گردشگر خارجی و سه میلیون ایرانگرد است در صورت با توجه به ارزان بودن قیمت صبحانه نسبت به سایر وعده های روزانه ضمن ایجاد فرصت تجربه های تازه برای گردشگران می تواند درآمد فعالان این عرصه را به شکل چشمگیری افزایش دهد.

به نظر می رسد می توان با فعال کردن واحدهای خدماتی که بتواند صبحانه های سنتی با نان های محلی عرضه کنند و معرفی صبحانه های اصیل ایرانی ویژه این استان در شهرهای مختلف کهگیلویه و بویراحمد راهی تازه پیش روی گردشگری در این سرزمین چهارفصل گشود.

کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزار کیلومتر مربع وسعت بین استان‌های فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و خوزستان واقع شده است.

گزارش از فرزانه شریفی