خدا را از بایگانی ذهن خارج کنیم

حجت الاسلام محمدمهدی زارعی گلپایگانی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: امام حسین(ع) در روز عاشورا، لشکریان عمر سعد را جماعتی معرفی کردند که به تعبیر قرآن حزب شیطان بودند و شیطان در مواجهه با انسان ها در ابتدا تلاش می کند تا بندگان الهی، یاد خدا را از یاد ببرند و از طرف دیگر به دنبال آن است که انسان ها بندگان شاکری نباشند.

وی از شکر به عنوان یک فرهنگ متعالی یاد کرد و گفت: شکر الهی اینگونه نیست که یک کلمه «شکر» تمام شود. از نظر قرآن، شکرگزاری به معنای حکمت است. یعنی اگر کسی معنای شکر را بفهمد، یک انسان حکیم است.

استاد مدرسه امام خمینی (ره) در نجف اشرف با ارائه مقدمه ای اظهار داشت: روبرو شدن انسان ها با نعمت های الهی را می توان در چهار شکل تقسیم بندی کرد. گروه اول کسانی هستند که نه نعمتی می بینند و نه نعمت دهنده ای را و به اعتقاد این افراد، سفره ای پهن شده اما کاری ندارند که چه کسی این سفره را پهن کرده و فلسفه آن چیست.

وی افزود: این نگاه در مقابل فرهنگ اسلام است که به گفته مولوی «در دو عالم من نخواهم بنگریست؛ تا ندانم کین دو عالم زان کیست». قرآن این افراد به چهارپایان تشبیه کرده است. خدا برخی واقعیت های تلخ را اینگونه بیان می کند که این افراد مثل حیوان زندگی می کنند که لذت خوردن و خوابیدن را درک می کنند و در مرحله غریزه باقی می مانند.

خدا را از عقل به دل بیاورید

زارعی ادامه داد: گروه دوم کسانی هستند که خدای مُنعم را قبول دارند ولی نسبت به نعمت در حالت غفلت به سرمی برند و نعمت ها را نمی بینند. یعنی زندگی می کنند و خدا در بایگانی های ذهنشان وجود دارد و روی میز کارشان نیست. این افراد می گویند «می دانیم خدایی هست ولی در ذهن ماست نه در دل ما». اثر ذکر این است که خدا از ذهن به دل و کانون احساس و عاطفه راه پیدا کند.

وی افزود: خدای بایگانی شده در ذهن و مغز انسان هیچوقت در زمانی که احساسات و عواطف غلیان پیدا می کند یا جایی که دوستی و دشمنی یا انگیزه ها در آن می جوشد، خدا جایی ندارد. چنین انسانی بیچاره می شود و لذا سفارش کرده اند که خدا را از عقل به دل بیاورید.

این استاد حوزه با اشاره به آیه ۱۰۵ سوره یوسف اضافه کرد: این گروه از انسان ها خدا را قبول دارند ولی وقتی به دنیا نگاه می کنند، از خدا غافل هستند درحالی که خدا تابلوهای روشن برای انسان گذاشته ولی برخی گویا این تابلوها را نمی بینند و حسی از خدا به آنها دست نمی دهد. در واقع آن ها از نعمت های الهی غافلند. مثلا خانه و زمین و آسمان را می بینند ولی اتصال این نعمت ها را با خدا درک نمی کنند و نمی دانند خدا در متن این نعمت هاست و لذا باید به این افراد نعمت ها را یادآوری کرد.

زارعی گفت: گروه سوم کسانی هستند که نعمت را می بینند ولی دیدن نعمت برای آن ها بازی و سرگرمی است. خدا به ما هوش داده و این مساله را هم می دانیم ولی این هوش و استعداد، سرمایه ای برای تفاخر و تکاثر ماست. ما می خواهیم در بازی های دنیا، خودمان را یک سر و گردن از دیگران بالاتر نشان دهیم. در واقع نعمت را می بینیم و قرار است از این نعمت استفاده درست کنیم و به مقاصد عالی برسیم.

وی با اشاره به سوره تکاثر گفت: این دسته از افراد، نعمت ها را می شمارند و به آن افتخار می کنند و پُز آن را می دهند. سرگرم شدن به نعمت ها و شمردن نعمت های الهی و تفاخر و چشم و هم چشمی نعمت ها حواس ها را پرت می کند تا این افراد بدانند که هدف از این نعمت ها چیست و لذا به دنبال بیشتر شدن و بیشتر نشان دادن نعمت ها هستند.

رویش بذر شکر در وجود انسان چه زمانی است؟

استاد حوزه علمیه اصفهان با استناد به آیه پایانی سوره تکاثر گفت: آخرین آیه سوره تکاثر تاکید دارد که قطعا در قبال نعمت های الهی مورد سوال قرار می گیریم. یعنی نعمت ها مسئولیت آور هستند و برای تفاخر و پز دادن نیست. اگر در قبال نعمت ها احساس مسئولیت کنیم، نقطه آغاز رویش بذر شکر در وجود ما خواهد بود. خدا نعمت هوش و استعداد می دهد تا به درستی از آن استفاده کنیم.

وی افزود: براء بن عازب یکی از اصحاب رسول خدا(ص) بود و هنگامی که به او گفتند «خوشا به حال تو که زمان پیامبر را درک کردی و از خطبه ها و نمازهای آن حضرت بهره مند شدی» گریه کرد و گفت «مسئولیت من در قبال هم عصری با پیامبر سنگین تر از همه است. چون ما پیامبر را دیدیم و پای خطبه های آن حضرت نشستیم ولی بعد دیدیم که سنت و اخلاق نبوی در جامعه مهجور شد و در عین حال ساکت ماندیم».

شکر یعنی احساس مسئولیت در قبال نعمت ها

زارعی گلپایگانی درباره چهارمین گروه از افراد در برابر نعمت های الهی گفت: برخی افراد احساس مسئولیت می کنند و شکر یعنی احساس مسئولیت در قبال نعمت ها. دایره نعمت ها بسیار وسیع است. در تشییع شهید محسن حججی در نجف آباد با خود می گفتم خدا این شهیدان را بر سر راه ما گذاشت ولی برخی همچنان دنیاطلب و موقعیت طلب هستند.

وی از نعمت های معنوی به عنوان یکی از بزرگترین نعمت ها یاد کرد و گفت: چنین نعمت هایی است که انسان را به سمت خدا می کشاند. برخی می گویند «بزرگترین نعمت، سلامتی است» درحالی که باید ببینیم چه چیزی سلامتی را ارزشمند می کند و گرنه کسی که سلامتی داشته باشد و جهنمی شود، ارزشی ندارد. بنابر این بزرگترین نعمت الهی هدایت است. اگر راه را بشناسیم و بدانیم چگونه زندگی کنیم، آنگاه پول و سلامتی و عمر، نعمت است ولی اگر ندانیم چه باید کنیم، پول را خرج جهنم کردن و ویران کردن زندگی دنیا می کنیم.

استاد مدرسه علمیه امام خمینی(ره) نجف به این روایت امیرمومنان علی (ع) استناد کرد که «نعمتی که بعد از آن به جهنم بروی، نعمت نیست و آن بلایی که بعد از آن راهی به سوی بهشت پیدا کنی، بلا نیست».

وی افزود: تجربه نشان داده است برخی افراد تا زمانی که پول و ثروتی نداشتند، زندگی خوبی داشتند ولی بعد از ثروتمند شدن به یک زندگی آشفته ای رسیدند. بنابر این تمام نعمت های دنیا به شرط هدایت، نعمت هستند. کسی که راه را پیدا کرده تمام نعمت ها هدایت است. شیطان به دنبال آن است تا هر حرف خوبی به ما رسید، به جای این که در قبال آن احساس مسئولیت کنیم و شکرگزار باشیم، بدون احساس مسئولیت آن هدایت را زیر پا بگذاریم و ما در بسیاری از موارد آرزوی شیطان را برآورده می کنیم.