به گزارش ایرنا، معماری به اعتبار آنکه نمودی از وضعیت اقلیم آب و هوایی است و یکی از عناصر هویت‌ساز جوامع به شمار می‌رود، اما امروزه سیمای کنونی معماری ساختمان‌ها و بناهای شهر به گونه‌ای ساخته شده است که بیشتر خانه‌ها به سمت و سوی استفاده از کولر رفته‌اند.
به گفته برخی از کارشناسان، خنک‌کننده‌هایی طبیعی در معماری سنتی ایران از جمله بادگیرها، شاهکار معماری کشور بود.
بادگیرهای سنتی را می‌توان یک نمونه شگفت‌انگیز هنر مهندسی دانست که در حالی که هوای بیرون بسیار گرم است و از آسمان آتش می‌بارد، بدون صرف هیچ گونه انرژی و فقط با طراحی مناسب سیستم هدایت هوا، شرایط خنک با تفاوت دمای حدود ۳۰درجه با بیرون را فراهم می‌کرد.
این کارشناسان و پژوهشگران می‌گویند: نخستین دستگاه خنک‌کننده یا تهویه طبیعی که در معماری ایرانی ابداع شد "خیشخانه" بود که بیشترین کاربرد را در تابستان مناطق گرمسیری داشت.
بادگیرها دیگر وسایل خنک کننده در معماری ایرانی برای خنک کردن خانه بود که ساختن برج‌های بادگیر روی بام‌ها، سرداب و حوضخانه در زیرزمین و بنای خیشخانه در بخشی از خانه‌ها از جمله شیوه‌های کهن خنک سازی در معماری خانه‌های ایرانی بوده است.
ابداع دستگاه خنک کننده خیشخانه در خانه‌ها، ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین نوع وسیله‌ی تهویه مطبوع در سنت معماری ایران به وجود آورد که بعدها به سرزمین‌های همسایه نیز راه پیدا کرد.
خیشخانه یا "کیش‌خانه" به واسطه استفاده از یک پارچه خیس یا تر در فضای باز پنجره یا ورودی هوا به ساختمان بود که باعث خنک شدن اتاق‌ها می‌شد.
یکی دیگر از طراحی خانه استفاده از زیرزمین یا سردآب بود که بیشتر خانه‌ها از آن بهره می‌گرفتند که علاوه بر انباری به عنوان یک یخچال طبیعی برای نگهداری مواد غذایی یا پناه بردن از گرمای هوا به آنجا بود که در بیشتر خانه ها و برج های مسکونی دیگر خبری از زیرزمین و سرداب نیست.
خانواده‌هایی با وجود گرما بالا، به کولر اعتقادی ندارند
گرمای هوای مردادماه در چهارمحال و بختیاری در برخی از مناطق به بیش از ۳۵ درجه رسیده است و بیشتر خانواده‌ها از تاسیسات سرمایشی مانند کولر آبی، گازی و پنکه استفاده می‌کنند اما در این بین خانواده‌هایی هستند که از اصل به استفاده از کولر به هیچ عنوان اعتقادی ندارند.
به گزارش خبرنگار ایرنا، در شرایطی که این روزها گرما به اوج خود رسیده است و میزان مصرف برق نیز در بیشتر مناطق کشور روند افزایشی داشته است در برخی از استانها مانند چهارمحال و بختیاری برخی خانواده‌ها حتی برای خنک کردن خود به خصوص در شب نه تنها از کولر بلکه حتی از پنکه هم استفاده نمی‌کنند چرا که عقیده دارند نسیم خنک شبانگاهی برای آنها کافی و لذت بخش است.
گاهی این استفاده نکردن برخی از خانواده ها از کولر آبی یا گازی در گرمای مردادماه حتی به حالت گلایه طنز یا جدی از سوی دیگر اعضا خانوادها یا بستگان در فضای مجازی مورد چالش قرار می‌گیرد.
چهارمحال و بختیاری واقع در بخش مرکزی کوههای زاگرس قرار دارد و به عنوان یکی از مرتفع ترین استانهای کشور شناخته می‌شود در طول زمستان و ابتدای بهار در چند دهه پیش برف‌های انباشته بر این ارتفاعات سرچشمه مهمترین شریان‌های حیاتی استان از جمله زاینده رود، کارون و دز است.
این استان در بین استانهای اصفهان، خوزستان و لرستان قرار دارد و رشته کوههای زاگرس از شمال غرب تا جنوب شرق در آن امتداد دارد آب و هوای کوهستانی این استان زمستان‌هایی سرد و بهاری خنک و تابستان‌های نیمه گرم را برای مردم این منطقه به ارمغان آورده است که از نظر آب و هوایی سردترین ماه این استان دی و گرمترین ماه آن مرداد است.
هر چند امروز با تغییر اقلیم و گرمای بی‌سابقه حتی در برخی مناطق سردسیر مواجه هستیم اما این شرایط برای برخی از خانواده‌ها موجب تغییر رفتار آن نشده است به نحوی که بسیاری از قدیمی‌ها هنوز هم اعتقادی به استفاده از وسایل سرمایشی از جمله کولر ندارند.
یک شهروند: هوای شهرهایی نیازی به کولر ندارد
یک مادربزرگ اهل فرخشهر چهارمحال و بختیاری می‌گوید: درست است که به واسطه گرم شدن هوا در سالهای اخیر استفاده زیاد از کولر از سوی برخی از جوانان ضروری شده است اما برخی از خانواده از این وسلیه سرمایشی استفاده نمی‌کنند.
منیژه بهامیر می‌گوید: در قدیم به واسطه زمستان‌های پربرف و طولانی برخورداری از یک ماه گرم مرداد نه تنها برای مردم این استان خسته‌کننده نبود بلکه نیمه گرما برای برداشت محصول کشاورزان نیز خوشایند بود.
او اضافه می‌کند: گرما برای برخی از مردم چهارمحال و بختیاری که سرمای طولانی و پربارش را پشت سرگذاشته‌اند مانند استانهای جنوبی خسته‌کننده نیست به همین خاطر وابستگی زیادی آنها به وسایل سرمایشی به خصوص به کولر کمتر از استانها دیگر است.
کولر فقط برای نوه‌ها
یک پدربزرگ اهل شهرکرد نیز می‌گوید: هرچند امروز شرایط اقلیم از نظر گرما نسبت به گذشته تغییر کرده است اما در کمتر خانه قدیمی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های این استان دیده شده است که از وسایل خنک‌کننده کولر استفاده می‌شد چون معتقد بودند از نیمه گرمترین ماه سال (۱۵ مرداد) موسم وزیدن بادهای خنک می‌رسد و تهیه وسایل گران قیمت سرمایشی به صرفه نیست.
غلامحسین تقی‌پور می‌افزاید: کنترل کولر در دست بچه‌هاست و به خاطر نوه‌هایم که مرتب می‌گویند گرم است یک کولر آبی کوچکی تهیه کردم که فقط زمانی که آنها می‌آیند روشن می‌شود و مابقی وقت‌ها خاموش است.
برای بررسی چرایی وابسته نبودن برخی از مردم چهارمحال وبختیاری به وسایل سرمایشی در زمانی که بیشتر مردم سایر مناطق کشور از کولرهای آبی و گازی استفاده می‌کنند به سراغ یکی از کارشناسان میراث فرهنگی رفتیم.
نگاهی به معماری تاریخی چهارمحال و بختیاری
کارشناس با سابقه میراث فرهنگی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: مردم چهارمحال و بختیاری در قدیم به دلیل معماری و تیپ ساختمان‌ها و نوع مصالحی که در ساخت و ساز استفاده می‌کردند که بیشتر از خشت و گل بوده گرما را زیاد احساس نمی‌کردند.
اردشیر آخوندی اعتقاد دارد: به دلیل استفاده از خشت و گل در ساخت و ساز خانه‌ها در زمستان گرم و در تابستان خنک بود به همین دلیل استفاده مداوم از پنکه و کولر در این استان موضوعیت نداشت.
آخوندی با اشاره به اینکه اقتصاد مردم چهارمحال و بختیاری از قدیم مبتنی بر کشاورزی و دامداری بود اضافه می‌کند: در کوچه پس کوچه‌های شهرکرد هنوز آن خانه‌های قدیمی ۲ طبقه خشت و گلی دیده می‌شود.
او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: در قدیم خانه‌های این استان به این صورت ساخته می‌شدند که طبقه پایین محل نگهداری دام بود و دام آنها نگهداری و در طبقه بالا خودشان زندگی می‌کردند.
به گفته آخوندی، این شیوه معماری و ساخت موجب می‌شد در زمستان فضای ساختمان با یک کرسی گرم و در تابستان نیز فضا خالی و هواخوری ایجاد می‌شد که در کنار دیوارهای پهن و استفاده از مصالحی مانند خشت و گل فضای خانه خنک می‌شد.
این کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری می افزاید: این شیوه معماری موجب می‌شد در یک گردش اقلیمی که به طور معمول هر ۵۰ سال یک بار رقم می‌خورد مردم این استان اعم از روستایی و شهری زیاد گرما را احساس نکنند.
او با اشاره به اینکه در گرمترین روزهای سال شهرکرد با ۱۳ درجه سانتی‌گراد خنک‌ترین مرکز استان کشور معرفی شده ادامه می‌دهد: باغ‌داری و کشاورزی از مهمترین علایق مردم این استان به شمار می‌رود که با وجود شهرنشینی ولی بیشتر مردم در باغ‌ها حضور دارند و کار می‌کنند و از وزیدن باد خنک لذت می‌برند.
آخوندی معتقد است: هرچند معماری ساختمان‌ها تغییر کرده و شاید در برخی خانه‌های امروز حتی جای نصب وسایل سرمایشی نیز پیش‌بینی شده اما باز هم به آن صورت از این وسایل استفاده نمی‌شود و به جای صدای کولر و استفاده مستقیم از باد آن ترجیح می‌دهند که از هوای طبیعت استفاده کنند.
او می‌گوید: در قدیم مردم معتقد بودند ۱۵ مرداد (چهل و پنجمین روز از تابستان) زمان وزیدن بادهای خنک است و همچنان که این ماه گرم به روزهای پایانی خود نزدیک هوا نیز تغییر می‌کند به نحوی که اگر تا آن روز با ملحفه می خوابیدیم باید از این به بعد از پتو استفاده کنیم و کم کم شب‌ها باید درب ساختمان بسته شود.
به گفته آخوندی، همه گرمای چهارمحال و بختیاری ممکن است به یک ماه باشد که این یک ماه ارزش هزینه کردن برای تهیه وسایل سرمایشی را ندارد چرا که خیلی زود با سرمای استخوان سوزی باید دست و پنجه نرم کرد.
هر چند در بیشتر مناطق هوا گرم است اما هنوز هم مناطقی از این کشور پهناور با اقلیم‌های متفاوت وجود دارد که با وجود گرما اما مردم با حضور در طبیعت به خصوص در شبانگاهان می توانند به دور از وسایل سرمایشی از نسیم خنک طبیعت خدادادی استفاده کنند.
به گزارش ایرنا، براساس اعلام اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری روند افزایشی دما در استان همچنان ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود روز یکشنبه گرمترین روز سال از ابتدا تاکنون باشد.
استقرار هوای گرم در استان تا پایان هفته تداوم دارد هرچند در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه از شدت آن تا حد کمی کاسته می‌شود.
برای پنج روز آینده آسمان استان صاف تا کمی ابری گاهی همراه با وزش باد است و از روز یکشنبه تا اواخر هفته در بعدازظهرها افزایش ابر پیش‌بینی می‌شود.
نظر شما