شیر مادر عصاره حیات جسم و روح فرزندان

به گزارش ایرنا، شیر مادر بهترین الگوی رشد و تکامل را برای کودکان فراهم کرده و با دارا بودن خواص ویژه که آن را از انواع شیرها نظیر شیرخشک یا شیرگاو متمایز کرده است، به عنوان بهترین نوع شیر مصرفی نوزادان زیر ۶ ماه شناخته می شود، شیر مادر حاوی انواع سلول‌های زنده دفاعی و عوامل مهم حفاظتی و ضدمیکروبی است.

همه ساله از یکم تا هفتم آگوست مصادف با ۱۰ تا ۱۶ مردادماه به نام هفته جهانی ترویج تغذیه با شیرمادر نامگذاری شده و شعار امسال این هفته با عنوان "حمایت همه جانبه ترویج تغذیه با شیرمادر برای همه" که برای اجرا شدن قوانین جوانی جمعیت و ترویج تغذیه با شیر مادر و با هدف حمایت از مادران شیرده به ویژه مادران شاغل نامگذاری شده است.

در سال ۱۹۹۰ سازمان بهداشت جهانی با همکاری یونیسف با برگزاری اجلاسی در ایتالیا، بیانیه ای را برای تداوم، ترویج و حمایت از تغذیه با شیرمادر صادر کرد که در این بیانیه بر اهمیت تغذیه نوزاد با شیرمادر و تاثیر آن بر سلامتی مادر و نوزاد تاکید شده است.

در ایران هم سال ۱۳۷۰ قانون ترویج تغذیه با شیرمادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی تصویب شد و ایران نخستین کشور در منطقه مدیترانه شرقی است که در جهت ترویج تغذیه با شیر مادر قدم برداشته و هم اکنون با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت یکی از کشورهای پیشرو در مسیر حمایت از مادران شاغل در دوران بارداری و شیردهی محسوب می شود.

براساس آموزه های قرآن کریم هشت بار به طور مستقیم به شیر مادر اشاره شده و در احادیث نیز مدت زمان تغذیه با شیر مادر ۲ سال (حداقل ۲۱ ماه) تعیین شده و شیر دادن کمتر از ۲۱ ماه، ستم به کودک محسوب می شود.

همچنین رسول اکرم (ص) در این باره می فرمایند: «برای کودک هیچ شیری بهتر از شیر مادرش نیست»، امام علی (ع) نیز شیر مادر را مبارک ترین غذای کودک می دانند و در این باره می فرمایند: «کودک با هیچ شیری تغذیه نمی شود که به اندازه شیر مادر خودش مبارک و با برکت باشد».

دوران شیرخواری حساس‌ترین مرحله از مراحل رشد و تکامل کودک است و در این دوران شیر مادر تامین کننده نیازهای غذایی و مواد ایمنی بخش لازم برای شیرخوار است.

شیر مادر یک منبع غذایی غنی برای نوزادان است ترکیبی عالی از ویتامین ها، پروتئین و چربی است و به راحتی هضم می شود.

تغذیه با شیرمادر طبیعی‌ترین و مؤثرترین راه تأمین نیاز کودک است، از طرفی برای یک کودک خردسال هیچ چیز تسکین دهنده‌تر و آرامش بخش‌تر از نزدیکی به مادر و نوشیدن شیرگرم او نیست و به همین دلیل FTT که به معنی اختلال رشد همراه با اختلالات روحی و روانی است در این کودکان مشاهده نمی‌شود، به طور کلی باید بگویم شیرمادر علاوه بر غذای جسم برای کودک غذای روح او نیز محسوب می‌شود به این دلیل است که شیر مادر را به تغذیه عاطفی برای کودک تعبیر کرده‌اند.

اطلاعات و یافته‌های مطالعات دهه اخیر حاکی از اثرات انکار ناپذیر شیرمادر در تکامل بینایی، تکامل مغز و ضریب هوشی شیرخواران است، ضریب هوشی کودکانی که شیرمادر می‌خورند به طور متوسط حدود ۱/۳ درجه نسبت به شیرخوارانی که به طور مصنوعی تغذیه می‌شوند، بالاتر است و هر چه مدت شیردهی بیشتر باشد بهره هوشی بالاتر خواهد بود و این درجه برای نوزادان نارس و کم‌وزن ۱۸/۵ است.

مزایای بی‌نظیر تغذیه با شیرمادر از ابعاد بهداشتی، تغذیه‌ای، ایمنولوژیکی، روانی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی برای کودکان، مادران، خانواده‌ها و جوامع به خوبی شناخته شده است، تردیدی نیست که شیرمادر به‌عنوان بهترین تغذیه، بهترین الگوی رشد و تکامل و بالاترین سطح ایمنی و سلامت برای کودکان فراهم می‌کند.

از سوی دیگر این ماده حیاتی حافظ بقا شیرخواران و کودکان از طریق کاهش شیوع و شدت بسیاری از بیماری‌های دوران کودکی و پیشگیری از بیماری‌های مزمن و ارتقای سلامت در بزرگسالی همچنین در تامین سلامت زنان مورد توجه بوده است.

۸۵.۲ درصد از نوزادان در بدو تولد لرستان از شیر مادر تغذیه می کنند

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: شیر مادر اساسی ترین ماده ای است که می تواند به تنهایی تمام نیازهای تغذیه ای شیرخواران را از بدو تولد تا پایان ۶ ماهگی تامین کند.

دکتر مریم کوشکی با بیان اینکه آمارها نشان می دهد در استان لرستان ۸۵.۲ درصد از نوزادان در بدو تولد از شیر مادر تغذیه می شوند، افزود: تغذیه با شیر مادر در بدو تولد در ادامه روند شیردهی و دلبستگی ایمن مادر و نوزاد در آینده بسیار نقش دارد.

وی اظهار کرد: همچنین براساس آمار تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماهگی در استان لرستان حدود ۶۰ درصد است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: ترجیح این است که تمام کودکان با شیر مادر تغذیه شوند اما گاهی اوقات به علت ضرورت های پزشکی ( بیماریهای مادر و کودک) ناچار به استفاده از شیرهای جایگزین هستیم، تقریبا در هفت تا ۹ درصد به علل پزشکی شیر مصنوعی تجویز می شود.

کوشکی بیان کرد: بعد از ۶ ماهگی کودک همزمان از شیر مادر و تغذیه تکمیلی استفاده می کند که تداوم تغذیه با شیر مادر تا یک‌سالگی در استان ۷۶ درصد است.

وی گفت: کارشناسان آموزش دیده ای تحت عنوان "مشاورین شیردهی" در سطح بیمارستان های استان حضور دارند که به تمام مادرانی که کودک زیر ۲ سال دارند در زمینه شیر مادر و تداوم آن آموزش‌های لازم را می دهند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان یادآور شد: سال گذشته علاوه بر آموزش های عمومی تعداد سه هزار و ۸۴۶ مورد مشاوره خاص در زمینه شیر مادر توسط مشاورین شیردهی بیمارستان ها انجام شد.

کوشکی افزود: در بخش بهداشت نیز هر شهرستان دارای یک کارشناس مشاوره شیردهی دوره دیده است که تمام مادران دارای مشکلات شیردهی شهرستان به آنها ارجاع می شوند، سال گذشته یک هزار و ۱۷۲ مشاوره خاص به مادران ارائه شده است.

حفظ، حمایت و ترویج شیردهی یک مسوولیت اجتماعی است

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: حفظ، حمایت و ترویج شیردهی یک مسوولیت اجتماعی است، لذا همه باید با هم کار کنیم تا مطمئن شویم که تمامی مادران از حمایت اجتماعی فرزند پروری برخوردار هستند و محیطی که در آن زندگی می کنند، دوستدار کودک است.

کوشکی با اشاره به فرارسیدن هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر افزود: هفته اول ماه آگوست مصادف با ۱۰ تا ۱۶ مردادماه، هفته جهانی شیر مادر نامگذاری شده است.

وی ادامه داد: هر ساله از طرف سازمان جهانی بهداشت شعاری برای این هفته در نظر گرفته می شود و شعار امسال " حمایت همه جانبه ترویج تغذیه با شیر مادر برای همه " تعیین شده است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان بیان کرد: این شعار در راستای دستیابی به اهدافی همچون ارتقای آگاهی جامعه در خصوص چالش‌های موجود در حمایت از ترویج تغذیه با شیر مادر، توسعه بستر لازم جهت دسترسی برابر به تغذیه با شیر مادر، جلب همراهی و حمایت افراد و سازمان‌ها جهت افزایش همکاری و حمایت آنان از تغذیه با شیر مادر و جلب حمایت و همکاری‌های مرتبط با تغذیه با شیر مادر با تمرکز بر گروه‌های آسیب پذیر و حمایت آنان از تغذیه با شیر مادر، مطرح شده است.

کوشکی با اشاره به برنامه ریزی برای اجرای فعالیت‌های هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر روز شمار این هفته را چهارشنبه ۱۰ مرداد، "نقش سیاستگذاران در بهبود وضعیت شیردهی"، پنجشنبه ۱۱ مرداد، "نقش پدران در شیردهی موفق مادر"، جمعه ۱۲ مرداد "نقش روحانیون و گروه‌های مذهبی در حمایت از تغذیه با شیر مادر"، شنبه ۱۳ مرداد "نقش قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در حمایت از مادر و شیرخوار"، یکشنبه ۱۴ مرداد "نقش رسانه‌ها و فضاهای مجازی در آگاهی و مهارت مادران و خانواده ها"، دوشنبه ۱۵ مرداد "نقش گروه‌های مردمی در ترویج تغذیه با شیر مادر"، سه شنبه ۱۶ مرداد "نقش مدیران و کارفرمایان در حمایت از ترویج تغذیه با شیر مادر"، اعلام کرد.

معاون بهداشت دانشگاه درخصوص برنامه‌های معاونت بهداشت در هفته جهانی تغذیه با شیر مادر گفت: هماهنگی لازم با ادارات مرتبط، برگزاری کارگاه و جلسات آموزشی برای مدیران و کارکنان بهداشتی، مادران و خانواده‌های آنان، هماهنگی با صدا و سیما به منظور پخش یا زیرنویس پیام‌های مشوق شیردهی در هفته مذکور از جمله برنامه‌های این هفته بود.

کوشکی با تاکید مجدد بر لزوم رعایت الزامات اجرای کد بین المللی جانشین شونده‌های شیر مادر، از جمله منع نمایش دادن شیر مصنوعی در برنامه‌های تلویزیونی و پوشش خبری رویدادهای مرتبط، را از جمله فعالیت‌های دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور در هفته جهانی شیر مادر تصریح کرد: استفاده از فرصت‌های موجود در دانشگاه‌ با هماهنگی سازمان‌ها و ادارات، به منظور آگاه کردن خانواده و افراد مرتبط در خصوص تغذیه با شیر مادر باید در دستور کار قرار بگیرد.

شیر مادر نجات بخش نوزادان از عفونت ها و آلودگی های پیرامون است

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: زمانی که براساس بررسی های سازمان های یونیسف و بهداشت جهانی امار مرگ ومیر و بیماری در بین کودکان افزایش یافت با پژوهش های دانشمندان مشخص شد که بعد از جنگ جهانی دوم که خانم ها شاغل شدند و مصرف شیر مصنوعی جایگزین شیر مادر شد، میزان بیماریها و مرگ ومیر در کودکان زیر پنج سال افزایش یافت.

مهتاب امیری افزود: براین اساس فواید شیر مادر بر سلامتی کودکان بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و از سال ۱۹۷۹ هفته نخست ماه آگوست مصادف با ۱۰ تا ۱۶ مردادماه به عنوان هفته جهانی تغذیه با شیر مادر نامگذاری شد و هرساله یک شعار در اهمیت تغذیه با شیر مادر اعلام می شود و جهت فرهنگ سازی تغذیه با شیرمادر در اولویت قرار می گیرد و از طرفی نیز چالش ها و موانع پیش روی این مهم و لزوم حمایت های همه جانبه مورد تاکید قرار می گیرد.

وی اظهار داشت: شیر مادر تنها غذایی است که می تواند تمام نیازهای شیرخواران را برطرف کند و باعث رشد و تکامل فرزند شیرخوار شود.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: شیر مادر در ساعات اولیه (آغوز) به عنوان واکسن برای نوزاد محسوب می شود و ایمنی بخش است و برای نوزادی که از محیط استریل شکم مادر وارد محیط پرآلودگی می شود، بسیار نجات بخش است.

امیری با بیان اینکه ترکیبات شیر مادر در هفته نخست تولد متفاوت است و تنها نوزادن باید توسط مادر خود یا مادرانی که دارای نوزاد هفته اول هستند تغذیه شوند، اظهار داشت: در هفته نخست تولد کودک محتویات شیر تغییر می کند و در هفته دوم ترکیبات شیرمادر به شیر رسیده تبدیل می شود.

وی عنوان کرد: براین اساس تمام نوزادان به ویژه نوزادان نارس باید توسط مادران خود تغذیه شوند چراکه تنها چیزی که نجاتگر نوزادان از عفونت های پیرامون به ویژه نوزادان نارس و بستری در بیمارستان است همان شیر مادر است.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان با بیان اینکه ترکیبات شیر مادر در ساعات اولیه شبانه روز تغییر می کند گفت: محتویات شیر مادر براساس سن نوزاد و نارس و رسیده بودن آن متفاوت است و ترکیبات شیر ساعت به ساعت کتناسب با شرایط نوزاد تغییر خواهد بنابراین مناسب ترین و تغذیه نوزاد شیر مادر خودش است.

امیری افزود: در نوزادهای نارس پروتئین ها و اسیدهای چرب و ایمنی زایی بیشتری در شیر وجود دارد و به همین دلیل شیر مادر برای آنان نجات بخش است و ترکیبات شیر نوزاد رسیده متفاوت و دارای مواد غذایی متناسب با سن و حتی جنسیت آنان است و متناسب با سن نوزاد محتویانت متفاوتی دارد و مناسب نوزاد یک روزه و تازه متولد شده نیست.

وی اظهار داشت: شیر مادر تاثیر بسزایی بر ضریب هوشی کودکان دارد تا حدی که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نسبت به کودکانی که از شیر خشک استفاه می کنند ۲.۸ درجه بیشتر است و نوزادان نارس به دلیل اینکه تغذیه بیشتری از شیر مادر نسبت به دیگر نوزادان دارند ضریب هوشی پنج درجه بیشتر دارند.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: همچنین تغذیه با شیر مادر تاثیر مستقیمی در کاهش بیماریها و مرگ میر کودکان داردو تغذیه با شیر مادر ۴۵ درصد میزان مرگ و میرها در کودکان را کاهش می دهد و به همین تناسب نیز میزان بستری ها و بیماری ها در کودکان با تغذیه شیر مادر کاهش خواهد یافت.

امیری بیان کرد: ایمنی بخشی شیر مادر به حدی است که تزریق برخی واکسن ها از ۶ ماهگی به بعد برای نوزادان تزریق می شود چراکه شیر مادر ایمنی زایی لازم را برای شیرخواران به همراه دارد.

وی با اشاره به اینکه همچنین اختلالات رفتاری و عصبی در افرادی که از شیر مادر تغذیه کرده اند بسیار کمتر است، اظهار داشت: این کودکان در بزرگسالی دارای رفتارهای پایداری هستند و بزه کاری در این افراد بسیار کمتر است.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند قدرت تکلم زودتر و بهتری دارند و نسبت به هم سالان خود زودتر راه می روند و در بزرگسالی احتمال ابتلا به چاقی و بیماریهای غیر واگیر مانند دیابت نوع ۱و ۲ و بیمار یهای قلبی و عروقی کمتری دارند.

وی با بیان اینکه برخی از متخصصان از شیر مادر بعنوان "خون سفید" یاد می کنند، اظهار داشت: شیر مادر همانند خون دارای مواد ایمنی بخش است و باعث رشد و تکامل کودکان می شود.

امیری با اشاره به اینکه شیر مادر تکمیل ترین تغذیه برای نوزادان است، افزود: حتی در مناطق گرمسیری نوزادان تا ۶ ماهگی نیازی به آب ندارند چراکه شیر مادر در ابتدا ابکی و سپس تبدیل به شیر پسین و مواد مغذی می شود که باعث رشد نوزاد شده و تا ۶ ماهگی نوزاد به هیچ مواد مکمل و تغذیه ای دیگری نیاز ندارد.

وی اظهار داشت: در زمان بیماری نوزادان تنها موادی که می تواند آنها را سالم و تغذیه کند همان شیر مادر است و به همین دلیل است که نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند در زمان بیماری از خوردن آن خودداری می کنند.

شیردهی مانع از ابتلای مادران به بیماری های زنان می شود

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: مادرانی که در دوران شیر دهی قرار دارند زودتر به وزن اولیه خود برمی گردند و ارتباط عاطفی بسیار قوی تری می توانند، با کودکان خود برقرار کنند.

وی با بیان اینکه شیردهی ماداران مانع از کودک آزاری می شود، افزود: این دوران مستحکم کننده ارتباط عاطفی مادر و فرزندان است و از طرفی مانع از ابتلای مادران به سرطان سینه و تخمدان می شود.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان با اشاره به فواید شیردهی مادران به نوزادان اظهار کرد: براین اساس با ارائه آموزش های لازم به مادران در ساعات اولیه زایمان سعی می شود که شیردهی در همان ساعات نخست آغاز شود و در این راستا مادران باید مورد حمایت و کمک قرار گیرند.

امیری با تاکید بر لزوم حمایت مادران جهت شیردهی نوزادان افزود: درصورتی که مادران در ساعات اولیه نوزادان را از شیر مادر تغذیه کنند این شیر دهی ادامه دار خواهد شد و حداقل تا ۶ ماه ادامه خواهد داشت.

وی با اشاره به شعار حمایت همه جانبه از تغذیه با شیر مادر بیان کرد: حمایت همسر و سپس خانواده از مادر برای تغذیه مناسب نوزاد به ویژه در ماه های نخست بسیار مهم و تاثیرگذار است.

کارشناس شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان با بیان اینکه لزوم حمایت مادران شاغل در سطح جامعه و محیط کار بسیار مهم است و سیاستمداران و دولتمردان باید در این زمنیه زیرساخت های لازم را مورد توجه قرار دهند، اضافه کرد: افزایش مدت مرخصی مادران و ایجاد مهدکودک در محیط های اداری برای شیردهی به موقع و ارتباط عاطفی بین مادر و کودک علاوه بر حمایت مادران مانع از ایجاد اضطراب جدایی در سن هفت تا ۹ ماهگی کودک می شود.

امیری تاکید بر اینکه مادران از تغذیه نوزادان با شیرخشک پرهیز کنند، افزود: مشاوران شیر مادر در سطح مراکز و خانه های بهداشت استان مستقر شده تا همراهی و مشاوره های لازم به مادران شیرده ارائه شود.

وی ادامه داد: شیر مادر در محیط اتاق تا چهار ساعت، در یخچال تا ۴۸ ساعت و در فریزر تا ۲ هفته قدرت ماندگاری دارد و این شرایط امکان تغذیه نوزادان مادران شاغل را نیز از شیر مادر تا حدودی تسهیل می کند.

وی با اشاره به نبود بانک شیر در لرستان افزود: در استان هایی که بانک شیر وجود دارد پس از انجام آزمایشات لازم از مادران شیرده و سپس آزمایش شیر، شیر اضافی این مادران در بانک شیر جهت اهدا به نوزادان دیگر ذخیره می شود.

امیری تاکیدکرد: تنها مادران بیمار که مصرف دارو دارند مجاز به تغذیه نوزادان با شیر خشک هستند و ترجیح این است که تمام نوزادان حداقل تا ۶ ماه نخست از شیر مادر تغذیه کنند و نشانه یک شیر دهی مناسب وزن گیری نوزادان است.

تغذیه با شیر مادر یک غذای طبیعی و تجدیدپذیر است

یک متخصص اطفال و کودکان نیز گفت: تغذیه با شیر، نتایج مهمی برای سلامت مادر و نوزاد به همراه دارد و کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند دارای ضریب هوشی بالاتر، تکلم روان تر، ارتباط عاطفی قوی تر با مادر و تربیت پذیری بهتر هستند.

دکتر علی زمانی افزود: بیماری های اسهالی، عفونت های تنفسی، عفونت ادراری، آلرژی و آسم، پوسیدگی دندان، سوء تغذیه و چاقی، بیماری های بدخیم و سرطان در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، کمتر دیده می شود.

وی با اشاره به اینکه ترکیب شیر مادرانی که نوزاد نارس دارند با بقیه مادران متفاوت است، اظهار کرد: بهترین تغذیه برای نوزادان نارس، شیر مادر خودشان است چراکه باعث تقویت سیستم ایمنی بدن آن ها و ارتقای ضریب هوشی در سنین بالاتر می شود.

این متخصص اطفال و کودکان گفت: تغذیه با شیر مادر یک غذای طبیعی و تجدید پذیر است که بدون آلودگی، بسته بندی و مواد زاید، تولید و ارائه می شود.

زمانی بیان کرد: ترکیب شیرمادر بر حسب سن شیرخوار، تغییر نیازهای او و حتی در هر وعده، تغییر می کند با این توضیح که هنگام بیماری مادر ترکیب شیر مادر تغییر کرده و به دفاع کودک علیه بیماری ها کمک می کند.

وی اظهار داشت: مادرانی که نوزاد را با شیر خود تغذیه می کنند کمتر دچار بیماری ها از جمله سرطان های پستان، تخمدان، دهانه رحم و نیز پوکی استخوان، سنگ کیسه صفرا، دیابت و بیماری های قلبی و عروقی می شوند.

این متخصص اطفال و کودکان بهترین راه اطمینان از کافی بودن شیر مادر را افزایش وزن شیرخوار دانست و بیان کرد: نوزادان در روزهای اول تولد ممکن است هفت تا ۱۰ درصد وزن خود را از دست بدهند که اگر این کاهش وزن، بدون علائم کم آبی و بیماری نوزاد باشد و نوزاد به خوبی شیر دریافت کند طبیعی است.

زمانی افزود: به طور معمول در ۱۰ تا ۱۴ روزگی نوزاد به وزن بدو تولد خود می رسد و شیرخواران در ۲ تا سه ماهگی بیشترین وزن گیری را داشته و از آن به بعد رشد شیرخواران آهسته تر می شود.

وی بیان کرد: شیرخواران تا پایان پنج ماهگی به ۲ برابر و تا یک‌سالگی به سه برابر وزن بدو تولد خود می رسند.

وی ادامه داد: دفعات دفع ادرار و مدفوع نوزادان در روز اول حداقل یکبار یا بیشتر، در روز دوم حداقل ۲ بار یا بیشتر و روز سوم حداقل سه بار یا بیشتر است و از روز پنجم به بعد ۶ تا ۸ بار دفع ادرار و مدفوع در روز، نشان دهنده کافی بودن شیر مادر است و از یک ماهگی به بعد شیرخوار ممکن است هر ۲ تا سه روز، دفع مدفوع داشته باشد.