هیچ کودکی در ایران از برنامه غربالگری شنوایی عقب نمانده‌است

به گزارش ایرنا، دکتر احمدرضا ناظری متخصص شنوایی شناسی به مناسبت روز جهانی ناشنوایان، اظهار داشت:‌ با حس شنوایی قادر به برقراری ارتباط اجتماعی هستیم و فقدان آن به درجات مختلف منجر به بروز تاثیرات متنوعی در زندگی خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اینکه نه تنها ناشنوایان، بلکه تمام افراد مبتلا به اختلالات شنوایی و تعادل مخاطبان علوم شنوایی شناسی و سرویس ‌های توانبخشی هستند، عنوان کرد: به طور کلی کم شنوایی از لحاظ کیفی در سه گروه کاهش شنوایی انتقالی، آمیخته و حسی عصبی تعریف می‌شود.

وی در خصوص نوعی از اختلال شنوایی که به عنوان کم شنوایی انتقالی شناخته می شود، اظهار کرد: در این نوع از اختلال، پرده گوش، گوش میانی، زنجیره استخوانی و مکانیسم انتقال گوش میانی دچار مشکل می شود؛ به بیان دیگر در بررسی‌های بالینی آسیب در راه هوایی قابل مشاهده بوده و راه استخوانی آنچنان دچار آسیب نشده است.

ناظری این نوع از کاهش شنوایی را قابل درمان دارویی و جراحی اعلام کرد و افزود: در کودکان و نوزادان شایع ترین علت مراجعه به پزشک، مشکل گوش است که به دنبال عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا (Otitis Media) رخ می‌دهد و اغلب به اختلال شنوایی انتقالی منجر می شود.

وی ادامه داد: در بزرگسالان نیز بیماری اتواسکلروز که یک بیماری پیشرونده در استخوانچه رکابی است، کاهش شنوایی انتقالی ایجاد می‌کند و به طور کلی متخصصان گوش و حلق و بینی طیف وسیعی از اختلالات شنوایی انتقالی را می توانند در فرآیند درمانی/جراحی مورد درمان قرار دهند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: گروه دوم اختلالات از نظر ماهیت، آمیخته عنوان می شود. در این نوع از افت شنوایی با درگیری گوش میانی و تا حدی گوش داخلی و عصب شنوایی روبه‌رو هستیم. در این گروه در برخی موارد ممکن است پیگیری درمانی و جراحی موثر واقع شود و در مواردی هم قابل پیگیری نباشد.

ناظری گروه سوم را کاهش شنوایی های حسی- عصبی (Sensorineural Hearing Loss) خواند و تصریح کرد: در این گروه از کم شنوایان، ارگان حس یعنی حلزون و یا سیستم عصبی یا انتقالی عصبی شنوایی دچار مشکل می شود.

متخصص شنوایی‌سنجی گفت: نشانه‌های کاهش شنوایی های حسی- عصبی از بدو تولد یا حتی گاهی قبل از تولد ممکن است نمایان شود و تا پایان عمر تداوم پیدا کند، این بیماری گاهی پیشرونده و گاهی ثابت بوده و حتی در برخی موارد با آسیب های دیگری نیز همراه است.

نقش مهم ژنتیک در بروز اختلال شنوایی

وی نقش ژنتیک را در بروز اختلال شنوایی حسی عصبی بسیار مهم اعلام کرد و افزود: ژنتیک شنوایی مفهوم بسیار مهم و تا حدی هم مغفول در کشور است و باید ارتقای جایگاه مشاوره ژنتیک اختلالات شنوایی در سطوح جامعه به طور عمومی و میان متخصصان به طور اختصاصی مورد توجه قرار گیرد.

ناظری با بیان اینکه عوامل اکتسابی از جمله ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی و عفونی می‌تواند منجر به بروز این دسته از اختلالات شود، ادامه داد: برای مثال می‌توان از اوریون نام برد که یک بیماری ویروسی در دوران کودکی است و کاهش شنوایی حسی عصبی یکطرفه می‌تواند یکی از عوارض آن باشد.

وی با یادآوری اینکه ابتلا به مننژیت در دوران نوزادی و کودکی نیز عوارض شنوایی ناگواری به بار می آورد، افزود: افزایش بیلیروبین خون نوزاد در روزهای نخست زندگی یکی از علل عمده ابتلا به کاهش شنوایی حسی عصبی است؛ از این‌رو لازم است والدین در روزهای نخست پس از تولد نوزاد به این قبیل رویداد ها توجه ویژه داشته باشند.

ناظری تصریح کرد: افت شنوایی حسی- عصبی در طول زندگی هر فرد نیز ممکن است رخ دهد که کاهش شنوایی های دیررس نام دارد. برخی افراد ممکن است تا سنین نوجوانی و جوانی با اختلال شنوایی مواجه نشوند، اما در با تغییر عملکرد یک ژن، مشکل آغاز شود و گاهی ممکن است پیشرونده هم باشد.

متخصص شنوایی شناسی ادامه داد: به طور کلی اختلالات شنوایی حسی- عصبی ناشی از هر عاملی، اغلب قابل درمان طبی یا جراحی نیستند و لازم است در دوره نوزادی و کودکی به سرعت تشخیص داده شوند، از این رو است که ضرورت مداخله به موقع متخصصین شنوایی شناسی مطرح می‌شود.

غربالگری شنوایی نوزادان؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر برای پیشگیری از بروز آسیب های جدی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه زبان مهمترین عنصر ارتباطی تمام انسان هاست، عنوان کرد: اگر آموزش زبان، به خصوص زبان گفتاری به خوبی صورت نگیرد، فرد با چالش‌های متعدد روبه رو خواهد شد؛ توانایی سخن گفتن نیازی به آموزش آکادمیک ندارد و تنها محرک آن شنیدن است. یک نوزاد کافی است در معرض گفتار باشد و بشنود تا زبان را بیاموزد.

ناظری تصریح کرد: اگر شما توانستید در دوره بحرانی که از بدو تولد آغاز و تا سه سالگی ادامه دارد، وجود آسیب شنوایی را تشخیص دهید، باید به سرعت برای جبران این آسیب مداخله صورت گیرد. امکان تشخیص اختلالات در برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان وجود دارد.

متخصص شنوایی شناسی اظهار کرد: خوشبختانه این برنامه در کشور سالهاست به صورت جدی و پیشرفته دنبال می‌شود و می توان گفت هیچ کودکی در هیچ کجای کشور از این برنامه عقب نمانده است.

وی افزود: در قالب برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان، اگر احتمال وجود آسیب شنوایی تشخیص داده شود، پس از ارزیابی های فیزیولوژیک و الکتروفیزیولوژیک و بررسی‌های دقیق تر از ماهیت اختلال، در صورت وجود، برای پیگیری‌های درمانی یا توانبخشی ارجاع داده می شود.

ناظری نخستین گام در صورت تشخیص اختلال شنوایی حسی- عصبی یا حتی انتقالی و آمیخته در کودکان و نوزادان که قابل درمان نباشند را تجویز ابزارهای کمک شنوایی اعلام کرد و افزود: این ابزارها شامل سمعک و ملحقات آن و کاشت حلزون است. انواع سمعک های پیشرفته و در دسترس تولید شده اند که نیاز افرادی که حتی آستانه شنوایی حدود ۸۰ تا ۹۰ دسی بل دارند و دچار کم شنوایی شدید هستند را مرتفع می کند.

وی افزود: از طریق فرآیندی به نام کاشت حلزون و به واسطه تحریک الکتریکی عصب شنوایی می‌توان کودک کم شنوا یا ناشنوا را وارد دنیای شنوایی کرد. از این نظر نیز کشور ایران در زمره کشورهای برخوردار از دانش و فن آوری کاشت حلزون محسوب می شود.

ناظری با اشاره به اینکه حس شنوایی حسی است که قابل توانبخشی است، گفت: درکنار استفاده از ابزار کمک شنوایی، مفهوم دیگری تحت عنوان توانبخشی شنوایی مطرح می شود که همکاران شنوایی شناس در کنار گفتار درمانگرها و معلمین کم شنواها این فرایند را مدیریت می کنند؛ کودک از طریق سمعک یا پروتز کاشت حلزون صدا را می‌شنود و از طریق مشارکت در برنامه توانبخشی شنوایی قدرت درست سخن گفتن پیدا می‌کند.

وجود ظرفیت توانبخشی سیستم حسی و عصبی شنوایی در بزرگسالان

وی تصریح کرد: توانبخشی شنوایی در حوزه بزرگسالان هم مصداق دارد. گروه کثیری از مراجعین ما سالمندان هستند. امید به زندگی در کشور بالا رفته و سن افراد به سن سالمندی نزدیک می‌شود. بدین ترتیب نیازهای ارتباطی در آن‌ها پدیدار می‌شود و دچار کاهش شنوایی مربوط به سن یا همان پیر گوشی می‌شوند. این افراد کاندید توانبخشی شنوایی هستند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: کاهش شنوایی هایی که در بازه های سنی بالا رخ می‌دهد به این دلیل است که سیستم حسی و عصبی دچار پیری شده و سلول‌های مویی گوش داخلی یا رشته‌های عصب شنوایی و نیز مراکز مغزی مربوط به پردازش شنوایی دچار کاهش عملکرد می‌شوند.

وی با بیان اینکه حدود ۳۰ هزار سلول داخل فضای حلزون با وظیفه تبدیل انرژی و تعداد قابل توجهی فیبرهای عصبی مدیر اصلی شنوایی ما هستند، عنوان کرد: این سازوکار مثل بقیه اندام های بدن در دوران سالمندی دچار کاهش عملکرد می شوند و فرد مبتلا به پیرگوشی دچار انزوا و آسیب های شناختی می‌شود.

ناظری اظهار داشت: در جهان مدرن امروزی کاهش شنوایی ناشی از سن یا پیرگوشی به مسئله بسیار مهم تبدیل شده است. ظرفیت عظیمی در علم شنوایی شناسی ایران فراهم است تا به این مسئله که همراه با اسیب های شناختی و پردازشی نیز هست در دهه‌های بالای ۷۰ توجه شود.

وی ادامه داد: در این مسیر به فرد سالمندی که مراجعه می کند و در برقراری ارتباط دچار مشکل است، سمعک وابزار کمک شنوایی تجویز می‌شود، توانایی تقلیل یافته پردازش سیستم عصبی مرکزی نیز با برنامه‌های توانبخشی جبران می‌شود که نسبتا در علوم شنوایی دنیا فرایند نوینی است.

ناظری اظهار کرد: در بزرگسالان به درجات مختلف افرادی نیز هستند که دچار آسیب های شنوایی می‌شوند؛ چه اختلالاتی که منشاء ژنتیکی دارند و پیشرفت کرده‌اند و چه آسیب‌های اکتسابی که دلیل عمده آن زندگی در جوامع صنعتی و در معرض سر و صدا بودن است. این آسیب‌ها گاهی نیاز به مداخله دارد.

وی در این خصوص افزود: اگر امکان درمان طبی و جراحی وجود نداشته باشد، این افراد کاندیدای فعالیت‌های توانبخشی شنوایی هستند. بنابراین با مجموعه ای از نقایص شنوایی، اختلالات شنوایی در یک بازه بزرگ سنی که از روز تولد آغاز می‌شود و با آخرین روز زندگی خاتمه پیدا می کند، مواجه هستیم که برای تمام این مراحل تدابیر و کمک ها و راه حل هایی قابل ارایه است.

از گوشتان محافظت کنید

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کرد: واقعیت این است که برخی اختلالات به خصوص کاهش شنوایی‌های فیزیولوژیک مثل پیرگوشی را نمی‌توان پیشگیری کرد و فقط توصیه های عمومی طب نظیر اصلاح سبک تغذیه، پرهیز از مصرف دخانیات و دوری از سر صداهای زیاد بیان می شود.

ناظری در مورد نقش تغذیه در پیشگیری از آسیب های محتمل شنوایی عنوان کرد: برخی از آسیب‌های سیستم شنوایی به پرهیزهای جدی غذایی نیاز دارند، مثل بیماری منییر که افراد را دچار حملات سرگیجه می‌کند و همزمان حالت کیپی و مقداری هم کاهش شنوایی در فرکانس‌های پایین به همراه دارد، در این صورت از سوی متخصصان گوش و حلق و بینی گفته می‌شود از مصرف نمک و غذاهای محرک باید اجتناب شود.

وی ادامه داد: امروزه نسل جوان از هدفون‌های داخل گوش استفاده می‌کنند که با یک دلیل بسیار ساده علمی این کار آسیب جدی به سیستم شنوایی وارد می‌کند؛ میزان صدای بین دهانه گوشی و پرده گوش حجم کمی دارد و در نتیجه فشار بالایی وارد می‌کند و این فشار بالا آسیب رسان است.

ناظری تصریح کرد: این عادت در دراز مدت منجر به کم شنوایی خواهد شد و پدیده وزوز گوش را به همراه دارد؛ پدیده ای به دنبال از تنظیم خارج شدن عصب شنوایی که شنیدن صدای ناهنجار تا پایان عمر را سبب می شود. این آسیب تاثیر منفی عصبی و روانی و شناختی بر فرد می‌گذارد و یکی از موجبات ایجاد این پدیده همین صدای بلند شنیدن و در معرض صدای بلند بودن است. بنابراین توصیه می‌شود از این اقدام اجتناب شود.

حمایت؛ نیاز بی چون و چرای جامعه ناشنوایان و کم شنوایان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یکی از عمده نیازهای این جامعه را نیاز به ابزار دانست و گفت: نخستین و مهمترین وسیله ای که باید با آن کم شنوایی را مدیریت کنیم، سمعک و دیگر ابزارهای شنوایی هستند که به واسطه مشکلات اقتصادی اکنون جامعه، در مقاطعی مشکلات در این حوزه قابل اعتنا و دسترسی به آنها دشوار می‌شود.

ناظری ابراز امیدواری کرد، در شرایطی قرار بگیریم که این ابزارها به وفور و به آسانی در اختیار شنوایی شناسان باشند تا بتوانند با بهره گیری از روش‌های نوین و پیشرفته تنظیم، راستی آزمایی و تایید عملکرد سمعک توان خواهان کم شنوا را از این موهبت خدادی بهره‌مند کنیم.

این متخصص بر ضرورت وجود نگاه تخصصی در این زمینه تاکید کرد و ادامه داد: امروزه تجویز، عرضه و ارایه و تنظیم سمعک و کمک افزارهای شنوایی به یک دانش بسیار پردامنه و علمی و بالینی تبدیل شده است که انحصاراً توسط متخصصین شنوایی شناسی و در دفاتر ارزیابی شنوایی ارایه می شود.

ناظری بر این توصیه مهم تاکید کرد که دریافت سمعک از غیر شنوایی شناس از قبیل مغازه های تجهیزات پزشکی یا شرکت‌های وارد کننده تجهیزات شنوایی یا دیگر افراد غیر مرتبط می‌تواند به ایراد لطمات غیر قابل جبرانی منجر شود.

به گفته ناظری، خدمت تخصصی، به خصوص تخصص‌های نوین در وهله اول باید به درستی تبیین و شناسایی شوند و سپس مورد حمایت قرار گیرند.

این دانشیار دانشگاه تصریح کرد: کاشت حلزون، موضوعی حاکمیتی است و دولت وارد کننده این پروتز گران است. این حمایت هرچه بیشتر باشد، در آینده نزدیک جمعیت جامعه ناشنوایان به صفر نزدیک می‌شود.

متخصص شنوایی شناسی نیاز دیگر ناشنوایان را حقوقشان اعلام کرد و گفت: در بسیاری از کشورها حقوق ناشنوایان شناخته شده است و اجرا می‌شود، اما در کشور ما تامین رفاه این افراد در حوزه آموزش و حمل و نقل با کاستی هایی روبه‌روست.