پرواز پرندگان شکاری در سراشیبی انقراض

به گزارش ایرنا ، حکایت غم انگیز زنده گیری پرندگان شکاری به شیوه "کوخه نشینی" زمینه ساز انقراض پرندگان شکاری را در زیستگاه‌های جنوب از جمله بوشهر فراهم کرده است.

کوخه که در اصطلاح محلی بوشهر به آن "ˈکوخت" می‌گویند، گودالی است به عمق بیش از یک متر که شکارچیان متخلف در حاشیه ساحل یا مناطق کوهستانی در زمین حفر می‌کنند و سقفی قوسی شکل با سوراخ‌هایی برای دیدن اطراف بر آن می‌زنند.

شکارچیان متخلف با ساعت ها نشستن در این کوخه ها، طنابی بلند به پای دلیجه‌ای (نوعی پرنده شکاری) می‌بندند و پری از پای او آویزان می‌کند، طعمه در بند به این سو و آن سو پرواز می‌کند، پرنده‌های شکاری مانند بحری، بالابان و شاهین در فرازی بالاتر آن را می‌بینند و به گمان صاحب شدن طعمه‌ای آماده به سوی شکارگاه به حرکت درآیند.

آذرماه که تمام می‌شود تازه فصل شکار هوبره شروع می‌شود! اصلاً صید پرندگان شکاری مقدمه صید هوبره‌های بیابان‌های ایران برای قاچاق به کشورهای حاشیه خلیج فارس است.

آنگاه کوخه نشین طناب را رفته رفته به سمت زمین می‌کشد تا طعمه و در پی آن شاهین نیان تیز پر پایین و پایین‌تر آیند، هنگامی که پرنده شکاری به گمان صید طعمه در نزدیکی کوخه به زمین نشست، دامی را که از قبل پنهانی جاگذاری شده، گسترده تا این بار شکارچی، خود را در دام صیاد ببیند.

لیست پرندگان شکاری با این هدف در فهرست قرمز بین‌المللی قرار گرفت تا جلوی تبادلات منطقه‌ای و جهانی آن گرفته شود اما هیچ کدام از اینها راه به جایی نبرد و سایه شوم سودجویان برغم محدودیت و ممنوعیت ایجاد شده کماکان تهدیدی برای پرواز پرندگان شکاری است.

جدال نابرابر

یک کارشناس حفاظت محیط زیست در گفت وگو با ایرنا گفت: باتوجه به محدودیت امکانات و نیروی انسانی حفاظت محیط زیست در مقابل سطح وسیع اراضی و سواحل برای فعالیت زنده گیری پرندگان وبهره گیری سودجویان از امکانات مختلف برای دور زدن محیط بانان ضرورت اشاعه فرهنگ زیست محیطی از طریق رسانه ها و همکاری نهادهای مردم نهاد برای جلوگیری از زنده گیری و قاچاق پرندگان شکاری را دوچندان کرده است.

رضا جمشیدی افزود: کنترل بیشتر مبادی ورودی و خروجی، وضع قوانین و صدور احکام بازدارنده جهت برخورد شدیدتر با متخلفان و عدم تبدیل حبس به جزای نقدی، تجهیز گارد حفاظت محیط زیست از نظر نیروی انسانی و امکانات حفاظت فردی ، بهبود وضعیت معیشتی ماموران و ارتقای سطح زندگی آنان از دیگر راهکار های جلوگیری از زنده گیری و قاچاق پرندگان شکاری است.

صید پرندگان شکاری در آسمان و زمین

شهریور تا آذرماه ، بوشهر از این گونه‌های شاهین سان میزبانی می‌کند اما صیادان متخلف، زمین این استان را به صیدگاهی برای این میهمانان بلند پرواز تبدیل کرده‌اند.

جمشیدی یادآور شد: وقتی یک پرنده شکاری زنده گیری می شود دلالان پس از خریداری آن را به قیمت‌های گزاف‌تر به خریداران مشتاق نشسته در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس می‌فروشند، آنها با روش‌هایی پرندگان شکاری را آموزش می‌دهند و عجیب اینکه دوباره همراه با پرندگان رام‌شده شکاری به ایران بازمی‌گردند تا توسط این پرنده‌ها به شکار دیگر گونه‌های دشت‌های ایران همچون هوبره بروند! چرخه تباهی که با دلارهای نفتی این افراد صورت می‌گیرد و به خالی‌شدن طبیعت ایران از گونه‌های جانوری می‌انجامد.

پرندگان شکاری در معرض انقراض

بالابان یا (چَرخ) با نام علمی: Falco cherrug) از بزرگ‌ترین انواع شاهین و از محبوب‌ترین پرندگان شکاری نزد بازداران است که باتوجه به کاهش بسیار سریع جمعیت آن در دهه‌های اخیر در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌است.

بحری ، پرنده ای درشت‌جثه که به واسطه‌ی سرعت حیرت‌آور خود در هنگام شکار در میان پرندگان شکاری مشهور است.

شاهین با اینکه از قوش و عقاب از نظر جثه کوچکتر بوده اما به دلیل جسارت بالایی که دارد، حتی به عقاب و قوش نیز حمله می‌کند. تقریبا ۴۰ نوع مختلف شاهین وجود دارد که با نام های گوناگون و در نقاط مختلف زمین زندگی می‌کنند.

پرنده شاهین در قدیم بسیار یافت می‌شد و تقریبا تمام نقاط جهان زیستگاه این پرنده بود اما امروزه تعداد شاهین ها بسیار کم شده و فقط در بعضی نقاط خاص وجود دارند.

اگر روند کاهش جمعیت این پرنده به همین طریق پیش برود، شاید بعد از چندین سال رفته رفته منقرض شود.

هوبره یکی از گونه‌های مهم و در حال انقراض محیط زیست ایران است که در بین شیوخ عرب دلدادگان زیادی دارد که مثل ریگ بیابان پول خرج می‌کنند تا هوبره‌ها را با پرندگان شکاری صید کنند.

فصل شکار هوبره!
آذرماه که تمام می‌شود تازه فصل شکار هوبره شروع می‌شود! اصلاً صید پرندگان شکاری مقدمه صید هوبره‌های بیابان‌های ایران برای قاچاق به کشورهای حاشیه خلیج فارس است.

هوبره یکی از گونه‌های مهم و در حال انقراض محیط زیست ایران است که در بین شیوخ عرب دلدادگان زیادی دارد که مثل ریگ بیابان پول خرج می‌کنند تا هوبره‌ها را با پرندگان شکاری صید کنند.

کوخه نشینی به گستره مساحت استان بوشهر

رویه نامیمون کوخه نشینی نه فقط در پیرامون مناطق حفاظت شده که در سراسر سواحل، مراتع و گاه کوهستان‌های استان بوشهر وجود دارد و این دام برای شکار پرنده‌هایی گسترده می‌شود که در میان گونه‌های در معرض انقراض نسل قرار دارند و با کاهش شمار جمعیت روبرو هستند.

این پرندگان پس از قاچاق شدن به کشورهای حاشیه خلیج فارس تغذیه دستی و دست‌آموز می‌شوند و دوباره از معبری غیر قانونی به ایران بازمی‌گردند تا به عنوان ابزاری مناسب برای شکار پرندگانی نظیر هوبره، قرقاول، کبوتر وحشی و دیگر گونه‌ها توسط قوش بازان به کار گرفته شوند.

حاصل این فرآیند، خسارت جبران ناپذیری است که به حیات وحش و طبیعت کشور وارد می‌شود چرا که همه پرنده‌های هدف این شکار و قاچاق، آنهایی هستند که نامشان در فهرست گونه‌های در معرض انقراض به چشم می‌خورد.

شهریور تا آذرماه ، بوشهر از این گونه‌های شاهین سان میزبانی می‌کند اما صیادان متخلف، زمین این استان را به صیدگاهی برای این میهمانان بلند پرواز تبدیل کرده‌اند؛ اگر چه زنده می‌خواهند اما در نهایت به مسلخ‌گاهی ‌می‌فرستند که رهایی و خوی وحشی آنها را قربانی و پروازشان را در بند می‌کند.

در این راستا اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، همه ساله در این فصل، تجهیزات و نیروهای خود را برای مقابله با کوخه نشینی بسیج می‌کند، محیط بانان به صورت شبانه روزی به حفاظت از تنوع زیستی استان می‌پردازند و همه تلاش یگان حفاظت و پاسگاه‌های محیط بانی در طول این دوره از سال صرف مقابله با کوخت نشین‌های متخلف می‌شود.

نجات شاهین‌سانان نیازمند عزم عمومی

اما با این همه، مجموعه حفاظت محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند از پس پیشگیری از قاچاق پرندگان برآید و مسئولان این دستگاه به اتفاق معتقدند که مجموعه‌ای از دستگاه‌ها باید پای کار باشند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: همه دستگاه‌های متولی مبادی خروجی این استان مانند نیروهای نظامی و انتظامی و گمرک باید در این زمینه همکاری کنند و سیستم قضایی نیز برخورد قاطع‌تر با متخلفان داشته باشد.

خسرو درویشی با بیان اینکه هر ساله تمهیداتی در این بخش اندیشیده می‌شود، ادامه می دهد: فرهنگ‌سازی و آگاهی عمومی نسبت به اهمیت این گونه‌های حیات وحش سبب همراهی مردم در مقابله با کوخه نشینی می‌شود چنانکه در سال‌های اخیر افزایش اگاهی مردم کاهش این پدیده را به همراه داشته است.

وی افزود: براساس آخرین آمار ۵۷۶ گونه پرنده در کشور شناسایی و ثبت شده است که نیمی از این آمار مهاجر هستند و پرندگان شکاری نیز یکی از مهمترین خانواده های حاضر در این تنوع زیستی است و از تیره شاهینی یان نیز گونه های مهم آن بالابان ، بحری و شاهین است.

شبکه مافیایی خرید و قاچاق پرندگان شکاری

درویشی ادامه داد: مقصد همه پرندگان شکاری که در دام کوخه‌داران می‌افتند کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است که استان بوشهر بواسطه مرز طولانی از مبادی اصلی قاچاق پرندگان است.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر یادآورشد: پرندگان شکاری در زنجیره غذایی اثرگذاری بالایی دارند به گونه ای که در تنظیم چرخه طبیعت از جمله کنترل جوندگان و گونه های آسیب رسان و مقابله طبیعی با آفت ها نقش آفرین هستند.

بهرام محمدی دامپزشک و پژوهشگر پرنده نگری معتقد است: صید پرندگان شکاری در ایران شبکه‌ای و سازمان یافته است که ابزارهای قوی، امکانات خوب و نفرات بسیاری در سراسر کشور دارند که برای جابه‌جایی پرنده‌ها از آنها استفاده می‌کنند.

وی یادآور شد: «بازداری» قانونی در ۱۱۰ کشور جهان و پرورش پرندگان شکاری راهی است که می‌تواند جلوی تاراج ثروت ملی پرندگان شکاری که در راس هرم غذایی هستند را بگیرد.

محمدی اضافه کرد: زیرساخت‌های پرورش پرندگان شکاری در کشور ما وجود ندارد و مردم هم شکار گونه‌های ممنوع و در معرض انقراض را انتخاب کرده اند تا مهاجران میهمان ایران ، قربانی تفریح ثروتمندان عرب شوند.

وی با اشاره به اینکه به دلیل موقعیت جغرافیایی و وضعیت آب و هوایی استان بوشهر سالانه پذیرای صدها پرنده شکاری مهاجر است که برای زمستان گذرانی به این استان روی می آورند، گفت: این پرندگان به دلایل متعدد مورد تهدید جدی قرار می گیرند و هرساله تعداد زیادی از آنها از گردونه حیات خارج می شوند و همواره با جمعیتی کمتر به زیستگاه های اصلی خود باز می گردند.

وی ادامه داد: این پرندگان در چرخه حیات یکی از اجزای بی بدیل سیستم های طبیعی کره زمین محسوب می شوند و حذف آنها از گردونه حیات، تهدیدی جدی در جهت اختلال در اکوسیستم های طبیعی وابسته به آنها خواهد بود، به علاوه عظمت و شکوه آنها در حین پرواز یکی از جلوه های زیبای خلقت خداوند است که باید برای نسل امروز و فردا حفظ و نگهداری شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر نیز در گفت وگو با ایرنا گفت: زنده‌گیری، قاچاق، نگهداری در اسارت و اهلی‌کردن حیوانات وحشی تنها برای تفریح، تهدیدی جدی برای نابودی نسل رو به انقراض انواع شاهین، به‌ویژه پرنده زیبای بالابان است.

عبدالرحمن مرادزاده با اشاره به تشدید مقابله با زنده‌گیری و قاچاق پرندگان شکاری افزود: برقراری گشت‌های ویژه یگان حفاظت محیط زیست در تمامی شهرستان‌ها و مقابله با کوخه‌نشینی، زنده‌گیری و قاچاق از جمله اقدامات این اداره کل بوده است.

مراد زاده ادامه داد: همچنین نیروهای انتظامی، گمرک بوشهر، مرزبانی، ندسا و سایر دستگاه‌های امنیتی همکاری و تعامل مناسبی با اداره کل حفاظت محیط زیست استان بای مقابله با صید و قاچاق گونه های شکاری دارند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: با دقت و حساسیت کارکنان این ارگان‌ها در بازدید از گلوگاه‌ها، اسکله‌ها و دیگر مناطق احتمالی تردد قاچاقچیان، ریسک تخلف به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است.

مرادزاده افزود: زنده‌گیری، قاچاق، نگهداری در اسارت و اهلی‌کردن حیوانات وحشی تنها برای تفریح اعیانی و اشرافی، تهدیدی جدی برای نابودی نسل رو به انقراض انواع شاهین، به‌ویژه پرنده زیبای بالابان است.

وی با اشاره به برآوردهای جمعیتی جهانی بالابان و روند کاهش سریع جمعیت این گونه گفت: این روند باعث شده است که بالابان در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض "اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست" قرار گیرد.

مراد زاده افزد: بالابان، چَرغ یا صَقِر (با نام علمی Falco cherrug) از بزرگ‌ترین انواع شاهین و از محبوب‌ترین پرندگان شکاری نزد قوش‌داران است.

وی تصریح کرد: در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، قوش‌بازی یکی از تفریحات پرطرفدار است و قوش‌بازان با زنده‌گیری، پرورش و اهلی‌کردن پرندگان وحشی به برگزاری مسابقه و شکار می‌پردازند.

مراد زاده گفت: سودای ثروتمند شدن قاچاقچیان حوزه محیط زیست در کشور شدت گرفته و بازار سیاه قاچاق پرندگان وحشی به کشورهای عربی به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس منجر به مرگ گونه های قابل توجهی از پرندگان وحشی کشورمان و از دست رفتن این سرمایه های ارزشمند شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر افزود: براساس آخرین مصوبه شورای عالی محیط زیست در سالجاری در خصوص بهای جانوران وحشی به لحاظ مطالبه ضرر و زیان وارده به محیط زیست جریمه برای هر بهله (واحد شمارش پرنده ) شاهین بحری بالابان لاچین هفت میلیارد و ۸۹۵ میلیون ریال ، هوبره بالغ جوجه و تحم و دلیچه کوچک مبلغ یک میلیارد و ۱۸۴ میلیون و ۳۸۳ هزار ریال ، سایر دلیچه ها ۵۹۲ میلیون و ۱۹۰ هزار ریال و سایر پرندگان از جمله قمری یاکریم یک میلیون و ۹۷۳ هزار ریال تعیین شده است.

وی ادامه داد: هرچند در دهه‌های گذشته زنده گیری و قاچاق پرندگان شکاری در جنوب کشور مرسوم بود اما این ماجرا الان به بسیاری از استان های دیگر نیز سرایت کرده است اما عمده پرندگان شکاری صید شده برای قاچاق از استان های دیگر برای انتقال به کشورهای عربی به بوشهر منتقل می شوند .

براساس استاندارد جهانی باید به ازای هر هزار هکتار یک محیط بان از عرصه ها مراقبت کند که مهم در استان بوشهر کمتر از یک هفتم است.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: هم اینک در شهرستان های ۱۰گانه این استان هر کدام یک تیم عملیاتی یگان حفاظت وجود دارد که ۲۴ ساعته با تخلف های محیط زیستی مقابله می کنند.

سید احسان موسوی افزود: براساس استاندارد جهانی باید به ازای هر هزار هکتار یک محیط بان از عرصه ها مراقبت کند که  این مهم در استان بوشهر کمتر از یک هفتم است.

وی یادآورشد: هم اینک ۳۵۷ هزار هکتار مساحت مناطق چهارگانه حفاظت شده استان بوشهر است که باید ۳۵۷ محیط بان وجود داشته باشد این درحالی است که فقط ۵۰ نفر محیط بان رسالت سترگ مراقبت از این مقدار مساحت را برعهده دارد.

موسوی ادامه داد: کمبود شدید نیروی محیط بان فضا را برای دست درازی افراد سود جو به عرصه های طبیعی و حیات وحش استان بوشهر فراهم کرده است .

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: در راستای مقابله با کوخه نشیینی امسال تاکنون ۲۰۰ کوخه تخریب شده و ۱۰ نفر متخلف کوخه نشین نیز دستگیر و تحویل مراجع قضایی شده است.

وی افزود: از متخلفان یادشده ۳۰۰ رشته تور و طناب زنده گیری کشف و ۳۰۰ بهله پرنده شامل دلیجه و قمری که بعنوان طعمه برای صید پرندگان شکاری استفاده می شود نیز کشف و در طبیعت رها سازی شد.

موسوی تصریح کرد: در آذرماه استان بوشهر با موضوع زنده گیری و قاچاق پرنده در معرض انقراض بنام هوبره نیز مواجه است که این امر بضاعت محیط بانان برای مقابله با متخلفان کاهش می دهد.