مدارا، گریز از حوصله‌های کوچک

به گزارش ایرنا، زمانی‌ که از خیابان تا کوچه، خانه و خانواده و هر جای ممکن، ناگزیر از تعامل و ارتباط با دیگران هستیم، مدارا ، صبوری و سازش مهارتی ارزشمند است که رسیدن به این مهارت گاه چندان به راحتی در کلام نیست، گاهی ممکن است ارزش مدارا و تحمل در تعاملات و مراودات روزمره آنگونه که باید و درخور این ارزش است، به آن پرداخته نشود و در حالتی بدتر ممکن است، اندک مایه شمرده و گاه نیز در گذر تاراج بار معنایی لغات مترادف با ضعف و ناتوانی هم معنا شود.

اما این برداشت های نادرست هیچ گاه از ارزش این بعد از سلامت روان یعنی مهارت مدارا و سازش و گفت و گو کم نخواهد کرد، ارزش مدارا و سازش در جهانی توسعه یافته که انسان اولویت اول هرگونه تعالی ، تکامل و توسعه محسوب می شود، فراتر از کلمات است، اندکی مدارا و کمی صبر در جایگاه کسیکه در اوج خشم به سر می برد، نیاز به مهارتی درخور دارد.

اهمیت مهارت مدارا در جهان امروز تا آنجاست که روزی به این موضوع نامگذاری شده است، مردم در این روز سعی می کنند احترام و به رسمیت شناختن حقوق دیگران را آموخته و در مورد آثار منفی تحمل نکردن اطلاغات خود را بالا ببرند و مربیانی نیز با موضوع مدارا برای دانش آموزان سخنرانی می کنند و فعالیت های متنوعی شامل مقاله نویسی، دیالوگ ها و داستان گویی از روایت های شخصی افراد در مورد تحمل نکردن و چگونگی تاثیر آن در زندگی آنها بیان می شود.

مجموعه این فعالیت ها نشان دهنده جایگاه مهارت و قدرت برتر مدارا و سازش در سلامت جامعه، خانواده و فرد است، در جوامعی که این مهارت را دست کم می شمارند یا به دلیل جای خالی اقدام نهادهای رسمی، بنا بر فرهنگ شفاهی و نامعتبر مدارا و سازش کم اهمیت است، آسیب های تحمل نداشتن هم بیشتر نمود می یابد.

خانواده و مهارت مدارا در اساسی ترین بنیان جامعه

مهارت سازگاری و مدارا یکی از مولفه های مهم در ارتباطات اجتماعی است که گستره وسیعی را در بر می گیرد، مدارا در خانواده از جمله عوامل مهم به شمار می رود و با وجود تغییرات فرهنگی و تغییر در شیوه‌های زندگی بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی مطالعات نشان داده ارتقای مهارت‌های مدارا (سازشی) و توانایی‌های روانی ـ اجتماعی در بهبود کیفیت زندگی بسیار موثر است.

براساس تایید کارشناسان در زمان اوج مشکلاتی در سایر حوزه ها نباید از تقویت سلامت خانواده غافل ماند و با تمرکز بر اصول و تکنیک هایی رفتاری و ارتباطی تاب آوری خانواده در برابر مشکلات و هم افزایی آنرا در برابر بازتولید حس امنیت و آرامش ارتقاء بخشید.

خانواده یک نهاد بنیادی بوده و یک جامعه نیز بسیار وابسته به زیرمجموعه های خود است، وقتی خانواده در سلامت باشد در سطح کلی آن جامعه ایمن و سالم خواهد بود و در این بین سالم بودن جسم در کنار سلامت روان خانواده اهمیت انکار ناپذیری دارد.

یک جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی در این خصوص می گوید: یکی از مشکلات در خانواده اختلال گفتگو و نبود تعامل مناسب بین اعضای خانواده است، خانواده ها امروزه به سمتی پیش رفته اند که همه در کمترین زمان کنار همدیگر به سر برده و صبح ها هر کدام راهی مسیر خود می شوند و لزومی به گفتگو و تعامل با یکدیگر نمی بینند، در صورتیکه اعضای خانواده باید به این باور پذیری برسند که زمانی را به گفت وگو با همدیگر اختصاص دهند.

سمیه کریمی ادامه داد: برای رسیدن به این هدف ابتدا باید عادت های رفتاری سالم در خانواده ایجاد کنیم، هدف در کنار هم بودن، تعامل و گفتگو با هم است که می تواند به صورت ورزش جمعی در فضاهای بیرون از خانه شکل بگیرد که منجر به شادی آفرینی و ارتباط موثر بین اعضای خانواده می شود.

وی بیان کرد: اگر مشکلی در درون خانواده ایجاد می شود، صرفا به یک عذرخواهی اکتفا نشود، بلکه در رفتار هم باید سعی در جبران و انجام کاری مفید داشته باشیم و حتی برای کارهای کوچکی که هر کدام از اعضای خانواده برای همدیگر انجام می دهند، تشکر و قدردانی نباید فراموش شود.

این روانشناس و پژوهشگر اجتماعی با تاکید بر رعایت احترام و ایجاد محیطی امن برای اعضای خانواده اظهار کرد: اگر در خانواده فرزندان زندگی می کنند، والدین بهترین الگوی ارتباطی محبت آمیز هستند که ضمن فراگیری آن از پدر و مادر در فرزندان ایجاد احساس امنیت و به شکل گیری ارتباط عمیق و موثر بین اعضای خانواده کمک می کند.

ابعاد جدید مدارا نیاز جوامع امروزی

جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی می گوید: مدارا گرچه در بسیاری از جوامع سابقه دارد، ولی امروزه با توجه به توسعه بیشتر اجتماعات ، بالارفتن جمعیت و افزایش تراکم و برخورد بین افراد اشکال مختلفی از آن ضروری به نظر می رسد که این ابعاد جدید شناسایی شده و ترویج و تقویت مدارا در دستور کار قرار گیرد.

پروین زمانی یادآور شد: "مدارا" در مقابل واژه "تولرانس" در زبان لاتین قرار گرفته، البته زبان شناسان در مقابل آن واژه های دیگری مانند احترام، بردباری، تساهل و تسامح نیز پیشنهاد داده اند، مدارا به معنی تحمل و پذیرش عقاید و رفتارهای افراد دیگری است که ما با آنها مخالف و یا حداقل باورها و عقاید آنها با ما متفاوت است.

وی با اشاره به اینکه در موضوع مدارا انواع مختلفی مانند مدارای سیاسی، اجتماعی، مذهبی، سازمانی و هویتی مطرح می شود، اضافه کرد: محققان نشان داده اند ما در حوزه های مختلف اجتماعی مثل شهر، سازمان و اجتماعات و حتی در سطح کشورهای چند فرهنگی برای زیست مسالمت آمیز و بدون خشونت شهروندان به وجود مدارا نیازمند هستیم، تا جاییکه یکی از مولفه های شهر خلاق وجود مدارا و بردباری بین افراد و گروه‌های اجتماعی در یک شهر بوده و این مداراست که می تواند خلاقیت و نواوری را در میان مردم جامعه شکوفا و از برخورد خصومت آمیز و تفاوت ها بکاهد و به جای خشونت صلح و دوستی در میان افراد بکارد.

زمانی با بیان اینکه متفکران و فیلسوفان معتقدند مدارا را باید بر روی یک طیف از رفتارها و باورها نشان داد، اضافه کرد: در نقاط میانی این طیف، با نوعی بی تفاوتی و تا حدی نسبی گرایی بین افراد مواجه هستیم، به این معنا که افراد دیگری را باطل مطلق و خود را حق مطلق نمی دانند، چون در بسیاری از رفتارها و باورهای اجتماعی نسبی گرایی غالب است و باید همدیگر را تحمل کنیم، چون نمی توان در صحنه اجتماعی کاملا حق مطلق و باطل مطلق را از هم تشخیص داد، بنابراین جا دارد ما به یکدیگر شفقت بورزیم و نسبت به هم بردبار و مداراگر باشیم.

وی افزود: در سوی دیگر طیف مدارا که وجه ایجابی و مثبت دارد و مدارا یک نوع فضیلت اخلاقی می داند، افراد از وجود تنوع و گوناگونی باورها استقبال و این تنوع و پذیرش تفاوت ها را کمک به رشد خود و دیگری دانسته و آن را لازمه پیشرفت جامعه می دانند، همانطوری که جامعه شناسان تمایز یافتگی را عامل توسعه می دانند، پیش نیاز این تمایز یافتگی نوعی نگرش و رویکردی به جامعه است که تفاوت ها را پذیرفته و از آن استقبال می کند.

این جامعه شناس ادامه داد: مدارا در این نگاه یک فضیلت اخلاقی و اجتماعی است که در آن آدم ها متعصبانه به باورهای یکدیگر نگاه نمی کنند، بلکه گفتگو را به عنوان ابزاری برای رسیدن به فهم مشترک و تفاهم در بین باورها و عقاید گوناگون دانسته و حاضر به تحمیل باورهای خود بر دیگری نیستند.

زمانی اظهار کرد: در جامعه ای که اشکال حداقلی مدارا وجود نداشته باشد، برخوردها و تعارضات در شکل فردی و گروهی بین افراد و اجتماعات گوناگون حل نشده و چه بسا به خشونت و ستیزه جویی و حتی تخاصم منجر شود.

وی افزود: در جوامع امروزی که مردم آرزوهای بزرگ در سر دارند و امکان تحقق این آرزوها و اهداف بسیار دشوار و در عین حال ارتباطات هم بیشتر شده و علاوه بر آن آستانه تحمل افراد بسیار کاهش یافته است، ضرورت دارد فرهنگ مدارا و تحمل در جامعه ترویج و تقویت شود، چراکه می تواند به نوعی حوصله و صبوری افراد را تقویت و در آنها تاب آوری اجتماعی برای تحمل سختی های زندگی را افزایش دهد.

زمانی گفت: وقتی در جامعه روحیه مدارا افزایش یابد، افراد در مواجه با کسانیکه افکار و باورهای متفاوت با آنها و چه بسا غلط هم دارند به سرعت آشفته نمی شوند و می پذیرند که انسان ها می توانند در شرایط گوناگون دچار نوعی سوگیری شناختی شوند و یا به خاطر منافع حتی واقعیت ها را به شکل دیگری ببیند، فرد مداراگر هم خود و هم دیگری را در معرض سوگیری شناختی و یا درگیر در منافع می بیند، بنابراین چنین فردی با کنارگذاشتن تعصب به استقبال گفتگو با دیگران می رود و کمتر دست به خشونت و یا تحقیر می زند.

این جامعه شناس با تاکید بر اینکه این مسائل فقط در مورد باورها و عقاید نیست، بلکه حتی در مورد رفتارهای روزانه هم صادق است، بیان کرد: فرد با داشتن مدارای بالاتر، راحت تر از کنار اشتباهات دیگران می گذرد و حتی اگر رفتار توام با خطای فردی باعث ایجاد یک تصادف رانندگی و یا آسیب به آن فرد شود، با بردباری و صبوری با موضوع برخورد و از مجاری قانونی و عرفی موضوع را حل می کند.

ضرورت رسیدن به مدارای حداقلی در حوزه اجتماعی

زمانی با بیان اینکه امروزه در رسانه ها اخبار زیادی در مورد شیوع خشونت در میان افراد و خانواده ها شنیده می شود، گفت: این وقایع حکایت از نبود صبر در افراد و کاهش تحمل و همدلی آنها و نبود فضای گفت وگو است، اگر بردبار باشیم، در مواجه با مشکلات و اختلافات به گفت وگو متوسل و از واکنش های دفعی و عکس العملی و رفتارهای تکانشی دوری می کنیم، با مدیریت خشم و پرخاشگری که از فرهنگ مدارا می تواند نشات گیرد، می توان رفتارهای تند و خشن را تعدیل و پاسخ های با تدبیر داد که در آینده موجب پشیمانی نشود.

وی افزود: البته در حوزه های مختلف زندگی اجتماعی هنوز به شکل حداقلی مدارا نیاز داریم و هنوز تا رسیدن به شکلی که در آن پذیرش تفاوت را فضیلت بدانیم، فاصله زیادی وجود دارد و آنچه اکنون باید به تقویت آن پرداخت ، تمرین فرهنگ مداراست که یکی از روش های آن تقویت فضای عمومی، گفتگویی و مشارکتی در جامعه است که در آن گروه های مختلف با باورها و عقاید گوناگون در کنار هم فعالیت اجتماعی و مدنی داشته و بتوانند به صورت مسالمت امیز تفاوت ها را درک و نسبت به هم بردبار باشند.

این جامعه شناس بیان کرد: علاوه بر این انسان ها امروزه به تقویت مهارت های اجتماعی مانند آداب و قواعد گفتگو کردن ، شیوه های کنترل خشم و تحمل کردن افراد با عقاید مخالف ، پرهیز از واکنش دفعی به هرگونه انتقاد و تامل کردن در انتقادهای دیگران نیاز داریم، چنین مهارت هایی ابتدا باید در مدرسه و خانواده ترویج و سپس از طریق رسانه ها و فضاهای عمومی نیز تمرین شود تا بتوان فرهنگ مدارا را در جامعه افزایش داد.

زمانی اضافه کرد: آشنایی با فرهنگ های دیگر ، مشاهده تنوع در جوامع مختلف و افزایش ارتباطات بین فرهنگی می تواند حامل درس مدارا برای جامعه ما باشد، ارتباطات بین فرهنگی به ما می آموزد که بسیاری از رفتارهای فرهنگی ما تابع شرایط جغرافیایی و محیطی هستند و نباید بر سر آنها تعصب ورزید و در جاهایی که رفتارهای فرهنگی نامناسب وجود دارد، باید با مدارا و بردباری به اصلاح رفتارهای فرهنگی پرداخت.