برداشت طلای سرخ در فصل طلایی + فیلم

به گزارش ایرنا، زعفران جزو گیاهان چندساله است که با استفاده پیاز گیاه رشد می‌کند و به دلیل طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد در صنایع غذایی، شیرینی‌پزی، داروسازی و دیگر صنایع به مصرف می‌رسدو نیاز کم آن به آبیاری، بازده مناسب و شروع فصل گلدهی در آبان ماه از ویژگی های این محصول است.

طبق گفته کارشناسان جهادکشاورزی آذربایجان غربی هم اکنون در استان ۷۴ هکتار از اراضی به کشت زعفران اختصاص پیدا کرده و از این مقدار در حدود ۴۳ هکتار در سال‌جاری بارور و به گلدهی کامل رسیده است که بر اساس برآورد های انجام شده، حدود ۱۶۰ کیلوگرم زعفران از مزارع استان برداشت می شود و در حال حاضر ۹۰ نفر هم به عنوان بهره بردار اصلی در کشت زعفران به صورت مستقیم مشغول به کار هستند.

برخی از کشاورزان پیشرو در مهاباد کشت زعفران را کمی زودتر از سایر مناطق استان شروع کردند و چندین مزرعه در روستاهای «برهان» و «تکانلوجه» این شهرستان امسال به گلدهی کامل رسیده است.

تهیه گزارشی از نحوه برداشت این طلایی سرخ در مهاباد را سوژه تهیه گزارشی برای مخاطبان ایرنا قرار دادم و صبح یک روز پاییزی به سمت جاده برهان (مهاباد- بوکان) که بیشترین مقدار کشت زعفران و مشکل آب بخش کشاورزی مهاباد هم در این منطقه است، راه افتادم.

هر چند به دلیل اینکه زودهنگام سفرم را آغاز کرده بودم و انتظار نداشتم در این موقع صبح کشاورزان در مزرعه باشند اما هنگام رسیدن به مزرعه زعفران در روستای «تیکانلوجه» در ۱۵ کیلومتری شرق مهاباد متوجه شدم که کارگران زودتر از من هم به مزرعه آمده و بخشی از کار را انجام داده بودند.

بازدید از این مزرعه را در سال های قبل هم انجام داده بودم اما امسال مزرعه زعفران «کاک شهاب» و دوستانش بسیار تماشایی و زیباتر شده بود و زعفران های تازه سر از خاک بیرون آمده که نخستین تشعشع خورشید اول صبح را می دیدند زیبایی ۲ چندانی داشت و در واقع گل، گلبرگ، ساقه و کاسبرگ آن سرشار از زیبایی بودند، ناخودآگاه انسان را محو تماشای خود می‌کرد.

زنبورهای عسل هم مانند این کارگران سحرخیز به راز شکفتن گل‌های زیبایی زعفران در اول صبح پی برده بودند و بر روی تعدادی از گُل‌ها زنبورهای عسل دیده می شد که آنها هم مشغول برداشت شهد و گَرد گل‌های زعفران بودند.

کارگران در قالب ۲ دسته در مزرعه یک هکتاری مشغول برداشت بودند و کاک شهاب هم سماور زغالی را برای خوردن صبحانه کارگران آماده می کرد و دود کم رمقی از دهانه سماور خارج می شد که به دلیل عدم وزش باد در هوای اطراف به خوبی دیده می شد.

«شهاب فغانی» که چند سال قبل به دلیل شیوع کرونا و نبود بازار، شغل خود را از دست داده بود اکنون با همکاری ۲ دوست دیگر خود به نام های «کمال و یوسف» این مزرعه زعفران که زمین آن هم اجاره‌ای بود کشت و به گلدهی رسانده بودند.

وی افزود: در این فصل از سال که بسیاری از کشاورزان بیکار هستند روزانه بیش ۳۰ تا ۴۰ نفر در این مزرعه مشغول کار هستند و تا نزدیک ظهار کار برداشت گل را انجام می دهند و در نوبت عصر هم زعفران را از میان کاسبرگ ها جدا می کنند.

وی اظهار کرد: منطقه ما با تنش آبی روبرو است و به همین خاطر باید کشاورزان به سمت و سوی کشت محصولاتی با نیاز آبی کم مانند زعفران بروند تا هم بازده بیشتری داشته باشند و هم در مصرف آب صرفه جویی شود.

وی اضافه کرد: زعفران یک گیاه هفت ساله است و هم اکنون مزرعه ما به در سال چهارم و به گل دهی کافی رسیده است و در هز هکتار می توان ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران برداشت کرد.

فغانی گفت: ما ایده های خوبی در زمینه کشت زعفران در این منطقه داریم و در صورتی که مسوولان از طرح های ما حمایت کنند با ترویج کشت زعفران در این منطقه می توانیم بخشی از آب زیرزمینی را برای نسل های آینده حفظ کنیم.

دیگر دوست کاک شهاب، «یوسف احمدی مکری» نام داشت، او نیز در جستجوی کار این شغل را انتخاب کرده و ایده‌های جدیدی در سر داشت و می‌گفت: باید در آینده نزدیک انجمن زعفران‌کاران غرب را تشکیل دهیم تا بتوانیم در این را به دیگران هم کمک کنیم.

وی افزود: هم اکنون چندین مزرعه زعفران در مهاباد و شهرهای اطراف وجود دارد که هیچ کدام از ما ارتباط درستی با هم نداریم و اگر بتوانیم یک انجمن تشکیل دهیم می‌توانیم تجربیات و اندوخته‌های خود را به یکدیگر انتقال داده و در این راه بیشتر موفق باشیم.

وی اظهار کرد: اگر این انجمن تشکیل شود ما می توانیم در زمینه برداشت محصول، هزینه کارگری، آموزش های جدید و حتی قیمت فروش و صادرات زعفران در این منطقه با هم همگام و همسو باشیم.

کشت زعفران شغل دوم بسیار خوبی است

یکی دیگر از زعفران کاران مهابادی که کمال رسولی نام داشت گفت: کسانی که به دنبال شغل دوم خوبی هستند می توانند زعفران بکارند و در طول سال تنها کار برداشت زعفران یک ماه است و مابقی ۱۱ ماه دیگر سال می توانید شغل اصلی خودت را انجام دهید.

وی در حالی که گلبرگ های زعفران را بر روی زمین می ریخت افزود: ما فقط قسمت شیپوری زعفران را استفاده می کنیم و دیگر قسمت های گل چون نمی توانیم آن را خشک کنیم و دستگاه های مخصوص نداریم در این قسمت زمین تخلیه می شود.

وی اظهار کرد: زعفران گرانترین ادویه در جهان است و جایگاه بسیار خوبی در صنایع دارد و برعکس بسیاری از محصولات کشاورزی از ماندگاری خوبی و در حدود سه سال برخوردار است که کشاورزان در این بازه زمانی مناسب می توانند خریداران خوبی برای محصول خود پیدا کنند.

وی گفت: کشت زعفران هیچ ارتباطی با خشکسالی ندارد چون در سال در ۲ نوبت بهاره و پاییزه نیاز به آبیاری دارد و به همین خاطر هم از جمله محصولات بدون ریسک به شمار می رود که به بهره‌ان به خشک یا تَرسالی ارتباط ندارد.

دایه «گلی» هم که اکنون بیش از ۷۰ سال سن داشت برای کمک به برداشت زعفران نوه‌هایش آمده بود و او ابتدای تمایلی برای عکس نداشت اما پس از کمی گفت و گو حاضر شد از وی هم تصویری در گزارشم آورده شود.

این مادر کهنسال در حالی که سطلی پر از گل زعفران در دست داشت گفت: هر کاری سختی خودش را دارد اما برداشت زعفران با همه زیبایی آن، سختی ها دارد و هنگام برداشت زانو و پشت فرد درد می گیرد.

وی شکرگزار این همه نعمت پروردگار بود و افزود: خوشحالم که خداوند امسال هم به من عمر داد تا برداشت دوباره زعفران را در مزرعه نوه هایم ببینم و هر روز با وجود کهولت سن به کمک آنان می آیم.

وی در مورد تاریخچه زعفران نیز مطالبی بیان کرد و گفت: هر سال در این فصل گل‌های شبیه زعفران رویش پیدا می کنند و حالا این بچه های می ‌گویند آنها زعفران وحشی هستند و مادران ما در قدیم از ما می خواستند که این گل طبیعی را نچینیم و برخی بر این باور بودند که خاصیت دارویی دارد.

وی افزود: حالا هم در برخی مراتع این منطقه این زعفران های وحشی با خنک شدن هوای منطقه رویش پیدا می کنند و پس از برخورد اولین باران گل‌ها از بین می روند.

در مزرعه دیگری در همان نزدیکی خانواده چهار نفری با هم مشغول برداشت زعفران بودند و آنان هم از اینکه در این فصل از سال به جای بیکاری درآمدی خوبی ناشی از کشت زعفران دارند بسیار خوشحال بودند.

کاربرداشت با طلوع آفتاب هم تداوم داشت و اگر کارگران کار مزرعه ای را تمام می کردند به کمک مزرعه همسایه هم می آمدند و این کار هر روز انجام می شد تا گل های زعفران در معرض نور آفتاب قرار نگیرند.

یکی از زعفران کارهای مهاباد گفت: کشاورزان این منطقه نمی خواهند که کشت زعفران تنها مختص به آن منطقه باشد بلکه دوست دارند که کشت این محصول توسعه پیدا کند تا ادوات مورد نیاز کشت آن هم در منطقه وجود داشته باشد.

کاک رحیم افزود: ما پیاز زعفران را از مشهد خریداری کردیم و برای کشت آن یک دستگاه ردیف کار (کارنده) از همدان به این منطقه آمده بود و پس از پایان کشت دوباره برگشت.

وی اضافه کرد: ما امسال قصد داشتیم که مزرعه خود را توسعه دهیم اما درخواست دستگاه کارنده بسیار پر هزینه بود و به ناچار کشت پیازه زعفران را به صورت دستی و با کارگران انجام دادیم که نتیجه زیاد مطلوبی ندارد.

برای بررسی نبود دستگاه کارنده پیازه زعفران به صورت تلفنی با مدیر یکی از بخش های جهادکشاورزی مهاباد صحبت کردم که وی گفت: این مدیریت هیچ برنامه ای برای حمایت از کشت زعفران در این منطقه ندارد و کشاورزانی که تمایل به کشت این محصول دارند باید خودشان با سرمایه خود اقدام و ادوات لازم را هم خریداری کنند.

اما نکته قابل تامل در این است که ستاد احیای دریاچه ارومیه طی چند سال گذشته اقدامات بسیار گسترده ای در زمینه طرح های نکاشت و مقابله با کشت محصولات با نیاز آبی زیاد از جمله چغندرقند انجام داده است.

نیاز آبی کم (حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا سه هزار متر مکعب در هکتار) و تامین نیاز آبی آن با نزولات جوی، تداخل نداشتن نیاز آبی با سایر محصولات کشاورزی مرسوم در منطقه، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم (در زمان برداشت) و اقتصادی بودن آن از جمله مواردی است که می‌توان زعفران را جایگزین دیگر محصول‌های کشاورزی با نیاز آبی زیاد کرد.

بدون شک همگان بر این مهم واقف هستند که بخش کشاورزی کشورمان بیشترین سهم در مصرف آب های زیرزمینی و سطحی را به خود اختصاص داده است و یکی از نهادهای که به صورت مستقیم با بخش کشاورزی این منطقه سروکار دارد و باید در این زمینه سیاست‌گذاری کند، تمایلی به افزایش کشت زعفران ندارد، یا با سیاست های کلی احیای دریاچه ارومیه آشنایی ندارد یا بخشی از وظایف اصلی خود را نمی داند.

امید است در سال های آتی با توجه نیاز آبی کم زعفران و مشکل آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، کشاورزان این منطقه برای کشت این محصول بیشتر ترغیب شودند و مسوولان امر برای حمایت از آنان ضمن حمایت از افزایش سطح مزارع زعفران در منطقه به دنبال ایجاد صنایع پایین دستی آن نیز باشند.