به گزارش ایرنا، فرسایش خاک یک تغییر فیزیکی و فرآیند تدریجی جابه جایی و انتقال لایه بالایی خاک توسط عوامل مختلف از جمله آب، باد و حرکت توده‌ای است و در دراز مدت موجب از بین رفتن خاک می‌شود که فعالیت‌های انسانی در دهه‌های گذشته به شدت فرسایش خاک را افزایش داده و به گفته یونسکو، تخریب خاک، رفاه ۲ پنجم بشریت را تضعیف و گونه‌ها را منقرض کرده‌است.
به گفته کارشناسان حوزه آب و خاک، فرسایش خاک در سال‌های اخیر به دلیل تغییر اقلیم و کاهش رطوبت افزایش یافته و انجام درختکاری، عملیات بیولوژیکی و مکانیکی از جمله راهکارهای مقابله با فرسایش خاک در استان و کشور است.
به گفته این کارشناسان، انجام اقدامات آبخیزداری در استان مرکزی موجب شده فرسایش خاک در این استان سالانه یک تن در هکتار کاهش یابد.
۹۴ درصد خاک‌های استان مرکزی از نوع خاک‌های آهکی است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی در این خصوص گفت: طرحی در این مرکز برای شناسایی وضعیت پراکنش مواد عالی خاک‌های استان انجام شده و برای نخستین بار جمع‌بندی نهایی در خصوص وضعیت فیزیکی و شیمیایی خاک‌های استان انجام و به صورت نقشه‌های پهنه‌بندی برای استفاده کاربران در اختیار همگان قرار گرفته است.
جواد قدبیگلو افزود: شاخص‌های مهمی از جمله شوری خاک‌های استان مرکزی در این طرح مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده که چه مناطقی و در چه وسعتی میزان شوری خاک بالا بوده و به عنوان خاک شور مطرح است.
وی ادامه داد: در این طرح همچنین بافت خاک و قالب خاک‌های استان مرکزی جمع‌آوری شده و عناصر موجود در خاک‌ها مورد بررسی قرار گرفته که این مهم در حوزه مدیریت، مصرف و توزیع کودهای شیمیایی حائز اهمیت است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی مبنای شوری خاک را چهار دسی‌متر عنوان کرد و گفت: خاک‌هایی که شوری آنها بیشتر از این میزان باشد به عنوان خاک شور معرفی می‌شود.
قدبیگلو خاطرنشان کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده در این طرح تحقیقاتی، ۶ درصد خاک‌های استان مرکزی شور است و میزان شوری آن در دسترس عموم قرار گرفته است.
وی ادامه داد: شاخص دیگر خاک که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است میزان آهکی بودن خاک است و خاک‌هایی که زیر ۱۰ درصد آهک داشته باشند، خاک مطلوب برای اقدامات کشاورزی به شمار می‌روند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی اظهار کرد: آهک ۹۴ درصد خاک‌های استان اکنون بالاتر از ۱۰ درصد است و وجود خاک‌های آهکی در استان، مشکلات بسیاری را در زمینه کشاورزی ایجاد می‌کند.
قدبیگلو گفت: خاک‌های آهکی موجب کاهش جذب عناصر غذایی می‌شوند و مدیریت مناسبی باید در حوزه کشت گیاهان در خاک‌های آهکی اعمال شود.
وی با یادآوری اندازه‌گیری شاخص‌های شیمیایی در خاک استان مرکزی گفت: شاخص‌های شیمیایی از اهمیت ویژه‌ای در تولید محصولات کشاورزی داشته و در طرح تحقیقاتی انجام شده در مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان میزان فسفر، پتاسیم قابل استفاده، نیتروژن و ماده عالی خاک‌های استان مورد بررسی قرار گرفته است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، افزود: ماده عالی از جمله شاخصه‌های مهم در حوزه کشت و تولید محصولات کشاورزی است و ماده عالی حدود ۴۷ درصد خاک‌های استان کمتر از نیم درصد است و خاک‌های این استان از نظر ماده عالی بسیار فقیر است و نیازمند مدیریت در زمینه کوددهی و کودهای عالی دارند.
قدبیگلو خاطرنشان کرد: کشاورزان برای افزایش مواد عالی خاک باید از فروش کلک (باقی مانده محصولات کشاورزی) که از برخی محصولات باقی می ماند خودداری کرده و آنها را در خاک ها مخلوط و شخم بزنن تا این مواد به خاک بازگردند و ماده عالی در خاک افزایش یابد.
وی ادامه داد: همچنین نیاز است کشاورزان با اضافه کردن کود دامی به خاک زمینه افزایش ماده عالی در خاک را افزایش دهند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی فسفر قابل استفاده را از جمله شاخص‌ها تغذیه مهم گیاهان عنوان کرد و گفت: ۶۰ درصد خاک‌های استان دچار فقر این ماده هستند و فسفر خاک کمتر از حد بهینه مورد نیاز گیاهان است.
قدبیگلو افزود: نیاز است برای رشد گیاهان، کود فسفر در دسترس کشاورزان قرار گرفته و استفاده از این ماده عالی در دستور کار فعالان این بخش باشد تا عملکرد محصول زراعی در مزرعه افزایش یابد.
وی اضافه کرد: شاخص دیگر تغذیه گیاهان و محصولات کشاورزی پتاسیم قابل استفاده است که خاک‌های استان مرکزی از نظر این ماده مالی وضعیت مناسبی داشته و پتاسیم قابل استفاده در ۹۵ درصد خاک‌های استان مناسب و بهینه است و میزان این ماده عالی پنج درصد خاک‌های استان کمتر از حد بحرانی است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی عناصر میکرو در خاک را از دیگر عناصرمورد نیاز گیاهان عنوان کرد و گفت: این عناصر خیلی کم توسط گیاهان مصرف می‌شوند و نقش مهمی در رشد گیاهان به همراه دارند.
قدبیگلو آهن را از جمله عناصر میکرو در خاک عنوان کرد و افزود: میزان آهن ۱۴ درصد خاک‌های استان مرکزی کمتر از حد بحرانی است و از نظر این عنصر فقیر هستند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی خاطرنشان کرد: حدود ۴۶ درصد خاک‌های استان نیز دچار فقر عنصر رُوی قابل استفاده هستند.
قدبیگلو اظهار کرد: کمبود رُوی در بین افراد جامعه به دلیل آن است که در صورتیکه در پرورش گیاهان از عنصر روی استفاده نشود، میزان عنصر رویی که توسط گیاهان به جامعه منتقل می‌شود کم است و عدم انتقال این عنصر توسط محصولات کشاورزی به جامعه، عوارضی را در سلامت مردم به همراه دارد.
وی خاطرنشان کرد: عوامل بسیاری موجب تخریب خاک می‌شود که یکی از مهمترین این عوامل، مواد عالی است و باید کشاورزان تلاش کنند این مواد را در خاک‌ها و زمین‌های کشاورزی خود اضافه کنند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی افزود: ماده عالی به عنوان یک چتر عمل کرده و از فرسایش بادی و آبی خاک جلوگیری می‌کند.
قدبیگلو اضافه کرد: زمانی که ماده عالی در خاک‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، میزان فرسایش به شدت کاهش یافته و موجب می‌شود میزان نگهداری آب در خاک افزایش یافته و دوره آبیاری در این بخش طولانی‌تر می‌شود.
وی افزود: همچنین در صورتیکه ماده عالی خاک بالاتر باشد توسعه ریشه گیاهان در داخل خاک به راحتی انجام می‌شود و گیاهان به راحتی رشد می‌کنند و این مهم افزایش تولید محصولات زراعی و عملکرد در بخش کشاورزی استان را به همراه دارد.
قانون حفاظت از خاک در کشور مصوب شده است
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز در این خصوص گفت: قانون از جمله ابزارهای حفاظت از خاک است و سال ۹۸ قانون حفاظت از خاک مصوب شده است.
رسول شمسی آب، خاک و نیروی انسانی را از جمله عوامل مهم تولید عنوان کرد و افزود: خاک ممکن است در اثر فرسایش و استفاده بیش از حد دچار آسیب شده و حاصل خیزی آن دچار تنش شود.
وی ادامه داد: همچنین ممکن است خاک بر اثر استفاده ناصحیح از سموم و کودهای شیمیایی، دچار آلودگی شیمیایی شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی هریک از این عوامل را از جمله عوامل تخریب خاک عنوان کرد و گفت: ادارات و سازمان‌های مختلف در زمینه خاک وظایفی برعهده دارند و سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در زمینه استفاده از سموم و کودهای کشاورزی با هدف افزایش تولید و افزایش عملکرد در خاک، افزایش حاصل‌خیزی، تولید و امینت غذایی وظایفی را برعهده داشته و در این حوزه مدیریت و پایش می‌کند.
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت خاک در جهان، سازمان جهانی فائو به عنوان مجموعه بالادستی، که وظیفه امنیت غذایی جهان را رصد و پایش می کند، روز پنج دسامبر (چهاردهم آذرماه) هر سال را به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری کرده‌است.مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی خاطرنشان کرد: این سازمان با صدور بیانیه‌ها و هشدارها به کشورهای مختلف اطلاع‌رسانی کرده و مسئولانی که با این عامل تولید و حفظ آن در ارتباط هستند را هشیار می‌کند.
شمسی خاطرنشان کرد: سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، با برگزاری کلاس‌ها و حضور کارشناسان در مزارع و مدارس کشاورزان فرهنگ سازی استفاده از خاک و جلوگیری از تخریب خاک را در دستور کار خود قرار داده است.
۶۲ عدد از صنایع آلاینده خاک استان مرکزی امسال مورد پایش قرار گرفت
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی نیز گفت: بر اساس قانون حفاظت از خاک، تخریب و آلودگی خاک از نظر فعالیت‌های صنعتی به صورت کامل جرم انگاری شده و مواد ۱۴ ، ۱۵ و ۱۸ قانون حفاظت از خاک تکلیف را در این زمینه روشن کرده است.
یوسف یوسفی افزود: بر اساس قانون اگر فردی خاک را در مکانی آلوده کند آن فرد باید با هزینه‌هایی که به آن اعلام می‌شود نسبت به اصلاح خاک اقدام کند.
وی ادامه داد: صنایعی که در فهرست آلایندگی خاک قرار دارند، هر سه ماه یکبار توسط اداره‌کل محیط زیست استان مرکزی مورد بررسی و پایش قرار می‌گیرند که بر این اساس ۶۲ مورد پایش امسال و ۷۵ مورد سال گذشته از صنایع آلوده کننده توسط این اداره‌کل انجام شد.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی با یادآوری فرسایش بادی در استان گفت: بر اساس مطالعات انجام شده چشمه‌های گرد و غبار خیز در استان شناسایی شد و طرحی در این زمینه در کارگروه زیر بنایی استان ارایه شده‌است.
یوسفی خاطرنشان کرد: چهار دستگاه وظیفه مند شامل ادارات کل محیط زیست، منابع طبیعی و آبخیزداری و هواشناسی و سازمان جهاد کشاورزی در این حوزه فعال است و نقاط گرد و غبار خیز استان توسط این دستگاه‌ها شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته است.
وی اضافه کرد: تعداد چشمه‌های گرد و غبار استان مرکزی با افزایش سرعت باد به پنج کانون افزایش می‌یابد و با کاهش سرعت باد و شرایط عادی به سه چشمه گرد و غبار خیز کاهش می‌یابد.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: ۴۵۰ هزار هکتار نقاط بحرانی و گرد و غبار خیز در سطح این استان وجود دارد که تالاب میقان اراک از جمله این کانون‌ها به شمار می‌رود.
یوسفی ادامه داد: بقیه کانون‌های گرد و غبار خیز استان مرکزی در شهرستان‌های ساوه، زرندیه، دلیجان و محلات هستند.
وی یادآور شد: در شرایط آلودگی و نیز برای سنجش گرد و غبار و آلودگی‌ها، هفت ایستگاه سنجش شامل چهار ایستگاه در اراک، یک ایستگاه شازند، یک ایستگاه ساوه و یک ایستگاه در شهرستان دلیجان مستقر شده که ذرات را شناسایی می‌کنند.
یوسفی خاطرنشان کرد: خاک و آب بستر توسعه پایدار و حیات است و بر این اساس سال ۲۰۰۳ حساس‌سازی در این خصوص در دنیا ایجاد شده و بر اساس اتحادیه بین المللی فائو، روز پنج دسامبر چهاردهم آذر را به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری کرده است.
وی خاطرنشان کرد: ۲ میلیارد تُن فرسایش خاکی سالانه در سطح وجود دارد و با احتساب ارزش ۱۴ تا ۱۵ دلاری هر تُن خاک، سالانه ۳۰ میلیارد دلار خسارت فرسایش خاک در کشور وجود دارد که برابر با صادرات مواد نفتی است.
میزان خاک‌سازی استان مرکزی در چندسال اخیر کاهش یافته است
معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی نیز گفت: با توجه به اینکه فاکتورهای خاک‌سازی این استان تحت الشعاع تغییرات اقلیمی قرار گرفته میزان خاک‌سازی در چند سال اخیر به میزان زیادی کاهش یافته است.
رضا عظیمی افزود: فرسایش خاک استان مرکزی به دلیل کاهش پوشش گیاهی، رطوبت خاک و فرسایش بادی تشدید شده و به بیش از ۱۲ و نیم تن در هکتار در سال رسیده است.
وی ادامه داد: با اجرای ۱۲ هزار و ۸۰۰ نقطه طرح‌های آبخیزداری در استان مرکزی انجام و فرسایش خاک با اجرای این طرح‌ها به طور متوسط سالانه یک تُن در هکتار در حوزه های تحت پوشش فرسایش کاهش یافته است.
معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی خاطرنشان کرد: با اجرای این طرح‌ها زمینه مدیریت ۸۹ میلیون متر مکعب از روان‌های سطحی در استان فراهم شده است.
عظیمی گفت: بر این اساس بیش از ۴۵ میلیون تُن از خاک‌های استان مرکزی در طول سال دچار فرسایش می‌شود که مرطوب نگه داشتن سطح خاک، تقویت پوشش گیاهی، توسعه جنگل‌های دست کاشت و اجرای عملیات آبخیزداری از جمله عملیات بیولوژیک، بیومکانیک و مکانیکی راهکار مهم برای کاهش فرسایش خاکی در استان به شمار می‌رود.
معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی خاطرنشان کرد: فرسایش خاکی در این استان به دلیل کوهستانی بودن نسبت به استان‌های مجاور در حد متوسط قرار دارد.
عظیمی گفت: تولید کاشت یک میلیارد نهال در کشور و ۱۶ میلیون نهال در استان مرکزی و اجرای عملیات بذرکاری از جمله راهکارهای کنترل فرسایش خاکی در استان و کشور به شمار می رود.
وی، بذر پاشی، ایجاد سامانه پخش سیلاب، عملیات گابیون بندی، اجرای آبیاری مکانیزه، کنترل معادن، راه سازی صحیح و درست، جلوگیری از برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها را از جمله اقدامات اساسی برای کاهش روند فرسایش خاک در استان عنوان کرد.
بر اساس آخرین آمار نقشه حدنگاری استان مرکزی، مساحت کل استان ۲ میلیون و ۹۶۷ هزار و ۴۳۲ هکتار است که ۲ میلیون و ۶ هزار و ۵۳۰ هکتار این مساحت معادل ۶۷ و ۶۲ صدم درصد اراضی ملی و ۹۶۰ هزار و ۹۰۲ هکتار مساحت مستثنیات استان است.
نظر شما