به گزارش ایرنا مشارکت گسترده مردم در انتخابات و تاثیر آن بر سرنوشت کشور به لحاظ توسعه سیاسی، تقویت قدرت بین المللی، چانه زنی در عرصه‌های دیپلماتیک، بازدارندگی در برابر توطئه‌های دشمنان و موفقیت‌های نظام اسلامی حایز اهمیت بوده و همواره مورد تاکید است.
رسانه‌ها نیز به عنوان رکن چهارم دموکراسی نقش انکار ناپذیری در افزایش سطح آگاهی جامعه و ترغیب مردم به حضور پای صندوق‌های رای دارند تا از این جهت بتوان انتخاب اصلح را برای خانه ملت رقم زد.
رسانه و فضای مجازی در شرایط کنونی که جامعه در معرض جنگ ترکیبی و شناختی قرار دارد از اهمیت و جایگاه مهمی برخوردار است و در رویداد بزرگی همچون انتخابات بیش از گذشته نقش آن در هدایت افکار عمومی آشکار می‌شود.
از آنجایی که امسال انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری را در پیش داریم، خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز خراسان جنوبی اقدام به برگزاری میزگردی با موضوع نقش رسانه و فضای مجازی در افزایش مشارکت مردم کرد.
محمود حیدری مدیرمسئول روزنامه امروز خراسان جنوبی و مدیرعامل خانه مطبوعات استان، علی جعفرپور مقدم سردبیر روزنامه آوای خراسان جنوبی، حامد شبانی و حجت الاسلام ابوالحسن طوری از فعالان فرهنگی و رسانه ای استان میهمانان این میزگرد انتخاباتی بودند تا به چهار سوال ایرنا پاسخ دهند، در ادامه به تفصیل مباحث مطرح شده در این میزگرد را می‌خوانید:
ایرنا: فضای انتخاباتی استان را چگونه ارزیابی می کنید؟
حیدری: پیام‌های مردمی که به ما رسیده، نشان می دهد فضا کم کم دارد به سمت انتخابات پیش می رود و من هم به عنوان یک فرد رسانه ای تاکید دارم که هرچه جناح‌های مختلف سیاسی نامزد معرفی کنند به طور قطع مشارکت بیشتر می‌شود. البته این بخشی از کار است، بخشی هم به مشکلات اقتصادی بر می‌گردد که در شور انتخاباتی تاثیرگذار است.
اما رسانه با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری باید تلاش کند که مشارکت حداکثری در استان محقق شود هرچند همواره میزان مشارکت در خراسان جنوبی نسبت به دیگر نقاط کشور بیشتر بوده است. دوره قبل مجلس هم پایین ترین میزان مشارکت بعد از انقلاب اسلامی را شاهد بودیم که امیدواریم این مساله تکرار نشود و این دوره مشارکت بهتری داشته باشیم؛ غیر از رسانه عوامل دیگری هم باید دست به دست هم دهند تا مشارکت حداکثری محقق شود.
جعفرپور مقدم: فکر می‌کنم فضای استان هنوز به شکل مطلوب رقابتی نشده اما خواهد شد، اگر بخواهیم صادقانه صحبت کنیم غالب اقشار فرهیخته جامعه از رقابت کاندیداها سخنی به میان نمی آورند بلکه گفتمان نامطلوبی شکل گرفته و دنبال رقابت برای حمایت جریان های پرقدرت سیاسی هستند و منتظرند ببینند این جریانات قدرت از کدام کاندیدا حمایت خواهد کرد.
احساس می کنم نامزدها در رقابت هستند که با آن جریان سیاسی مطرح شوند اما اتفاق خوبی که صدا و سیما شروع کرده و آن هم بحث مناظره هاست اگر شکل بگیرد به نظر می‌رسد فضا به شکل مطلوب رقابتی خواهد شد. چون تاکنون فضای مناظره گونه در استان نداشته ایم و هر زمان هم مناظره ای شکل گرفته متاسفانه کاندیدایی که گفتمان مناسبی نداشته سعی کرده فضا را به سمتی ببرد که مناظره‌ها شکل نگیرد.
هرچه مناظره‌ها قوام داشته باشد فضا رقابتی تر می‌شود
رسانه‌ها همیشه تلاش داشته اند که در فضای عادلانه زمینه مناظره را فراهم کنند چون بسیاری از مردم گفتمان کاندیداهای مجلس را نمی‌شناسند وقتی فرد وارد مجلس می شود نسبت به او شناخت پیدا می کنند اما امسال فضای مناظره‌ها شکل گرفته و نیاز است علاوه بر صدا و سیما، دانشگاه‌ها، مساجد، جریانات فرهنگی و رسانه ها هم ورود پیدا کنند چون هرچه مناظره‌ها قوام داشته باشد فضای استان رقابتی تر خواهد بود و نتیجه انتخابات به سمت انتخاب اصلح پیش می رود.
شبانی: هنوز تنور انتخابات خیلی داغ نشده اما اگر بخواهیم رقابت در چهار حوزه انتخابیه استان را بررسی کنیم در حوزه قاینات و زیرکوه و حوزه فردوس، طبس، سرایان و بشرویه رقابت شکل گرفته و کاندیداها و حریفان در حال عرض اندام هستند، در حوزه نهبندان و سربیشه رقابت کم و بیش شکل گرفته اما در حوزه بیرجند، خوسف و درمیان هنوز شاهد رقابتی شدن فضا نیستیم.
در این سه حوزه انتخابیه برخی مسایل شهرستانی بسیار جدی بوده که به رقابتی شدن فضا کمک کرده و تنور انتخابات را داغ تر می کند اما این مساله در حوزه بیرجند، درمیان و خوسف مطرح نیست.
واقعیت این است که در همه این سال ها شخصیت‌های سیاسی استان قوی نشده اند و چون حزب نداریم کادرسازی نکرده ایم لذا روی شخص سرمایه گذاری نشده که همه بدانند گزینه ای برای نامزدی است.
مردم منتظر دوره تبلیغات هستند تا حرف نامزدها را بشنوند
از طرفی در دیگر حوزه‌های انتخابیه نامزدها ساکن منطقه بوده و مردم شناخت دارند اما در حوزه انتخابیه بیرجند، درمیان و خوسف نامزدهایی که ساکن این منطقه بوده و مردم او را بشناسند نداریم که همین نبود شناخت بر رقابتی نشدن فضا تاثیر داشته زیرا مردم هنوز منتظر ایام تبلیغات هستند تا حرف نامزدها را بشنوند لذا امیدواریم با برنامه‌های مناظره، فعالیت‌های رسانه ای و انتشار اخبار انتخاباتی ذهن‌ها به این سمت جلب شوند.
ایرنا: راهکارهای رسانه ای و فضای مجازی برای جلب مشارکت مردم در انتخابات چیست؟
شبانی: همین مناظره‌هایی که صدا و سیما شروع کرده یکی از راهکارهای جلب مشارکت مردم است اما این مثل مناظره‌های ریاست جمهوری نیست که ۲ نفر با هم مناظره کنند بلکه یک مجری از ۲ نامزد سوال می‌پرسد لذا با هم مناظره ای ندارند.
در رسانه‌های دیجتال و فضای مجازی هم گفت و گوهایی که انجام می شود، از طرفی پوشش اخبار انتخاباتی، حزبی و جریان های سیاسی حایز اهمیت است اما خراسان جنوبی در این زمینه رنج می برد لذا بسیاری از خبرنگاران و چهره‌های مطرح رسانه ای باید به این حوزه ها ورود کنند. شنیده‌ها و زمزمه‌ها هم در حساس کردن مردم نسبت به مسئله انتخابات تاثیرگذار است.
حیدری: فشارهایی که روی رسانه‌ها وجود دارد اگر کمتر شود قطعا می‌توانیم در انتخابات عملکرد بهتری داشته باشیم چون هنوز هیچی نشده از ما به دادگاه شکایت شده به خاطر اینکه برخی از مسئولان هنوز توجیه نیستند خبرنگار نمی‌تواند همه مطالب را در تیتر بیاورد! پس رسانه‌ها را مجبور به خودسانسوری می کنند. دیدگاه دستگاه قضایی نسبت به رسانه در مقایسه با دوره‌های قبل خیلی بهتر شده اما باز هم سریع برای رسانه‌ها رای صادر می‌کنند که در عملکرد آزاد تاثیرگذار است.
رسانه‌های نوشتاری برای کوچکترین مطلبی سریع به دادگاه احضار می‌شوند اما باز هم کار برای انتخابات شروع شده و فعلا تمرکز روی اهمیت انتخابات و مشارکت است که یادداشت و سرمقاله زدیم از این پس هم متناسب با فضا ادامه خواهد داشت و در زمان باقیمانده قوی تر عمل می‌کنیم تا مشارکت حداکثری محقق شود.
جعفرپور مقدم: در حوزه اطلاع رسانی و اخبار آنچه وظیفه داریم را انجام می‌دهیم و در زمینه اخبار غیررسمی و شنیده‌های انتخاباتی نیز در ۲ هفته اخیر حدود سه بسته مطبوعاتی تهیه و منتشر کردیم چون اخبار رسمی انتخابات جذابیت زیادی ندارد و معمولا اخبار غیررسمی می‌تواند بیشتر جلب توجه کند.
برای مشارکت بالا باید به مردم انگیزه داد
بحثی که در رسانه به آن توجه می‌شود این است که برای مشارکت بالا باید به مردم انگیزه داد تا مخاطب تصور کند رای او تاثیرگذار است زیرا در استان خراسان جنوبی به دلیل بافت فرهنگی و سیاسی خیلی متاثر از شرایط کشوری نیستیم و امروز اگر در محیط خودمان چالش ایجاد شود شاید در میزان مشارکت تاثیرگذار باشد اما رضایتمندی یا نارضایتی‌های کشور نقش پررنگی در مشارکت مردم استان ندارد.
کسی که در فضای خراسان جنوبی وارد می‌شود چه گفتمان داشته چه نداشته باشد اگر به جریان سیاسی خاص وصل نباشد قربانی خواهد شد.
نوع افرادی که اکنون در انتخابات شرکت می‌کنند هم در میزان مشارکت تاثیر دارد چرا که بعد از تمامیت طلبی برخی جریانات سیاسی و فضای تخریبی آنها هر کسی وارد گود نمی شود، آنهایی که آمده اند جسور هستند و یا از حمایت جریان خاصی برخوردارند و متاسفانه کسی که در فضای خراسان جنوبی وارد می‌شود چه گفتمان داشته چه نداشته باشد اگر به جریان سیاسی خاص وصل نباشد قربانی خواهد شد.
لذا نخستین کاری که رسانه‌ها می توانند انجام دهند این است که به مردم انگیزه دهند این بار رای شما بی تاثیر نخواهد بود. گفتمان غالب در بحث مجلس که چند دوره هم تکرار شده این است که مردم تصور می کنند کاری از دست نماینده ساخته نیست لذا رسانه‌ها در این حوزه هم باید نقش و جایگاه نماینده مجلس را به مردم بشناسانند.
طوری: رسانه در فضای منتهی به انتخابات اگر بخواهد همه تمرکز خود را روی این مساله بگذارد مشارکت مورد انتظار محقق نخواهد شد، چون معیشت مردم بیشترین نقش را ایفا می‌کند لذا اگر ۷۰ درصد فعالیت انتخاباتی خود را بر مشکلات مردم متمرکز کند می‌تواند نقش موثرتری داشته باشد.
همه رسانه‌ها باید قبل از انتخابات به انعکاس مشکلات مردم بپردازند تا اعتماد آنها جلب شود و اکنون در کنار فراخواندن به مشارکت باید دردهای آنها را همراه امیدآفرینی منعکس کنند. طبق فرمایش مقام معظم رهبری باید رسانه‌ها هر طور که می‌توانند زمینه شناخت مردم از کاندیداها را فراهم کنند زیرا اگر سردرگمی ایجاد شود مشارکت هم پایین می آید.
ایرنا: رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی چطور مردم را در انتخاب اصلح می‌توانند یاری کنند؟
حیدری: یکی از کارکردهای مهم رسانه‌ها در همین بخش است لذا عملکرد رسانه زمانی اثرگذار خواهد بود که بتواند مردم را در انتخاب اصلح کمک کند و با رصد وعده‌های نامزدها محقق خواهد شد. باز هم مساله خودسانسوری در این زمینه خیلی اهمیت دارد اینکه دست رسانه‌ها را باز بگذارند و فتلیه خط قرمز را کمی بالاتر بکشند تا راحت تر ورود پیدا کنیم و بتوانیم نقد خوبی از کاندیداها و عملکرد آنها داشته باشیم.
رسانه‌ها وعده‌های گذشته را یادآوری و نقد کنند
گاهی رسانه به خاطر واقعیت‌هایی که می‌نویسد هزینه پرداخت می کند اما در ایام انتخابات آن چنان ترافیک مطلب و محتوا وجود دارد که نیاز است از قبل موضوع انتخاب اصلح در دستور کار قرار گیرد لذا برنامه‌های بلند مدت برای این ایام باید مورد توجه باشد. رسانه‌ها همچنین با گریزی به دوره‌های قبل وعده‌های گذشته را یادآوری و نقد کنند تا مردم بدانند اگر دقت بیشتری داشته باشند انتخاب اصلح خواهند داشت.
با وجود همه تلاش رسانه‌های غربی باز هم مردم به رسانه‌های داخلی بیشتر اعتماد دارند اما رسانه وقتی می بیند بیان موضوعی هزینه دارد اصلا ورود پیدا نمی کند که جای نقد دارد گرچه هر جا رسانه‌ها پا پیش گذاشتند و مردم به آن مطلب رجوع کردند در انتخاب اصلح موفق تر بودند چون عمده رسانه‌های استان خراسان جنوبی فراجناحی عمل می کنند.
شبانی: رسانه‌ها در دوران تبلیغات و پیش از آن باید فعالیت داشته باشند، کار اصلی رسانه‌ها در دوران تبلیغات این است که اولا عملکرد نماینده فعلی یا قبلی را مورد نقد و بررسی قرار دهند تا تاثیرگذاری خود را بسنجند و بعد شروع کنند به معرفی شاخص‌های یک نماینده اصلح و تاثیرگذار که از منظر امام و رهبری یا قانون اساسی می تواند مورد توجه باشد.
حتی مجالس سایر کشورها هم می‌تواند ملاک مقایسه در این زمینه باشد که این مساله به پویایی کار کمک می کند.
رسانه و مطبوعات زمانی که شعارهای تبلیغاتی کاندیداها را منتشر می‌کنند می‌توانند نقش یک مشاور را داشته باشند و از انتشار شعارهای سطحی پرهیز کنند تا تاثیر خود را در جهت دهی برنامه‌های نامزدها نشان دهند.
مطبوعات باید شاخص‌ها را بیان کنند و در دوران تبلیغات هم براساس همان شاخص‌ها دست به معرفی نامزدها بزنند. البته رسانه‌ها باید طوری وارد عمل شوند که مردم روی هزینه کرد نامزدها هم در بحث تبلیغات حساس باشند.
جعفرپور مقدم: فرصت‌های معرفی نامزدها همیشه عادلانه نیست. ما به عنوان رسانه و روزنامه محلی بارها به کاندیداها پیشنهاد مناظره دادیم و در دقیقه ۹۰ لغو شد. مناظره فرصت برابر است که افراد در فضایی که قدرت فرار ندارند خود واقعی را به نمایش گذاشته و کارآمدی و دیدگاه‌های خود را ارایه دهند.
مردم نیاز به فضای آرام و منطقی برای انتخاب اصلح دارند لذا تهمت زنی های دور از اخلاق انرژی و توان برخی از نامزدها را در زمان تبلیغات می‌گیرد و نمی‌توانند گفتمان و برنامه ای ارایه دهند.
پس رسانه‌ها می‌توانند مناظره برگزار و جامعه را ترغیب کنند تا از این طریق دست به انتخاب بزنند لذا در فضای رسانه برای انتخاب اصلح وظیفه داریم حقایق جامعه را نشان دهیم.
رسانه‌ها باید فضایی ایجاد کنند که نامزدها به دنبال جذب رای با شعارهای پوپولیستی نباشند. از طرفی مردم نیاز به فضای آرام و منطقی برای انتخاب اصلح دارند لذا تهمت زنی های دور از اخلاق انرژی و توان برخی از نامزدها را در زمان تبلیغات می‌گیرد و نمی‌تواند گفتمان و برنامه ای ارایه دهند.
از همین رو فضای تهمت زنی باید به عنوان یک ناهنجاری برای مردم تعریف شود که به راحتی هرکسی اجازه تخریب افراد بدون ادله و مدرک ندهند. انسان‌های خوب و عالی هم داریم که در فضای دفاع از دیدگاه خود دچار ضعف هستند لذا مناظره قدرت دفاع و بیان نماینده را نشان می‌دهد.
رسانه‌ها باید مولفه‌های اثرگذار را برای جامعه تبیین کند لذا مولفه‌های انتخاب اصلح یک نماینده مثلا در دانش، تخصص، زمان شناسی و شناخت سیاسی، شناخت محیط و قوانین جاری کشور است پس هنجارهای مناسب برای یک نماینده باید از سوی رسانه‌ها تبیین شود.
طوری: وعده‌هایی که نامزدها می‌دهند باید توسط رسانه‌ها مورد تحلیل قرار گیرد تا فهم درست به مخاطب داده شود به طور مثال نامزد انتخاباتی که درخصوص دستمزد آرایشگرها در فضای مجازی اظهار نظر کرده یا نامزدهایی که در حوزه مدیریت شهری دخالت می‌کند اینها باید تحلیل شوند تا مخاطب بدانند این افراد از مساله نمایندگی مجلس چیزی نمی دانند.
تحلیل وعده‌ها به شکل‌های مختلف می‌تواند در رسانه‌ها مورد توجه قرار گیرد که کاریکاتور یک نمونه آن است. برخی حوزه‌ها براساس اعتقادات دینی و سیاسی سنتی رای می دهند لذا رسانه‌ها باید مخاطب را از سنتی رای دادن بیرون بکشند.
ایرنا: نقش رسانه‌ها در ارتقای روحیه امید مردم چیست؟
شبانی: اگرچه مهمترین راهکار امیدآفرینی در حوزه رسانه جهاد تبیین است اما بسیاری از ناامیدی‌ها به عملکرد کارگزاران نظام بر می گردد نه به اصل نظام، زیرا وقتی نماینده مجلس نتواند از ظرفیت‌های قانون اساسی استفاده کند تقصیر حاکمیت نیست بلکه مردم شخصیت ضعیفی به مجلس فرستادند و نتوانستند به خوبی از او مطالبه کنند.
نمایندگان مجلس هم نیامدند قوانینی را تصویب کنند که خودشان را محدود کند، از مجلس هشتم به بعد مدام رهبر معظم انقلاب تاکید دارند نمایندگان مجلس باید قانون نظارت بر خود را تصویب کنند لذا بسیاری از قوانین اگر اصلاح شود شاهد تحول خواهیم بود.
رسانه‌ها باید احساس یاس‌های مصنوعی که نتیجه اخبار رسانه‌های مغرض داخلی یا خارجی است را شفاف کنند و دروغ ها را نشان دهند، باید به مردم بفهمانند که مجلس جمهوری اسلامی ناتوان نیست بلکه اگر ضعفی وجود دارد از سوی نمایندگان است لذا برای تحول نیازمند انسان‌هایی هستیم که دارای آرمان بلند و نگاه فرا زمانی باشند.
حیدری: در همه بازه‌ها و مناسبت‌ها رسانه‌ها می توانند مسایل را تعدیل کنند یعنی در آستانه انتخابات نیاز نیست فقط تمرکز بر مشکلات باشد بلکه باید نقاط قوت پر رنگ شود تا روی مشارکت هم تاثیرگذار باشند.
از سوی دیگر وقتی رسانه‌ها اوضاع خوبی ندارند و نیروهای رسانه ای ناامید هستند قطعا نمی‌توان انتظار داشت که مردم را امیدوار کنند اما با این حال وظیفه رسانه‌هاست که در این شرایط حساس پای کار باشند و علاوه بر پررنگ کردن نقاط قوت، راهکارهایی برای رفع نقاط ضعف ارایه دهند.
مشکل دیگر هم اینجاست که در طول سال رسانه‌ها رها بوده و در این مناسبت‌ها همچون انتخابات مسئولان سراغ رسانه می‌روند پس قرار است توسط رسانه کاری انجام شود باید در تمامی مقاطع پای کار باشند.
قهر با صندوق رای می‌تواند تبعات بدتری داشته باشد
رسانه زمانی می تواند امیدآفرینی کند که مخاطب اعتماد داشته باشد و همیشه تاکید داریم که مسئولان سوژه ورود رسانه‌ها را ارایه دهند اما در جلسات مدیران، موضوعاتی مطرح می شود که اصلا جایگاه خبری ندارد و تفاوت زیادی بین آنچه دستگاه‌های اجرایی در بولتن‌های خود ارایه می‌دهند تا چیزی که مردم باور کرده اند وجود دارد.
مردم در شرایط فعلی بسیار تحت فشار هستند اما باز هم رسانه‌ها می‌توانند با تحلیل‌های درست به رغم همه فشارها پای صندوق رای آمده و باور کنند که برای اصلاح وضعیت فعلی انتخاب اصلح اهمیت دارد.
رسانه‌ها باید این نگاه را به مردم القا کنند که قهر با صندوق رای می‌تواند تبعات بدتری داشته باشد چه بسا که فردی به مجلس برود و ضربه بیشتری به کشور بخورد. فعلا شرایط زیاد مساعد نیست اما امیدواریم در زمان باقیمانده تا انتخابات با تحلیل‌های درست رسانه ها بتوان قدمی برداشت و مشارکت پرشوری را رقم زد.
طوری: رسانه باید بتواند اعتماد به مخاطب را جلب کند چون در همه کنش‌ها و رفتارهای جامعه نقش دارد و در کنار مطالبات بتواند پاسخگوی افکار عمومی باشد. رسانه باید تفکیک ایجاد کند که آیا پیشرفت داریم یا نه؟ لذا تحلیل مسایل مهم از جمله مشکلات اقتصادی حایز اهمیت است تا مردم همه ابعاد آن را بشناسند. وقتی رسانه‌ها بتوانند مخاطب را اغنا کنند ناامیدی از جامعه حذف خواهد شد.
جعفرپور مقدم: رسانه‌ها همیشه متهم به پمپاژ یاس و ناامیدی هستند چون دیدگاه‌های مردم را منعکس می‌کنند و پاسخ رسانه نیز این است که برای ایجاد امید باید ثابت کنیم صدای مردم در جامعه و حاکمیت شنیده می‌شود. لذا رسانه فشار روی مردم را با انتشار یک پیام حذف می‌کند اما برخی از مدیران همین یک پیام را هم بر نمی‌تابند.
با این وجود در کنار نقدها اخبار خوب را هم منعکس می‌کنیم به طور مثال در روزنامه خودمان چنین ستونی را ایجاد کرده ایم اما با ذره بین دنبال خبر خوب هستیم چون همه مسئولان تحلیل گر مسایل بین المللی و جنگ شده اند و هیچ مدیری در حوزه تخصصی خودش دستاوردها را ارائه نمی دهد و با بخل در ارائه اطلاعات مواجهیم!
روحیه امید زمانی ایجاد می‌شود که مردم اخبار خوب را بدانند اما در همین استان که چندین پروژه با اهمیت همچون راه آهن، انتقال آب یا باندهای دوم در حال اجرا است باید دید چند درصد مردم از اینها اطلاع دارند؟ در صورتی که برای پروژه راه آهن اولین بار در تاریخ استان اعتبار نقدی واریز شده و ۱۳ کارگاه همین الان فعال است.
برای انتقال آب هم مصاحبه های زیادی از مسئولان منتشر شده اما هیچ کس باور نکرد چون دستگاه‌های اجرایی برای ارایه مطالب به مردم بخل دارند و حتی سلیقه انعکاس هم ندارند.
در همین دولت سیزدهم به گواه آمار یکی از انبوه سازان بیرجند روزانه هزار و ۲۰۰ متر مربع خانه تحویل مردم می شود اما کسی از آن خبردار نیست چون گفتمان غالب مدیران ارایه آماری است که اصلا برای مردم قابل درک نبوده و متناسب با سواد عمومی نیست.
اگر همین کارهایی که انجام شده و باعث افتخار دولت است منعکس شود، امیدآفرینی محقق خواهد شد اما بدنه اطلاع رسانی دولت از چابکی لازم برای این کار برخوردار نیست لذا برداشت جامعه این بوده که اتفاق خاصی نیفتاده است.