سوسري ها (Cockroaches) كه در اصطلاح عام و هر چند غلط سوسك (Beetle) ناميده مي شوند از مهمترين آفات منازل و ديگر محل هاي مرتبط با انسان ها بشمار مي آيند.
اين حشرات در تمام دنيا در نزديك انسان زندگي مي كنند و تاكنون نزديك به چهار هزار گونه از آنها گزارش شده كه در زيستگاه هاي مختلف از جمله جنگل ها، زيستگاه هاي نيمه آبي، لانه پرندگان و غيره زندگي مي كنند، آنها بطور برجسته شب فعال بوده و گياه خوار هستند اما بسياري از آنها محيط هاي با منابع غذايي آماده و در دسترس را ترجيح مي دهند.
سـوسـري ها از كثافات، غـذاهاي فـاسد، پارچه و چسب كتاب تغذيه كرده و قسمتي از غــذاي هضم نشده خود را برمي گردانند، به دفع مدفـوع روي غذا عادت دارند، از دهان و غدد خود ماده اي ترشح مي كنند كه در مسير حركت آنها و منابع غذايي شان بوي ماندگار و نامطبوعي ايجاد مي كند.
سوسري ها با آلوده كـردن مواد غذايي از طريق عوامل بيمـاري زاي مـوجود در توالت ها، زباله ها و غيره، عامل انتقال بيماري هاي باكتريايي از جمله اسهال، ديسانتري، وبا، تب تيفوئيد، بيماري هاي ويروسي از جمله فلج اطفال، حمل تخم كرم هاي انگلي و نيز واكنش هاي آلرژيك مانند ناراحتي پوستي، خارش، تورم پلك و ناراحتي هاي تنفسي ر ا ايجاد مي كنند.
در بين گونه هاي موجود در دنيا، حدود 30 گونه سوسري داراي پراكنش جهاني بوده كه در بين آنها 16 گونه باعث ايجاد مشكلاتي در سلامتي انسان ها مي شوند كه شامل سوسري آلماني، سوسري شرقي، سوسري آمريكايي، سوسري استراليايي و سوسري آفريقايي هستند.
سوسري ها يكي از مخازن مهم بيماري هاي عفوني هستند بنابراين كنترل آنها باعث كاهش كنترل بيماري هاي مرتبط با انسان مي شود و اين موجودات معمولا جاهاي گرم را دوست دارند و به علت داشتن بدني پهن به راحتي در داخل درز و شكاف ها، پشت قاب عكس ها، حاشيه كمدها وارد مي شوند.
سوسري ها هنگام روز در چنين پناهگاه هايي باقي مانده و شب ها با خارج شدن از آن به فعاليت مي پردازند آپارتمان هاي شوفاژدار و بويژه موتورخانه ها و نيز آسانسور، آشپزخانه، توالت و حمام مناسب ترين محل براي پناهندگي و زندگي آنها است.
گونه هاي موجود در منازل و يا ساير محل هاي سربسته و محفوظ در شرايط مناسب رشد خود را در ظرف چند ماه به اتمام مي رسانند ولي برخي از گونه ها براي تكميل رشد خود به مدت طولاني تري از يك تا پنج سال نياز دارند.
اين حشرات اكثرا دسته جمعي و گاه نيز به صورت انفرادي زندگي مي كنند، سوسري ها منشا گرمسيري دارند اما برخي گونه هاي آنها در نواحي معتدل و نيز در قسمت هايي از خانه ها و ساختمان هايي كه هواي گرم و مرطوب و غذاي كافي وجود دارد بسر مي برند.
**اهميت پزشكي سوسري ها
سوسري ها هر چيزي كه در دسترس شان باشد را مي خورند و براحتي بر روي مدفوع انسان، خرده ريزه هاي موجود در زهكش فاضلاب، پنبه هاي جراحي مستعمل، خلط سينه و ساير چيزهاي بالقوه آلوده تغذيه مي كنند بنابراين، اگر مواد بالقوه بيماري زا در دسترس سوسري باشد، او آن را خورده اما اجزاي حاوي موجودات آلوده كننده بر روي پاها و شكمش هم مي چسبند. سپس سوسري بر روي غذاهايي كه به مصرف انسان مي رسد يا بر روي بشقاب ها، محل هاي طبخ غذا و محل هاي آماده سازي مواد غذايي حركت كرده و عوامل بيماري زا را بر روي آنها باقي مي گذارد.
در حين تغذيه نيز محتويات چينه دان خود را كه داراي عوامل بيماري زا از تغذيه قبلي اش هستند، قرار مي دهد بنابراين مي تواند ناقل مكانيكي بعضي از ميكروب ها باشد همچنين تماس سوسري ها و مواد مترشحه آنها با پوست ممكن است باعث ايجاد واكنش حساسيتي پوستي يا تنفسي در انسان شود.
سوسري حامل عوامل بيماري زاي متعددي از جمله ژيارديا، اشرشيا كولي، استافيلوكوك، سالمونلا، تريكوموناس و ... است، اين حشره به طور طبيعي به گونه اي از توكسوپلاسما آلوده است و تصور مي شود با تغذيه از مدفوع گربه، توكسوپلاسما را به گربه و انسان منتقل كند.
برخي افراد به مواد آلرژن سوسري ها حساسيت دارند و با خوردن مواد غذايي آلوده به مواد دفعي سوسري يا تنفس كردن مدفوع آنها، عكس العمل نشان مي دهند دست كم 11 پروتئين از سوسري هاي آلماني و آمريكايي سبب ايجاد آلرژي و بيماري هاي تنفسي از جمله آسم در انسان مي شوند.
پروتئين هاي آلرژي زا در سوسري ها در پوست آنها، بندهاي شاخك، پاها و بال ها، مدفوع، اندكي از مواد غذايي مصرف شده و محل زندگي آنها هستند اين ذرات آلرژي زا در محيط پايدار بوده و از طريق تنفس، پوست و ... و مواد غذايي وارد بدن مي شوند. اگر سوسري ها در محل كار و يا محل سكونت وجود داشته باشند احتمال آلودگي به حساسيت نيز وجود دارد.
بطور كلي در مورد سوسري ها و ايجاد بيماري در انسان دو اصل مهم وجود دارد: واكنش هاي آلرژيك شامل حساسيت هاي ريوي و پوستي و پتانسيل انتقال عوامل بيماري زا توسط آنها. رفت و آمد مداوم سوسري ها از مكان هاي آلوده و كثيف به محيط زندگي انسان سبب انتقال عوامل بيماري زا از جمله پروتوزوئرها مي شود.
اغلب اوقات سوسري ها از مدفوع انسان تغذيه كرده و سبب انتشار كيست، تخم و لاروهاي انگل هاي روده اي در محيط مي شوند. كينفو و اركو (2008) در كشور اتيوپي، تحقيقي در مورد نقش سوسري ها به عنوان حاملين انگل هاي روده اي انجام دادند. آنها حدود شش هزار و 480 سوسري آلماني جمع آوري كردند.
مكانيسم تغذيه حشراتي كه در زيستگاه هاي كثيف بسر مي برند (مگسها، سوسري ها، سوسك هاي سرگين خوار و ...) باعث شده تا اين حشرات تاثيرات بيشتري در انتقال بيماري ها از جمله پروتوزوئرهاي انگل داشته باشند. نقش مهم اپيدميولوژيكي سوسري ها در انتقال پروتوزوئرهاي انگل روده از جمله Entamoeba histolytica مرتبط با آميب مثالي از اين امر است كه در سال 1971 بيان شده است.
در حدود 40 گونه باكتري كه براي انسانها بيماري زا مي باشند در سوسري ها يافت شده است كه عامل برخي بيماري ها از جمله طاعون ، اسهال خوني (ديسانتري)، اسهال، عفونت هاي ادراري، مسموميت غذايي، تيفوئيد، جذام و نوكارديوسيس و ويروس و ويروس هپاتيت B هستند.
تحقيقات نشان داده كه سوسري ها پناهگاه تعداد زيادي از كرم هاي حلقوي مي باشند كه تاكنون حداقل 12 گونه از آنها از روي سوسري ها گزارش شده است.
عضو هيات علمي گروه گياهپزشكي دانشگاه ايلام در خصوص مبارزه با اين حشره اظهار كرد: قبل از اقدام به هر نوع مبارزه با سوسري ها از مهمترين نكات مورد توجه عبارت از بازرسي دقيق و كامل ساختمان هاي آلوده است. در صورت عدم انجام بازرسي دقيق ممكن است افرادي دور از انظار باقي مانده و منجر به تشكيل جمعيت هاي جديدي شود.
مجيد ميراب بالو مي گويد: سوسري ها شب فعال بوده و تا هنگامي كه مورد اذيت قرار نگرفته باشند به سمت روشنايي نمي آيند و بدين سبب بازرسي هاي روزانه اكثراً ميزان واقعي آلودگي را نشان نمي دهد. بنابراين براي بازرسي ساختمان هاي آلوده بايستي ساعات بعد از غروب آفتاب و هنگامي كه رفت و آمد در آن قطع شده باشد انتخاب شود.
وي افزود: بطور كلي بايد به بهداشت منازل و آپارتمان ها اهميت زيادي داده شود زيرا محل هاي تميز پناهگاه هاي مناسبي براي سوسري ها و ساير حشرات خانگي نيست و در حين بازرسي بايد يك حشره كش آئروسل داراي خاصيت ضربه اي (اسپري هاي سوسك كش) درون درز و شكاف ها، پشت وسايل و درون فضاهاي خالي پاشيده شود تا با تحريك سوسري ها آنها را مجبور به خروج از پناهگاه شان كرد.
وي ادامه داد: جستجو در زير قفسه ها، اجاق گاز، سيني ظرفشويي، لابلاي درز كاشي ها، درون جعبه تقسيم برق، پشت كاغذ ديوارهاي پاره و پاركت ها، زير كفپوش، كانال فاضلاب و كف شوها و .... بايد انجام شود سوسري ها يك محل تجمع اصلي (هسته آلودگي) دارند و از آنجا پراكنده مي شوند، لذا براي كنترل موفق سوسري ها بايد اين محل را پيدا كرد.
به گفته ميراب بالو قبل از استفاده از سموم شيميايي، رعايت نكات زير در كاهش جمعيت سوسري ها موثر است:
1- جمع آوري و نگهداري مواد غذايي در ظروف درپوشدار در كابينت و يخچال
2- استفاده از زباله دان هاي دردار و قابل شستشو و استفاده از كيسه زباله
3- شستشو و پاك كردن كليه سطوح، وسايل، ظروف و سطل هاي زباله، ابتدا با مواد پاك كننده مانند پودر و مايع ظرفشويي (بمنظور حذف چربي و ساير مواد آلي كه منبع تغذيه حشرات مي باشند)، سپس ضدعفوني آنها با مواد ضدعفوني كننده مانند پودرپركلرين و وايتكس (جهت از بين بردن ميكروب ها
4- استفاده از انبارها و زيرزمين هاي فاقد رطوبت و آب
5- بررسي بسته بندي ها، شانه هاي تخم مرغ، كارتن ها و نيز السبه شسته شده و مبلمان قبل از ورود به ساختمان
6- مسدود كردن شكاف هاي كف اتاق ها، چهارچوب درها و كانال هاي عبور لوله هاي آب، فاضلاب و كابل هاي برق.
وي ادامه داد: روش استاندارد كنترل سوسري، سمپاشي يك حشره كش ابقايي بر روي سطوحي كه حشره روي آنها راه مي رود و پناهگاه هاي بالقوه آن است انتخاب حشره كش اغلب بسته به محل و گونه سوسري و ميزان مقاومت احتمالي آن به حشره كش ها است.
ميراب بالو تاكيد كرد: در يك محيط كه مواد غذايي در آن آماده مي شود و سطوح آن متخلخل نيستند، فرمولاسيون امولسيون يا كنسانتره قابل حل در آب ارجح است، اگرچه پودرهاي قابل حل در آب نيز در صورت استفاده درست مي توانند اثراتي معادل فرمولاسيون هاي قبلي از خود بر جاي گذارند. براي وارد كردن مستقيم حشره كش به درون درزها و شكاف ها بايد از يك نازل نوك سوزني استفاده كرد.
اين حشره شناس افزود: در فضاهاي بسته و مجاري سيستم هاي لوله كشي مي توان از دستگاه هاي دودساز برقي استفاده كرد موقعي كه نصب قاب هاي تزئيني به خاطر نحوه طراحي ساختمان اجتناب ناپذير باشد، مي توان در قسمت پشتي آنها يك گرد حشره كش را به كمك يك گردپاش ريخت ولي ممكن است لازم باشد براي دسترسي به قسمت پشت قاب يك سوراخ بر روي سقف كاذب ايجاد شود تا نازل گردپاش از آن عبور كرده و پشت آن را سمپاشي كند.
وي يادآور شد: اين سوراخ را مي توان با يك دريچه بست تا در سمپاشي بعدي مورد استفاده قرار گيرد سطوح طبخ غذا بايد قبل از اينكه بتوان آنها را براي كار مورد استفاده قرار داد شسته شوند، اما كف ها و ديوارها نبايد حداقل بمدت 48 ساعت و يا در صورت امكان چندين روز شسته شوند.
وي تاكيد كرد: يكي از معايب حشره كش هاي ابقايي اين است كه سوسري هاي مرده و در حال مرگ در محل ديده مي شوند. افرادي كه در تهيه مواد غذايي فعاليت مي كنند بايد از اين قضيه آگاه باشند و از آنها خواسته شود كه لاشه ها را جمع آوري كرده و در يك سطل زباله در خارج مكان به صورت روزانه بيندازند.
اين استاد دانشگاه توصيه كرد: اگر سوسري هاي زنده پس از حدود يك هفته از آغاز كنترل ظاهر شدند، سمپاشي بعدي آغاز شود. در هر صورت، لازم است كه حداكثر يك نوبت سمپاشي ديگر انجام شود و اين نكته حائز اهميت خاصي است كه آيا آلودگي مربوط به سوسري شرقي است يا خير، زيرا حشره كش تخم هاي موجود در كپسول تخم اين گونه را نمي كشد و اينها ممكن است تا شش هفته بعد تفريخ شوند.
به گزارش ايرنا، در بعضي مواقع بايد روش هاي جايگزين كنترل را هم مد نظر داشت. جايي كه استفاده از حشره كش روي سطوح نامطلوب باشد (مثلاً محل هاي نگهداري حيوانات)، مي توان از طعمه مسموم استفاده كرد. اين طعمه به فرم كپسول ها يا ظروف در جايي كه طعمه بايد فقط توسط سوسري خورده شود، در دسترس است. اين روش در محل هايي كه مواد غذايي به اندازه كافي وجود دارد، موثر نيست.
توجه كنيد كه يكي از راه هاي مهم ورود سوسري به محل هاي جديد، بسته هاي آلوده مواد غذايي، خشكشويي و بسته بندي هاي مشابه است. جعبه هاي نوشابه و تخم مرغ و بسته هاي سيب زميني و پياز نيز ممكن است باعث انتقال سوسري شوند.
نكته مهم ديگر در مبارزه با سوسري اين است كه بايد وضعيت منزلتان را براي رشد سوسري نامناسب كنيد. براي اين كار بايد مخفيگاه هاي آنها را از بين ببريد و نواحي زير و كف ساختمان را همواره خشك نگه داريد و از دسترسي سوسري به غذاها جلوگيري كنيد. غذا را در ظروف غير قابل دسترسي بگذاريد و تمام محوطه آشپزخانه تان را تميز و بازرسي كنيد تا هيچ خرده ماده غذايي در آنجا باقي نماند.
ظروف زباله را كاملا بپوشانيد و برنامه منظمي براي تخليه زباله در نظر بگيريد، در كنار اين كارها بايد بهسازي محيط نيز انجام گيرد، زيرا سوسري ها اغلب مكان هاي مطلوب براي زاد و ولد خود را در سيستم فاضلاب، محل جمع زباله ها، فاضلاب و مكان هاي ديگري كه غذا و مواد مناسبي در دسترس شان باشد، پيدا مي كنند. بنابراين بايد برنامه هايي براي به حداقل رساندن يا حذف پناهگاه سوسري ها طي برنامه هاي بهسازي محيط ترتيب داده شود.
7172/9002
ايلام - ايرنا - از گذشته هاي دور تاكنون آدمي همواره در كنار خود همخانه يا بهتر بگوييم مزاحمي چندش آور و ناخوشايند داشته و هر چند هميشه براي مغلوب ساختن اين همخانه تلاش كرده اما واقعيت اين است كه تا حدود زيادي در بيرون راندنش از خانه و كاشانه ناموفق بوده است.
