مباهله؛ تجلي حقانيت پيامبر اسلام(ص)

پس از فتح مكه و درخشش اسلام در جزيره العرب، پيروان ديگر دين ها توجه خاصي به اسلام و مسلمانان پيدا كردند. اين امر زمينه مناسبي را براي نشر و گسترش اين دين الهي تا نواحي مختلف حجاز و حتي خارج از آن فراهم آورد و پيامبر اسلام(ص) توانستند از اين فرصت به خوبي استفاده كنند و با ارسال نامه‏ و نمايندگان ويژه به رييسان بلاد و زمامداران كشورها آنها را به پذيرش اسلام و به رسميت شناختن دولت اسلامي و التزام به مقررات آن فرا خواندند.

همواره در برابر مسايل ديني 2 گروه صف آرايي وجود دارد. گروهي به حمايت از آن مي پردازند و درصدد اثبات آن هستند و عده اي با آن مخالفت و براي ابطال آن تلاش مي كنند. يكي از روش هايي كه در اين مواقع مدعي حق مي تواند از آن استفاده كند تا طرف مقابل راهي جز پذيرش حق نداشته باشد، مباهله است.

مباهله در لغت از ريشه «بهل» به معناي نفرين كردن است و در اصطلاح براي افرادي به كار گرفته مي شود كه درباره يك مساله مذهبي اختلاف دارند و در يك جا جمع شوند و به درگاه خدا تضرع مي كنند و از او مي خواهند كه دروغگو را رسوا سازد و مجازات كند.

پيامبر(ص) نيز در گفت وگوهاي خود با افراد متعصب از اين شيوه استفاده مي كردند. مهم ترين مباهله حضرت محمد(ص) با مسيحيان نجران صورت گرفت كه در قرآن كريم به آن در سوره آل عمران آيه 61 اشاره كرده و آن آيه مباهله است.

مباهله پيامبر(ص) با مسيحيان نجران در روز 24 ذي الحجه سال دهم هجري اتفاق افتاد. پيامبر(ص) در نامه اي ساكنان مسيحي نجران را به آيين اسلام دعوت كرد. درباره شان نزول آيه مباهله آمده است كه مسيحيان نجران براي شرف يابي به حضور رسول خدا(ص) به طرف مدينه حركت كردند. وقتي به خدمت ايشان رسيدند، ميان آنها و حضرت(ص) درباره الوهيت حضرت عيسي(ع) بحث در گرفت. پيامبر اكرم(ص) به آنان فرمودند: «همان طور كه حضرت آدم پدر نداشت اما مخلوق خدا بود، حضرت عيسي(ع) نيز پدر نداشت و مخلوق است.» مسيحيان نفي الوهيت از حضرت مسيح(ع) را نپذيرفتند. پيامبر اسلام(ص) بر پايه وحي، آنها را به مباهله دعوت كردند و آنان نيز پذيرفتند.

صبح روز بعد مسيحيان به طرف محل تعيين شده حركت كردند و در آنجا ديدند كه پيامبر(ص)، حضرت علي(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) را به همراه خويش آورده اند. در اين هنگام مسيحيان وحشت كردند زيرا آنها مي دانستند هيچ فردي عليه نزديكان خود اقدامي نمي كند، مگر اين كه يقين داشته باشد، خطري در ميان نيست و در ادعاي خود صادق است زيرا در غير اين صورت، عزيزان خود را در برابر خطر آسماني و الهي قرار نمي داد.

اينگونه هيات نمايندگان نجران هنگامي كه وابستگان پيامبر(ص) را ديدند، از مباهله خودداري كردند. ايشان خواستند تا پيامبر اجازه دهد تحت حكومت اسلامي در آيين خود باقي بمانند. خاتم پيامبران نيز با بزرگواري و مهرباني، انصراف آنها را از مباهله پذيرفتند. در اين هنگام جبرئيل بر پيامبر اكرم(ص) نازل شد و آيه تطهير را بر ايشان خواند: «همانا خداوند اراده فرمود از شما اهل بيت پليدي را برطرف فرمايد و شما را پاكِ پاك كند.»

پژوهشگر گروه اطلاع رساني ايرنا به مناسبت سالروز مباهله با حجت الاسلام«محمدباقر نادم» معاون پژوهش و مطالعات راهبردي موسسه روايت سيره شهدا و كارشناس راديو معارف به گفت وگو پرداخته است.

حجت الاسلام نادم با اشاره به شان نزول آيه مباهله، گفت: نجران در نقطه مرزي حجاز و يمن قرار گرفته است. در آغاز اسلام اين شهر تنها مكان مسيحي نشين حجاز محسوب مي شد كه مردم آن از بت پرستي دست كشيده و به آيين مسيحيت گرويده بودند. مسيحيان نجران به 2دليل ظاهري و باطني به دين اسلام روي نياوردند. وقتي قرار بر آن شد كه پيامبر اكرم(ص) با مسيحيان نجراني مباهله كند، آنها با اسقف خود «عبدالمسيح» مشورت كردند او گفت، فردا من نيز مي آيم. روز بعد وقتي مسيحيان براي مباهله آمدند. ديدند كه پيامبر اكرم (ص)، همراه اهل بيت خويش آمده اند. پس از آن گفتند ما حاضر به مباهله نيستيم. وقتي «عاقد» يكي از كشيشان مسيحي از اسقف خويش پرسيد كه چرا مباهله نكرديد؟ «ابوحارثه» اسقف نجران گفت: «اگر محمد (ص) بر حق نمي بود، چنين بر مباهله جرأت نمي كرد. اگر با ما مباهله كند، پيش از آن كه سال بر ما بگذرد يك نصراني بر روي زمين باقي نخواهد ماند.» و به روايت ديگر، گفت: «من چهره هايي را مي بينم كه هر گاه دست به دعا بلند كنند و از خدا درخواست كنند كه بزرگترين كوه ها را از جاي بكند، فوراً كنده مي شود. هرگز صحيح نيست ما با اين افراد با فضيلت، مباهله كنيم زيرا بعيد نيست كه همه ما نابود شويم و ممكن است دامنه عذاب گسترش پيدا كند، همه مسيحيان جهان را بگيرد و در روي زمين، حتي يك مسيحي(نصراني) باقي نخواهد ماند». بنابراين از مباهله خودداري كردند و ابوحارثه، بزرگ گروه به خدمت حضرت محمد(ص) آمد و گفت: «اي ابوالقاسم (ص)! از مباهله با ما درگذر و با ما مصالحه كن بر چيزي كه قدرت بر اداي آن داشته باشيم». پس پيامبر(ص) با آنها مصالحه كردند.

معاون پژوهش و مطالعات راهبردي موسسه روايت سيره شهدا با بيان اعمال مخصوص روز مباهله تصريح كرد: روز مباهله پيامبر اسلام (ص) به اهل بيت خويش فرمودند: «پروردگارا هر پيامبري را اهل بيتي بوده كه مخصوص ترين خلق نسبت به او بودند، خدايا اينان اهل بيت من هستند، از ايشان شك و گناه را برطرف ساز و پاك كن آنها را پاك كردني كامل.» غسل، روزه، خواندن دعاي مباهله كه شيخ طوسي در كتاب «مصباح» به روايت از حضرت صادق (ع) بيان كرده و شبيه به دعاي سحر ماه رمضان است: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ بَهَائِكَ بِأَبْهَاهُ وَ كُلُّ بَهَائِكَ بَهِيٌّ...»، خواندن 2 ركعت نماز كه كيفيت و ثواب همانند نماز روز غدير، صدقه دادن به فقير و همچنين زيارت حرم آن حضرت و قرائت زيارت جامعه كبيره از جمله مهمترين اعمالي به شمار مي رود كه در اين روز به آنها سفارش شده است.

كارشناس راديو معارف با اشاره به تفسير آيه مباهله از ديدگاه و روايت هاي فرقه هاي مختلف، بيان داشت: آيه «مباهله» از مهم ترين ادله قرآني درباره فضيلت و برتري اهل بيت(ع) محسوب مي شود. مفسران و دانشمندان مذهب تشيع و اهل سنت در طول تاريخ درباره اين آيه بحث هاي مختلفي را انجام داده اند. نكته حايز اهميت اين است كه از ظاهر آيه «مباهله» نمي توان براي ولايت و رهبري اهل بيت(ع) استفاده كرد؛ چون ظاهر اين آيه شريفه تنها فضيلت و برتري آنان را بيان مي كند اما با توجه به معنا و مفهوم آيه و مقايسه مصاديق آن با ديگران، مي توان از آن براي ولايت و رهبري اهل بيت(ع) نيز بهره هايي برد. با مراجعه به منابع حديثي و تفسيري مذهب تشيع و اهل سنت درمي يابيم كه درباره آيه شريفه مباهله، روايت هاي بسياري از پيامبر اسلام(ص)، اهل بيت(ع)، اصحاب و پيروان در منابع نقل شده است.

حجت الاسلام نادم در پايان گفت: آنچه از جمع بندي ديدگاه هاي علما و مفسران شيعه و سني بدست مي آيد بر اين پايه است كه همگي مصاديق آيه مباهله را پيامبر اسلام(ص) علي بن ابي طالب(ع)، حضرت فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) مي دانند و شخص ديگري را در اين امر با آنها شريك نمي پندارند. مفسران فريقين در بيان ديدگاه خود، درباره آيه مباهله به روايت ها و حديث هاي مربوط تكيه كرده و به طور تقريبي بر اين پايه ديدگاه خود را بيان كرده اند. مباهله پيامبر(ص) با مسيحيان نجران نتيجه هاي مهمي را در پي داشت و برتري دين اسلام بر ديگر دين ها را ثابت كرد. همچنين آيه مباهله بيانگر نهايت نزديكي اميرمومنان(ع) به پيامبر(ص) است.

*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: مريم همتي**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شويد.