پاييز و زخم سالك بر چهره كودكان فارس / مهار سالك عزم همگاني مي طلبد

به گفته كارشناسان حوزه بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي شيراز ، با وجود تلاش ها براي مهار بيماري سالك در استان فارس،سال 95 حداقل 3 هزار نفر از مردم اين استان از جمله كودكان مبتلا به اين بيماري به مراكز بهداشتي مراجعه كرده اند.
زخم سالك بر اثر گزش پشه ناقل سالك در بهار و تابستان انجام مي شود و در پاييز چهره زشت و ناخوشايند اين زخم ها بر صورت و دست افراد مبتلا نمايان مي شود.
سالك بيش از آنكه يك بيماري باشد بيانگر يك نارسايي اجتماعي است و تاثير آن بر سلامت افراد مبتلا پيش از آنكه جسمي باشد روحي و رواني است و تاثير اجتماعي بر كاركرد افراد و حضور آنان در اجتماع دارد.
دختران و پسراني كه از سالك آسيب مي بينند، براي هميشه باشد داغ سالك بر گونه آنان مي ماند و خاطره تلخ آن برايشان ماندگار مي شود و شايد نتوانند حضوري موثر در جامعه داشته باشند و بخت و اقبال برابر براي حضور در عرصه هاي اجتماعي داشته باشند.
سالك يك بيماري پوستي است كه پس از آنكه پشه خاكي آلوده به نوعي انگل انسان را گزيد، منتقل مي‌شود.
پشه خاكي بسيار كوچك است و اندازه آن حدود يك سوم پشه‌هاي معمولي است و به سختي ديده مي‌شود.
در جامعه ما دو نوع سالك شهري (نوع خشك) و روستايي (نوع مرطوب) وجود دارد. در سالك نوع شهري (خشك) مخزن بيماري عمدتا بيماران مبتلا و به طور تصادفي سگ‌ها هستند. به اين ترتيب پشه خاكي ماده پس از خونخواري از اطراف زخم سالك، آلوده شده و در خونخواري مجدد در فرد سالم باعث انتقال بيماري مي‌شود.
در سالك نوع روستايي (مرطوب) موش‌هاي صحرايي مخزن بيماري هستند و پشه خاكي ماده پس از خونخواري از موش صحرايي مبتلا، آلوده مي شود و در خونخواري مجدد در فرد سالم، بيماري را منتقل مي كند.
پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاكي آلوده، برجستگي كوچك قرمز رنگي ظاهر مي شود كه به تدريج بزرگ و بزرگ‌ تر و مركز آن زخم مي‌شود. تعداد ضايعات معمولا يكي است اما ممكن است متعدد نيز باشد. در سالك نوع روستايي ترشحات چركي بر روي زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است كه به همين دليل به آن نوع مرطوب گفته مي‌شود.
در سالك نوع شهري ضايعه معمولا بدون ترشح و چرك است؛ بنابراين به آن نوع خشك نيز مي‌گويند. احتمال عفونت ثانويه با باكتري‌ها نيز وجود دارد. ضايعات معمولا بدون درد و خارش است.
مسئولان دانشگاه علوم پزشكي شيراز بر لزوم مهار اين بيماري تاكيد دارند اما معتقدند مهار سالك از عهده يك دستگاه به تنهايي بر نمي آيد، دست كم 13 دستگاه اجرايي و خدمات رسان دراين زمينه مسئوليت دارند كه بايد با نظارت دانشگاه و حول محور استانداري به وظايف خود عمل كنند تا سالك براي هميشه ريشه كن شود.
مدير گروه مبارزه با بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي شيراز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا به بيان فراواني و پراكندگي ابتلا به سالك در استان فارس پرداخت و گفت: شهرستان مرودشت به لحاظ شمار جمعيتي و همچنين به لحاظ شرايط اقليمي بيشترين ابتلابه سالك دراستان فارس را دارد و علاوه بر اين شهرها و روستاهاي حاشيه تالاب بختگان به لحاظ تغيير اقليمي و افزايش خشكسالي در معرض ابتلا به اين بيماري قرار گرفته اند.
دكتر حسين فرامرزي از مناطق مركزي استان فارس، زرقان ، خرامه ، سروستان ، آباده طشك و بيضاء به عنوان ديگر مناطق نام برد كه فراواني سالك در آن ديده شده است.
او گفت : سال گذشته 3 هزار نفر در سال گذشته براي درمان سالك به مراكز بهداشتي استان فارس مراجعه كردند.
فرامرزي اضافه كرد:علاوه بر تداوم خشكسالي و كم آبي، افزايش دما و پديده گرمايش زمين نيز مي تواند عاملي براي افزايش بيماري سالك دراستان فارس باشد، در تغيير اقليم و افزايش دما جوندگان و حشرات موذي به اماكن نزديك اماكن مسكوني مهاجرت مي كنند، آمدن حشرات موذي، سگ هاي ولگرد و موجودات ناقل در نزديكي روستاها و شهرها بر اثر گرمايش زمين و تغيير اقليم مي تواند عاملي براي افزايش بيماري سالك باشد.
مدير گروه مبارزه با بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي شيرازاضافه كرد:حاشيه شهرها و روستاها و مناطقي كه سگ هاي ولگرد در آن فراوان باشند در معرض آسيب سالك قرار دارد كه اين مناطق در حاشيه شيراز و ديگر شهرهاي استان فارس فراوان است.
فرامرزي بابيان اينكه با شروع فصل پاييز انتظار داريم بر شمار مبتلايان به سالك افزوده شود گفت: بيماري سالك يك دوره نهفته سه تا شش ماه دارد و چون بيشتر گزش ها در فصول تابستان و بهار انجام مي شود انتظار داريم از اوايل پاييز مراجعات به مراكز درماني براثر اين بيماري بيشتر شود و بيماري بيشتر خود را نشان دهد.
وي درباره رده سني ابتلا به بيماري سالك گفت:ابتلا به بيماري در هر سني امكان دارد ، اما معمولا كودكان بيشتر آسيب پذير هستند، لطافت پوست كودكان آنها را در برابر گزش پشه ناقل بيماري آسيب پذير مي كند ، كساني كه در محيط هاي روباز و يا در كنار دامداري ها زندگي مي كنند يا در مكان زندگي آنها محل انباشت زباله و نخاله ساختماني و موارد اينچنين باشد بيشتر در معرض آسيب قرار دارند.
فرامرزي ادامه داد:در اين ميان دختران به لحاظ حساسيت و به لحاظ تبعات اجتماعي كه ممكن است بر اثر گزش پشه گريبانگير آنها شود بيشتر از سايرين در معرض آسيب قرار دارند.
مدير گروه مبارزه با بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي شيراز با بيان اينكه مواردي از سالك در منطقه بيضا از توابع شهرستان سپيدان نيز مشاهده شده است گفت : اين بيماري ازمناطق شرق و مركز استان فارس به سمت مناطق شمالي استان در حال حركت است ، تفاوت اقليمي استان فارس نسبت به 10 سال قبل بسيار تغيير كرده است و كاهش تفاوت ها بين مناطق شمالي و مركزي استان باعث شده است كه مناطق شمالي كه بر اثر سرما كمتر در معرض آسيب بود در حال حاضر در معرض آسيب باشد ، هر جا كه امكان زيست پشه هاي خاكي و امكان زيست جوندگان و سگهاي ولگرد وجود داشته باشد و در كنارش محيط هاي آلوده و انباشت زباله هم تشكيل شود از خطرات سالك درامان نيست.
مدير گروه مبارزه با بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي شيراز يكي ديگر از عوامل افزايش اين بيماري را دستكاري درطبيعت دانست و گفت : در مناطقي كه مزارع يونجه بيشتري وجود دارد امكان زيست جوندگان و پشه ناقل اين بيماري بيشتر است بنا بر اين اگر با دستكاري در طبيعت و تغيير آن مبادرت به ايجاد مزارع جديد از جمله گونه ياد شده كنيم بايد انتظار داشته باشيم كه حشرات و گونه هاي موذي نيست دراطراف اين كشتزارها زيست كنند كه مي توانند ناقل بيماري سالك باشند.
وي همچنين گفت:در شرايط خشكسالي و كم آبي حيوانات موذي به سمت مناطق مسكوني مهاجرت مي كنند، در اين شرايط انتظار است كه ابتلا به سالك نيز بيشتر شود، ما بر لزوم امحاي اين حيوانات تاكيد داريم، هر چند برخي محدوديت ها براي امحاي حيوانات ولگرد و موذي وجود دارد اما معتقديم حيوانات و حشراتي كه در مناطق مسكوني جولان مي دهند بايد امحا شوند و امحاي اين حيوانات و حشرات به چرخه زيستي آسيبي نمي زند ، سلامت شهروندان و مقابله با سالك بايد در اولويت قرار گيرد.
اين مقام مسئول با بيان اينكه دانشگاه علوم پزشكي شيراز ابزار اجرايي كافي براي مقابله با اين بيماري دراختيار ندارد گفت: دستگاه هاي ديگري از جمله فرمانداري ها ، شوراها و دهياري ها ، دامپزشكي ، نيروي انتظامي ، شهرداري ها و برخي ارگان هاي ديگر دراين زمينه مسئوليت دارند ، بايد مكان هاي انباشت زباله و نخاله هاي ساختماني به سرعت تسطيح و كوبيده شود تا موش ها و حشرات موذي فرصت لانه گزيني پيدا نكنند، اين اقدامات اجرايي بايد توسط ساير نهادها انجام شود.
فرامرزي بهسازي محيط شهري و روستايي و ايجاد اماكن خاص براي انباشت و دفع زباله و جلوگيري از مسكوني شدن اطراف اين اماكن را در كاهش و كنترل سالك موثر دانست و گفت : در مناطقي كه فاضلاب روباز در جريان است مانند حاشيه هاي شرقي شيراز امكان ابتلا به سالك بيشتراست ، انتهاي رودخانه خشك شيراز و مناطق و روستاهاي شرق شيراز كه فاضلاب روباز و خندق هاي حاوي فاضلاب در اين مناطق در جريان است بشدت در معرض ابتلا به سالك قرار دارند.
مدير گروه مبارزه با بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي شيراز همچنين با بيان اينكه در نشست آتي شوراي سلامت استان فارس موضوع سلامت در اولويت قرار دارد گفت : دانشگاه علوم پزشكي شيراز دراين نشست توصيه خواهد كرد كه همه دستگاه هاي مسئول امسال به پاي كار بيايند و عزم همگاني براي مقابله با سالك شكل گيرد ، اين موضوعي است كه نيازمند عزم همگاني است ،طي سه سال آتي اين دستگاه ها بايد بيشترين كاركرد و عملكرد را با نظارت دانشگاه و زير نظر فرمانداري ها داشته باشند و گزارش ارائه دهند ، اگر اين عزم شكل گيرد مي توان اميد داشت كه تا سه سال آينده سالك در استان فارس به طور كلي مهار شود وگرنه بايد شاهد افزايش روز افزون آن باشيم.
رئيس دانشگاه علوم پزشكي شيراز نيز با بيان اينكه كنترل سالك نياز به عزم همگاني و مشاركت ساير دستگاه ها دارد اظهار داشت : كنترل بيماري سالك با همكاري هاي بين بخشي نتيجه خواهد داد و بر اين اساس هركدام از ارگان هاي مرتبط بايد تلاش كنند تا به نتيجه مطلوب دست يابيم
دكترمحمدهادي ايمانيه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: ارائه آموزش هاي عمومي، تشخيص و درمان بيماران مبتلا و نظارت بر برنامه هاي كنترلي، از جمله وظايف دانشگاه علوم پزشكي شيراز براي كنترل سالك است كه در اين حوزه ها اقدامات مختلفي انجام شده است.
وي اظهار داشت: برنامه عملياتي هركدام از شبكه هاي بهداشتي درماني براي كنترل اين بيماري تنظيم و ارسال شده و از حضور بهترين استادان حشره شناس و انگل شناس استان در آن استفاده شده است.
ايمانيه بر لزوم سرعت بخشيدن به تصميم گيري ها و انجام جونده كشي ، با توجه به اينكه موش صحرايي يكي از عوامل مهم انتقال سالك است، تاكيد كرد و گفت : براي هركدام از اين شهرستان ها اعتباري براي كنترل بيماري سالك در نظر گرفته شده است.
دانشگاه علوم پزشكي شيراز نيز بودجه ويژه اي در زمينه سالك ندارد اما با توجه به اهميت موضوع ، كنترل اين بيماري را يكي از اولويت هاي برنامه هاي خود قرار داده است.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي شيراز، نگهداري دام ها در محل مسكوني را عاملي براي رشد سالك در مناطق آلوده به اين بيماري در استان فارس ذكر كرد و گفت:تا زماني كه موازين بهداشتي در اين عرصه رعايت نشود و دام و انسان در يك محيط و در كنار هم زيست كنند چگونه انتظار داشته باشيم كه سالك ريشه كن شود؟
محسن مقدمي اظهار كرد: بسياري از مناطق آلوده به سالك در شهرستان ها و روستاهاي استان فارس شرايطي دارند كه دام هاي كوچك و بزرگ در چند قدمي محل زيست مردم نگهداري مي شود و پشه ها و موش و جوندگان ناقل بيماري به راحتي در اين محل جولان مي دهند.
وي اظهار كرد: كنترل بيماري سالك يك كار بين بخشي و بين دستگاهي است، هر چند در سال هاي اخير اين تلاش ها صورت گرفته و پيشرفت هايي نيز داشته است اما نمي توانيم ادعا كنيم كه سالك در استان فارس ريشه كن شده است.
گزارش از : نيكنام خشنودي ** انتشاردهنده: غلامرضا مالك زاده
6113 /1876