در این نوع گردشگری ،سعی می شود گردشگران با نوع زندگی تاریخی و تمدنی سرزمینی آشنا شوند و یكی از مهمترین ابزار و شناسه های گردشگری مردمشناسی، زندگی دوره های تاریخی مردم یك منطقه است.
در چهارمحال و بختیاری علاوه بر زندگی عشایر كوچرو كه مهمترین ظرفیت گردشگری مردمشناسانه است، قلعه های تاریخی و سنگ نبشته هایی وجود دارد كه یادآور تلاش تاریخی مردم این استان در رخدادهای یك قرن اخیر است.
قلعه های چالشتر، سنگ نبشته های مشروطه، قعله مشروطه خواهان در شلمزار، قلعه بارده، قلعه صمصام السلطنه و قلعه های دیگر نمونه این شناسه های تاریخ معاصر در چهارمحال و بختیاری است.
** قلعه چالشتر
قلعه چالشتر در چهارمحال و بختیاری تلفیقی از معماری دوران قاجار با معماری اروپایی است كه با ستونهایی ایستاده از سنگ و نقش برجسته های دیدنی خودنمایی می كند.
این قلعه در دوره صفویه مركز حكمرانی چهارمحالی ها بود كه به وسیله كلانتران، روستاها و مناطق تحت سیطره خود را كنترل می كردند و پس از انتصاب حسینقلی خان به عنوان ایلخان بختیاری، در اواسط حكومت ناصرالدین شاه،حكمرانان این منطقه از حاكمیت بر چالشتر خلع و به زمین داران بزرگ تبدیل شدند.
مجموعه قلعه تاریخی چالشتر كه به قلعه خانی مشهور می باشد، 110 سال پیش در چالشتر احداث شده و در یكی از سرستونهای سنگی این مجموعه، تاریخ ساخت آن به سال 1321هجری قمری حك شده است.
مجموعه تاریخی چالشتر شامل سردر سنگی، خان نشین، اندرونی، حمام، انبارها و اصطبلها است و قلعه عیانی و خان نشین این مجموعه تاریخی دارای 38 ستون سنگی با سر در و ایوان می باشد.
ازاره سنگی منقوش این مجموعه قلعه شامل نقوش افسانه ای و اسطوره ای، زندگی روزمره،گل وگیاه،گل و گلدان، گل و مرغ، نقوش پیچش گیاهی و نقوش فرشته است و این نقوش به صورت ماهرانه و زیبا خلق شده و در برخی موارد به صورت برجسته حجاری شده است.
در این مجموعه قلعه، اندرونی با یك دالان به قسمت خان نشین ارتباط داشته و ایوان آن دارای 10 ستون سنگی است و ایوان با آجركاری وكاشی معرق در لچكی ها و پیشانی بنا با ازاره های سنگی منقوش شامل درختان تاك،گل و گلدان ،گل و مرغ و سرو و كاج تزئین شده است.
اتاق های این مجموعه قلعه نیز با نقوشی به سبك نقاشی لندنی كه تلفیقی از هنر نقاشی ایرانی و غربی است، مزین است و این سبك نقاشی كه در دوره قاجار به اوج خود می رسد شامل نقوش گل و گلدان، افسانه لیلی ومجنون و نقوش اسلامی شامل یوسف و زلیخا به همراه خط نوشته ای از آیات قرآن است.
در بخشی از سر درهای این مجموعه قلعه، همچنین معماری سنتوری كه به صورت مثلثی شكل با نقوشی به سبك شیر و شكر است، به چشم می خورد و حمام قلعه تاریخی چالشتر نیز مزین به كاشی آبی فیروزه ای و سفید سربی بوده است.
سقف اندرونی این قلعه به صورت قابهایی از چوب گردو است و درها و پنجره های اتاقهای این مجموعه نیز از جنس چوب گردو به صورت گره چینی شده می باشد و این مجموعه قلعه دارای پنج ایوان است و پنج اتاق نیز در اندرونی آن وجود دارد و در مجموع دارای 40 ستون است.
مجموعه قلعه تاریخی چالشتر شهركرد در مركز چهارمحال و بختیاری واقع شده و در ایام تعطیلات نوروزی آماده علاقه مندان به هنر حجاری ایرانی است.
** قلعه سردار اسعد جونقان
قلعه سردار اسعد جونقان نیز یكی دیگر از بناهای باقی مانده از دوران انقلاب مشروطه در ایران است كه در شهرستان فارسان قرار دارد.
پیشینه قلعه جونقان به 150 ساله پیش بر می گردد و بخشی از تجمع انقلابیون مشروطه در این قلعه انجام می شد.
قلعه جونقان در اواخر سده 13 هجری قمری ساخته شده و پنجم دیماه 1356 با شماره ثبت 1548 به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این قلعه كه به كاخ سردار اسعد بختیاری مشهور است شهرت خود را به مشروطیت و شروع قیام بختیاری ها و اجتماع در این قلعه مدیون است.
این بنا دارای محوطه ای وسیع تر از محدوده فعلی بوده كه به مرور زمان و به دلیل عوامل مختلف طبیعی و اجتماعی آسیب دید و غیر از بخش شاه نشین اصلی، بقیه ابنیه و ساختمان های جانبی آن از بین رفته است.
این بنا در 2 طبقه اواخر دوره قاجاریه و پس از دستیابی فرزندان حسینقلی خان ایلخانی به قدرت سیاسی توسط علیقلی خان ملقب به سردار اسعد دوم بختیاری وزیر جنگ دولت احمد شاه قاجار با الهام از كاخهای اروپایی قرن نوزدهم میلادی بر سر گذرگاه جاده لینچ بنا شد.
قلعه سردار اسعد در دوره مشروطیت و شروع قیام بختیاریها بر سر زبان ها افتاد و نام خود را در تاریخ معاصر ایران ثبت كرد.
این قلعه در زمینی به مساحت 14 هزار مترمربع بنا شده بود و انقلابیون مشروطه خواه برای فتح اصفهان و تهران از این قلعه ساماندهی شدند.
كاخ قلعه سردار اسعد بختیاری دارای بخش شاه نشین است كه در دو طبقه به شكل مستطیل و به مساحت یك هزار و 200 متر با معماری ایرانی و اروپایی و متناسب با موقعیت و اقلیم سرد استان طراحی و ساخته شد.
زمانی كه علیقلی خان سردار اسعد زمامداری ایل بختیاری را بر عهده داشت، این قلعه را در 2 طبقه با خشت و نمای آجر ، ملات گچ و خاك و هنرهای حجاری گچبری، آیینه كاری و نقاشی احداث كرد.
قلعه سردار اسعد در 44كیلومتری مركز چهارمحال و بختیاری در شهر جونقان پذایری مهمانان نوروزی است كه به این استان سفر می كنند.
***قلعه دزك شهرستان كیار
كاخ قلعه دزك در روستای دزك شهرستان كیار چهارمحال و بختیاری، خاستگاه برخی رویدادهای ملی و میزبان شخصیت های مختلف تاریخی و ادبی ایران و جهان بوده است.
كاخ قلعه دزك، در سال 1325 هجری قمری به دستور لطفعلی خان امیرمفخم بختیاری پسر امامقلی خان حاجی ایلخانی با الهام از معماری و تزئینات بدنه قصرهای اروپایی قرن 17 و 18 میلادی و با تركیبی از معماری و هنر ایرانی در روستای دزك بنا شد.
كاخ قلعه دزك كه به دست هنرمندان ایرانی معماری و تزئین شده، دارای اتاق هایی با درب هایی ارزشمند از چوب گردو است كه در آن نقش و نگارهای زیبایی به كار برده شده است.
طبقه اول كاخ قلعه تاریخی دزك، یك هشتی ورودی در میانه ساختمان دارد كه از هر دو طرف به محوطه درون بنا متصل می شود و در طرفین این هشتی، چهار ایوان قرار دارد.
اتاق های طبقه دوم كاخ قلعه دزك، 2 ایوان مجزا از هم در شمال و 3 ایوان متصل به هم در جنوب دارد كه 2 اتاق سه دربی در ایوان های شمالی و 2 اتاق سه دربی قرینه در ایوان جنوبی باز می شود.
در بین این اتاق ها، سالن بزرگی بنام دیوانخانه یا سفره خانه وجود دارد كه در مجاورت این سالن، اتاق زیبایی به نام اتاق آئینه قرار گرفته كه در طرفین آن 2 اتاق كوچك به نام گوشواره ساخته شده است.
اتاق آئینه كاخ قلعه دزك، معروف به آئینه خانه در مجاورت سالن بزرگ دیوانخانه قرار دارد، این اتاق بسیار زیبا به سبك اروپایی تزئین شده است.
اتاق آئینه با نمونه های متنوع هنر گره چینی و نقش بُری و شیشه نقاشی دارای 2 پوسته عكس درهم بوده كه نمای سه بعدی داشته و نمونه های آن كمیاب است.
در دوران مختلف تاریخ معاصر ایران شخصیت هایی مانند وحید دستگردی، علی اكبر دهخدا، فرخی یزدی، دكتر محمد مصدق، ملك الشعرای بهار، ابوالقاسم نجفی، راولینسن، ایزابل برد بیشاپ، هنری رنه دالمانی، شونمان و ویلسون در كاخ قلعه دزك حضور یافتند.
این قلعه تاریخی، مكانی مناسب و امن برای گردهمایی افراد مهم و صاحب نظر، برای هم اندیشی برای اجرای تصمیمات مهم و ملی بود.
كاخ قلعه دزك، نه تنها میزبان شخصیت های ملی و افراد نامدار جهانی در سال های اخیر بود، بلكه خاستگاه اصلی برخی افتخارات ملی در دوره انقلاب مشروطه بود.
موزه پوشاك كاخ قلعه دزك در بهمن 1388 راه اندازی و در آن پوشاك شهرها، روستاها و مناطق شاخص و خاص چهارمحال و بختیاری معرفی و به معرض نمایش گذاشته شد.
در این موزه، علاوه بر معرفی پوشاك، زیور آلات، صندوق، صندوقچه و وسایل مرتبط با پوشش اقوام و مجموعه ای از تصاویر قدیمی مربوط به نمونه پوشاك سنتی و محلی چهارمحال و بختیاری به نمایش درآمده است.
موزه سنگ كاخ قلعه تاریخی دزك نیز 21 بهمن 1394 به عنوان دومین موزه سنگ چهارمحال و بختیاری، پس از موزه سنگ قلعه تاریخی چالشتر، گشایش یافت.
به گزارش ایرنا، كاخ قلعه تاریخی دزك، در 16 تیر سال 1367 به شماره 1731 به عنوان اثر تاریخی درجه یك، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
این قلعه در 50 كیلومتری مركز چهارمحال و بختیاری میزبان مهمانان و گردشگران نوروزی است.
**قلعه پایتختی شلمزار
یكی دیگر از قلعه های تاریخی در چهارمحال و بختیاری كه در تاریخ معاصر نقش آفرین بوده است قلعه شلمزار است كه برای ساعاتی در تاریخ حكمرانان حاضر در آن اعلام پایتختی كردند.
قلعه 'صمصام السلطنه شلمزار' در دوران انقلاب مشروطه به مدت 2ساعت مركز فرماندهی كشور انتخاب شد.
روستاهای سورك، دستگرد، دزك، قلعه سلیم، قلعه تك و شهرهای شلمزار و دستنا به دلیل قرار داشتن در مسیر جاده تاریخی دزپارت و موقعیت راهبردی آنها از توجه ویژه دولت های وقت برخوردار بود و قلعه های متعددی در این شهرها و روستاها ساخته شد.
از میان قلعه های ساخته شده در این شهرستان، تنها قلعه سورك و دزك باقی مانده است و دیگر قلعه ها نظیر قلعه تك و قلعه چنار سبز از بین رفته است.
قلعه تاریخی شلمزار با مساحتی افزون بر دو هزار مترمربع و زیر بنای 500 مترمربع در شمال غرب شلمزار و فاصله 45 كیلومتری شهركرد مركز چهارمحال و بختیاری واقع شده است.
این قلعه سال 1307 به دستور نجفقلی خان ملقب به 'صمصام السلطنه' صدر اعظم ایران در دوره مشروطه ساخته شد و دارای ایوان و پیشخوان ستون دار سنگی است.
شكل این قلعه مستطیل شكل بود و در 2 طبقه ساخته شد كه طبقه نخست قلعه صمصام السلطنه بختیاری دارای چندین اتاق به صورت طاق و چشمه و با خشت خام ساخته شده است و محكم و استوار باقی مانده است.
جلو این اتاق را ایوانی با ستون های سنگی در بر گرفته است كه به شیوه زیبایی ترئین شده است و طبقه دوم این بنا خراب شده و آثار زیادی از آن باقی نمانده است.
به گزارش ایرنا، قلعه 'صمصام السلطنه شلمزار' 26 آذرماه 1356 به شماره 1506 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
** سنگ نبشته های مشروطه خواهان
یكی دیگر از جاذبه های تاریخ معاصر در چهارمحال و بختیاری كتبیه های انقلاب مشروطه در پیرغار ده چشمه فارسان است.
كتیبه های انقلاب مشروطه در روستای ده چشمه شهرستان فارسان، شاید یكی از سیاسی ترین جاذبه های گردشگری معاصر ایران باشد.
انقلاب مشروطه در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حكومت استبدادی به حكومت مشروطه رخ داد كه در نهایت به تشكیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی ایران انجامید.
در این انقلاب كه حدود سالهای 1285به مدت 7 سال در ایران با حوادث مختلفی همراه بود، سردار اسعد و بی بی مریم به همراه عشایر بختیاری در آن نقش آفرینی كردند.
مشروطه خواهان پس از فتح پایتخت، در راه بازگشت در روستای ده چشمه 2 كتیبه فتح تهران را به یادگار گذاشتند كه اكنون این كتیبه ها از جاذبه های گردشگری این بشمار می رود.
مجموع سنگ نوشته های پیرغار در روستای ده چشمه شهرستان فارسان، تنها سند سنگی مشروطه دوم در ایران است كه این مجموعه سنگی به دستور حاج خسرو خان سردار ظفر بختیاری، حاج علیقلی خان سردار اسعد دوم بختیاری و جعفر قلی خان سردار اسعد سوم بختیاری، مقارن با جنگ جهانی اول روی یك تخته سنگ در كوهپایه ای از رشته كوه زاگرس جاودان شد.
مجموعه سنگ نوشته مشروطه پیرغار، شرح فعالیت مجاهدین چهارمحال و بختیاری در مبارزه با استبداد محمدعلی شاه قاجار است.
این سنگ نوشته ها علاوه بر شرح وقایع مربوط به فتح اصفهان و تهران و همراهی مجاهدان چهارمحال و بختیاری با نهضت مشروطه خواه روحانیت اصفهان به رهبری آیت الله نورالله اصفهانی، مبین جریانهای فكری سیاسی و اجتماعی حاكم بر جنوب غربی ایران مقارن با اعاده مشروطه دوم و سقوط استبداد صغیر است.
مجموعه سنگ نوشته های مشروطه پیرغار مشتمل بر 4 قطعه بر روی زمینه سنگ سیسیلی به خط نستعلیق نگارش شده است.
این سنگ نوشته ها بیانگر عدالت خواهی مردم چهارمحال و بختیاری و اعاده مشروطه دوم متعلق به یكصد سال پیش است كه مشروطه خواهان چهارمحال و بختیاری از مسیرهای دزك، جونقان، دهكرد (شهركرد فعلی)، شهرك، وانان، چالشتر، فردانبه و فارسان تحت فرماندهی ابراهیم خان ضرغام السلطنه برای پیوستن به روحانیت مشروطه خواه به سمت اصفهان حركت كردند.
این حركت عدالتخواهانه و مشروطه خواهانه با رمز'علی' (ع) و لااله الالله محمد رسول الله (ص) آغاز شد و پس از الحاق به روحانیت اصفهان، محور حركت برای فتح پایتخت قرار گرفت.
سنگ نوشته های مشروطه خواهی چهارمحال و بختیاری در روستای ده چشمه شهرستان فارسان در 39 كیلومتری مركز استان واقع شده و به عنوان یكی از جاذبه های گردشگری این استان است.
به گزارش ایرنا، در نیمه تعطیلات نوروز 97 بیش از 30 هزار نفر در چهارمحال و بختیاری اقامت كردند كه بخشی از این مسافران از قلعه های تاریخی استان دیدن كردند.
2097
شهركرد- ایرنا- یكی از ویژگی های گردشگری كه كمتر مورد توجه مسافران نوروزی قرار می گیرد، گردشگری انسان شناسانه و مردمشناسی است.
