به گزارش ایرنا، اینجا هنرمندانش خاك را به هنر كیمیا می كنند و با سر انگشتانشان روح و طراوت می بخشند به زندگی انسان و نقشی ماندگار بر پیكر فرهنگ و هنر دیار هگمتانه حك می كنند.
پایتخت تاریخ و تمدن ایران كه سكان دار حدود 150 رشته صنایع دستی است و قدمتی طولانی را در تاریخ هنر دست ایرانیان به یدك می كشد، باید تا رمق آخر به هنرمندانش در صنایع دستی وفادار بماند.
دیار هگمتانه با ذوق و خلاقیت هنرمندانش فوت و فن عشق و ریزه كاری های صنایع دستی را رج به رج می بافد و نقش ماندگار مقابل دیدگان هنر دوستانش می آفریند تا سوزن بر تن فراموشی بزند.
زاییده هنر دست هنرمندان همدانی نباید در پستوهای قدیمی خاك بخورد و با گذر زمان و صنعتی شدن زندگی امروزی رو به فراموشی بگذارد، بلكه باید به زیبایی در قاب زندگی فرد فرد مردم این خطه بنشیند و نسل به نسل گویای گنجینه عظیم صنایع دستی این استان باشد.
اگرچه گذر زمان انسان را فرسوده می كند، اما صنایع دستی سرنوشتی غیر از این دارد؛ از هر كوچه و پس كوچه این استان باید صدای چكش مسگری، چله كشی قالیبافان، نوای شالبافی، قلم زنی، چرخش صفحه سفالگری، برش شیشه های درهای اُرُسی، چكش حلبی سازی، گرمای شیشه گری، سوزن گیوه دوزی، كوره داغ چلنگری، مغار نجاری گره چینی و منبت كاری و صدها هنر به گوش برسد و صنایع دستی همدان نباید در خمره رنگ رزی فراموشی بغلتد.
اینها تنها بخشی از گفته های هنرمندان، فعالان و كارشناسان صنایع دستی استان همدان و شهرستان ملایر است كه بر ساماندهی شرایط روز حاكم بر حوزه كاری خود و برنامه ریزی برای زنده نگه داشتن هنر صنعتشان تاكید دارند.
اما رنگ باختن نام و آوازه هنر دست نمد مالی، كلاه مالی، زین سازی، شالبافی، عبا بافی، موج بافی، پوستین دوزی و موتابی استان همدان در زندگی ماشینی و سخت و خشن امروزی شاید نشان از مدرنیته شدن است.
این فراموشی اما دردناك است كه نمی توانی خود را با گذشته مردمان در هر منطقه پیوند بزنی و تا حدودی خود را در همان محیطی قرار دهی كه انسان ماشین زده امروز از آن جدا مانده است؛ صنایع دستی همدان شاید حكایت طلایی است كه نباید از عیار بیفتد ... .
صنایع دستی همدان با طی قرن ها، راهی را هموار كرده است كه درخشش این طلای ناب امروز چشم هر بیننده ای را می نوازد اما هنرمندان زیادی نیز در گذر فراموشی، حالا یكی یكدانه استان شده اند و در غربت رنج می بافند.
در این میان اما گره چینی و اُرُسی سازی همدان كه از جمله صنایع دستی فاخر این خطه به شمار می رود، می تواند همتراز صنایع دستی شهرهای یزد و اصفهان باشد و قدمت و دیرینگی اش را به رخ بكشد.
اما امروز این هنر در حال فراموشی است و درِ هیچ خانه ای شاید روی پاشنه چوبی نمی چرخد؛ از همین رو استاد ابوالقاسم ولیزاده یكی یكدانه دیار ملایر در این رشته به جای مانده از عهد قاجار شده است.
استاد ولیزاده هنر ماندنی گره چینی و اُرُسی سازی را همراه با همسرش در شهر ملایر در جنوب استان همدان زنده نگاه داشته است؛ هنری كه تلاش سه دهه استادكار 57 ساله را با خود به همراه دارد و از نامهربانی هایی می گوید كه هنر دست اگر زیر پا برود، خرد می شود.
استاد با افتخار سیر هنر گره چینی و اُرُسی سازی را برمی شمارد و برای هنری كه در دل زمان جا مانده و در حال فراموشی است، غبطه می خورد.
وقتی در پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین و زادگاه كریم خان زند گذرت به هنری می افتد كه به چوب و شیشه شكل می دهد و از همدان تا ونیز اعتبار دارد، به خودت می بالی كه هنر دست هنرمندانش در كنج موزه ها و سرای سنتی به جای مانده از گذشتگان در عصر صفویه و قاجاریه نشسته است، اما چه جای خوشحالی كه شیشه عمر سازندگانشان در حال ترك خوردن است.
هنری كه استاد ولیزاده می گوید تا ویترین موزه های ملایر، همدان، نهاوند، لرستان، اصفهان و موزه بوعلی پركشیده است و استاد با عشق بر پیكر سخت چوب جان می بخشد و نمی خواهد این هنر بمیرد.
اما استاد ولیزاده بسیار خرسند است كه با یاری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این رشته در بین سایر رشته های صنایع دستی جانی دوباره گرفت و پازل گره چینی و اُرُسی سازی تكمیل شد و به واسطه فاخر بودن این هنر دستی، رونق اقتصادی خواهد داشت.
استاد آرزو دارد فرزندانش همانند پدر و مادرشان این هنر ارزشمند و تحفه ماندگار را از دستانشان برچینند، اما به قول استاد كم حوصلگی نسل های امروزی، گرفتاری و گرایش به زندگی ماشینی، آنها را از پرداختن به هنرهای زمانبر دور می كند، در حالیكه می توانند به حفظ اصالت و ماندگاری یادگار گذشتگان این مرز و بوم كمك كنند.
بدون تردید گرد آوردن مجموعه ای از هنرهای دستی این استان كه در گذر زمان رج به رج گره ماندگاری بر پیكر صنایع دستی زده اند تا هنر زنان و مردان همدان از شرق تا غرب و جنوب تا شمال در تاریخ ثبت شود و در وادی فراموشی راهشان گم نشود، ضروری به نظر می رسد.
**آموزش رایگان، امكان خلاقانه ای برای احیای صنایع دستی
هر چند در دنیای امروزی بنابر شرایط جامعه بسیاری از رشته های صنایع دستی در زندگی روزمره انسان ها دیگر كاربردی ندارند و اقتضای روز مردم نیست، اما تلاش برای حفظ، ثبت و مستند سازی هنر فاخر صنایع دستی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان ادامه دارد.
در این راستا معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان بر این باور است كه بنابر پیشرفت زمان و تغییرات اجتماعی پیش آمده، رشته هایی همچون شالبافی، نمدمالی، پالان دوزی، كلاه مالی، عبابافی و قفل سازی دیگر كاربردی در زندگی روزمره كنونی مردم ندارند.
علیرضا قاسمی دارا بودن جنبه اقتصادی را عامل مهم ادامه حیات رشته های صنایع دستی می داند كه برگزاری كلاس های آموزش رایگان صنایع دستی برای جلوگیری از منسوخ شدن این رشته ها، می تواند گامی اساسی برای احیای رشته های در حال فراموشی باشد كه سازمان میراث فرهنگی همچنان در این مسیر ثابت قدم است.
او با برشمردن رشته هایی همچون نازك كاری چوب، حلبی سازی و تراش سنگهای زینتی، آنها را از رشته هایی عنوان كرد كه گرایش برای آنها وجود دارد و میراث فرهنگی از اساتیدی كه در این هنرها فعالیت می كنند، مستندنگاری كرده و كتاب چاپ می كند تا بتواند این رشته ها را به نسل های آینده منتقل كند.
قاسمی ادامه می دهد: در مقابل، رشته هایی همچون چلنگری و قفل سازی كه در گذشته با دست ابزارهای كشاورزی و قفل می ساختند، امروز به واسطه تولیدات صنعتی و تنوع و تزئینات در تولیدات، دیگر خریداری ندارند، اما این رشته ها با وجود اینكه در حال فراموشی است، استادكارانی در سطح استان دارد كه به صورت سنتی در حال فعالیت اند.
وی درباره رشته پالان دوزی و زین سازی هم می گوید: این رشته ها هم اكنون در استان منسوخ شده اند، چراكه دیگر حمل و نقل از طریق چهارپایان انجام نمی شود كه احتیاج به پالان داشته باشند.
به گفته قاسمی امروز دیگر این رشته ها رواج ندارد و بنابر تغییر شرایط زندگی مردم و نداشتن صرفه اقتصادی، خودبخود حذف و به مرور زمان به فراموشی سپرده می شوند.
در میان سخنان معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان، این گفته بسیار ارزشمند است كه میراث فرهنگی استان در پی شناسایی اساتیدی است تا در رشته های صنایع دستی كه در حال فراموشی و یا منسوخ شدن هستند، بتواند زندگینامه و روش تولید آنها را در هنر تخصصی شان تهیه و ثبت كند.
**پررونق ترین صنایع دستی احیا شده همدان
در میان هنرهایی كه بر دیوار بلند هگمتانه نقش بسته و امروز در حال منسوخ شدن و رنگ باختن است، موجب خوشحالی است كه رشته هایی همچون گره چینی، چرم سازی، تراش سنگ های قیمتی و نازك كاری چوب به همت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، خود را وارد بازارهای مدرن امروزی كرده اند و به گفته بهجت عباسی كارشناس صنایع دستی همدان زحمت زیادی برای احیای این رشته ها كشیده شده است.
استاد عباس دل زنده دارنده مهر اصالت یونسكو، امیر برق زدگان و ولیزاده كه رد پای طلایی در رشته گره چینی دارند، درجه استاد هنری داشته و تاكنون برای احیای این رشته هنرآموزان زیادی را آموزش داده اند.
عباسی با بیان این مطلب، رشته های گره چینی، تراش سنگ های قیمتی، نازك كاری چوب و چرم سازی را از پررونق ترین رشته های احیا شده در این استان معرفی می كند؛ بویژه اینكه گره چینی و چرم سازی در حال فراموشی بود.
مدیر روابط عمومی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان، این استان را دارای قابلیت های فراوانی در حوزه صنایع دستی با بیش از 33 هزار هنرمند فعال خواند و افزود: همواره در تلاش برای احیای رشته هایی همچون چلنگری، حلبی سازی، كفش دوزی و گیوه بافی، مشبك كاری فلز، مسگری و شیشه گری هستیم و هنوز اساتید این رشته ها در حال فعالیت هستند.
وی شهرستان ملایر را یكی از شهرهای مستعد استان در حوزه صنایع دستی معرفی كرد كه تاكنون رشته هایی همچون گره چینی، اُرُسی سازی، گیوه بافی، مسگری و شیشه گری در بازار این شهر احیا شده است و هنرمندان و استادكارانی در این حرفه ها مشغول فعالیت اند.
عباسی می گوید: شالبافی، عبابافی و قفل سازی همدان در حال منسوخ شدن است و با مهاجرت و یا فوت اساتید این رشته ها، به فراموشی سپرده شده اند.
**صنایع دستی ملایر روی مدار زندگی
از این وادی كه بگذریم، باید خدا قوت بگوییم به كسانی كه سوسوی صنایع دستی را روشن نگه داشته اند و به یاری هنرهای ریشه داری همچون چلنگری، گره چینی، گیوه بافی، چاقو سازی، قلم زنی روی مس، سنگتراشی، عروسك سازی و جاجیم بافی در ملایر شتافتند؛ هنرهایی كه احیاگر دارند و به صورت سنتی از منسوخ شدن آنها مانع می شوند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر خبر از احیا و رونق چرم سازی، سفالگری و ساخت سازهای سنتی، تراش روی سنگ های قیمتی و نازك كاری چوب می دهد كه برخی از این رشته ها در چهار سوی بازار سنتی ملایر فعالند.
ابراهیم جلیلی به ظرفیت ویژه ملایر در صنعت منبت و احیای رشته منبت ریز اشاره و بیان می كند: علاوه بر این، ملایر در رشته مروار بافی از مرحله كاشت، داشت، برداشت و تولید، پیشتاز این هنر صنایع دستی در استان و كشور بوده و با اصالت در حال فعالیت است.
وی با اشاره به فعالیت راسته لحاف دوزان در بازار ملایر و ساخت درهای اُرُسی همراه با گره چینی توسط استاد ولیزاده، ساخت سازهای سنتی توسط استادكاران ملایری با 2 مهر اصالت و نشان ملی را از دیگر افتخارات هنر دستی این شهرستان عنوان می كند.
وجود بیش از 14 رشته صنایع دستی همچون گلیم بافی، قلم زنی، چرم سازی، ساخت سازهای سنتی، منبت كاری، مرواربافی، سفالگری، گیوه بافی، رو دوزی سنتی، مجسمه سازی، گره چینی، اُرُسی سازی، چلنگری، جاجیم بافی، عروسك سازی و فرشبافی با بیش از 10 هزار هنرمند فعال به صورت مستقیم، حكایت مردمانی است كه نمی گذارند گره فراموشی بر رج های صنایع دستی این شهرستان نقش بندد.
این روایتی از صنایع دستی استان همدان بود كه هرگز نمی خواهند مهر فراموشی بر پیشانی آنها حك شود و یا عنوان آخرین بازمانده را در گذر تاریخ به نام خود ثبت كنند.
7528/2090
همدان- ایرنا- هنر صنعت گره چینی و اُرُسی سازی ملایر استان همدان كه از جمله صنایع دستی فاخر و همتراز دستافرینه های شهرهای یزد و اصفهان بشمار می رود و قدمت و دیرینگی خود را طی قرن ها به رخ كشیده، امروز در حال فراموشی است.
