به گزارش ایرنا، بی شك بوعلی سینا یكی از دانشمندان بزرگ جهان اسلام، از پیشگامان طب سنتی است و در كتاب قانون وی به اهمیت زالو درمانی و استفاده از این شیوه برای درمان بسیاری از بیماری و دردها اشاره شده است.
در فصل بیست و دوم كتاب اول قانون ابن سینا به نحوه شناخت زالوهای سمی از غیرسمی پرداخته و ویژگی های زالوی مطلوب و طرز استفاده از آن تشریح شده است.
بنابراین استفاده از این نوع كرم حلقوی آبزی در علم پزشكی در قالب طب سنتی امری نوپا نیست بلكه خارج كردن خون آلوده یا اضافی از مویرگ های بدن با استفاده از زالو از گذشته مرسوم بوده است.
این روزها نیز این خون آشام به صنعتی پول ساز و اشتغالزا تبدیل شده و گردش مالی و سود ناشی از آن، افراد را به سمت پرورش و تكثیر این كرم آبزی راسته «آرواره داران» سوق داده است.
طبق آخرین یافته های علمی 630 گونه زالو در جهان شناسایی شده كه برخی از آن ها سمی و گوشت خوار هستند و كمتر از 10 گونه این جانور خاصیت درمانی و طبی دارد.
كاربردهای زالو در طب سنتی و پزشكی جدید برخی از سودجویان را نیز به این مسیر هدایت كرده تا از دوشیدن خون مردم سودی كسب كنند.
زالو به 2 شیوه صید در طبیعت و تولید و تكثیر در مزارع به دست می آید كه در این میان برخی كشورها علاوه بر داشتن سبقه تولید و تكثیر، در زمینه صادرات نیز فعال شدند اما توجه ایرانی ها به صنعت زالو به كمتر از یك دهه می رسد.
به دنبال زمینه سازی برای تولید و تكثیر زالو، به علت متفاوت بودن گونه زالو طبی موجود در ایران با سایر كشورها، بنابراین هیچگونه تجربه ای قبلی در مورد شرایطی كه زالو بهتر تولید و تكثیر شود وجود نداشت.
البته در این راستا دكتر «معصومه ملك» دكترای جانور شناسی در دانشكده علوم دانشگاه تهران شروع به انجام یك طرح تحقیقاتی با مضمون اینكه «زالوهای موجود در ایران در چه شرایطی می تواند رشد و تكثیر مناسب پیدا كنند» كرد كه منجر به راه اندازی مزرعه تحقیقاتی تولید و تكثیر زالو وابسته به دانشگاه تهران شد.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان در گفت و گویی تفصیلی با خبرنگار ایرنا به بیان اهمیت و موانع و مشكلات فرا روی زالو درمانی پرداخت.
دكتر مامك هاشمی گفت: روال دریافت مجوز مراكز تهیه و تكثیر زالو به گونه ای است كه باید ابتدا از شیلات و دامپزشكی مجوز دریافت شود هر چند سازمان دامپزشكی هم آیین نامه هایی برای نظارت بر مراكز تولید و تكثیر زالو دارد.
وی افزود: تحقیقات علمی موید این است كه زالوی طبی در مراحلی از رشد باید از خون تغذیه كند در غیر اینصورت رشد مناسبی نخواهد داشت و ضریب تكثیر آن با صرفه نبوده و كارایی لازم را ندارد.
**منتظر امضاییم
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان یادآوری كرد: یكی از مشكلات حل نشده این است كه در آیین نامه سازمان دامپزشكی عنوان شده كه به هیچ وجه نباید از خون و فرآورده های خونی در مراحل تكثیر زالو استفاده شود.
دكتر هاشمی اضافه كرد: نتیجه این آیین نامه استفاده پنهانی دارندگان مراكز تكثیر و پرورش زالو از خون شده است و در این قبیل مواقع به طور حتم احتمال آلودگی این خون ها هم زیاد است.
وی اظهار داشت: ماحصل مشاركت دفتر طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، تیم تحقیقاتی دكتر معصومه ملك، سازمان غذا دارو، دامپزشكی و شیلات تشكیل كمیته «ملی زالو» برای پایان دادن به این مشكلات بود.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان اظهار داشت: با پیگیری های شفاهی و تلفنی صورت گرفته از دفتر طب سنتی وزارتخانه، مشخص شد كه ماحصل فعالیت این كمیته ملی تهیه آیین نامه و ضوابطی برای تولید، تكثیر، عرضه، فروش و استفاده از زالو بوده است.
دكتر هاشمی ادامه داد: این آیین نامه حدود سه ماه پیش تدوین و نهایی شد اما عملیاتی كردن آن منوط به امضای رییس سازمان غذا و دارو كشور بود كه با گذشت بیش از سه ماه این ضوابط امضا و ابلاغ نشد و همچنان با یك خلاء قانونی در این زمینه مواجه هستیم.
وی گفت: شنیده ها حاكی از این است كه حتی در آیین نامه جدید نیز مشكل تغذیه زالوها حل نشده و ممنوعیت تغذیه از خون پابرجاست.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان ادامه داد: به تازگی اخباری در فضای مجازی مبنی بر اینكه دارندگان مراكز تكثیر و پرورش زالو می توانند طبق ضوابطی خون مطمئن از دامداری ها برای تغذیه زالو دریافت كنند به گوش می رسد كه صحت این خبر در پیشبرد كارها كم شایانی می كند.
**پرورش زیر زمینی زالو
هاشمی عنوان كرد: در همدان فقط یك مركز دارای مجوز تكثیر و پرورش زالو فعال است اما به دلیل مشكلات یاد شده، نتوانسته است تاكنون به صورت رسمی و قانونی محصول تولید و توزیع كند.
وی ادامه داد: وجود این قبیل مشكلات موجب شده كه مراكز تولید زالو در ظاهر بر اساس آیین نامه فعالیت كنند اما در اصل در پوشش یك مركز دارای مجوز تكثیر، اقدام به صید زالو از طبیعت، دپو كردن آنها و توزیع در بین خرده فروشی های شهر كنند.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان بیان كرد: پرورش، استفاده و فروش زالو در تمامی كشورهای جهان انجام می شود بنابراین می توان از قوانین مشابه دیگر كشورها بهره گرفت.
دكتر هاشمی افزود: رعایت قوانین و استانداردها موجب متضرر شدن و مختل شدن فعالیت افرادی كه براحتی از این صنعت سود می برند می شود چراكه حاضر نیستند هزینه و سرمایه گذاری لازم را انجام دهند.
وی اضافه كرد: در صورت تایید آیین نامه توسط مسئول سازمان غذا و دارو، تنها داروخانه ها و سلامتكده های طب سنتی مجاز به عرضه زالو می شوند و چنانچه عطاری ها و دیگر اماكن اقدام به فروش كنند با متخلفان برخورد قانونی می شود.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان ادامه داد: هر چند قانون كنونی فروش زالو در عطاری ها را ممنوع كرده اما هم اینك مكانی هم برای فروش زالو پیش بینی نشده است.
دكتر هاشمی گفت: افزایش پرورش و تكثیركنندگان غیررسمی و زیرزمینی زالو باعث شده آنها دنبال بازار مصرف بگردند و برای پیدا كردن مشتری بیشتر به مغازها هایی غیر از عطاری، زالو را برای فروش عرضه كنند.
**شبكه هرمی زالو
وی بیان كرد: یك بازار شبكه ای و هرمی در زمینه زالو در همدان شكل گرفته است و فعالان این بخش تعدادی زالو مولد به متقاضیان تحویل داده اند تا در فضایی با متراژهای متفاوت اقدام به پرورش و تكثیر آنها كنند.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان افزود: عرضه كنندگان زالو مولد برای جلب متقاضی پرورش این كرم آبزی، این تضمین را می دهند كه بعد از پرورش، زالوها را از آنها خریداری می كنند.
دكتر هاشمی اضافه كرد: در این راستا سود بالایی از محل دریافت پول از متقاضیان پرورش زالو به جیب فروشندگان سرازیر می شود در حالیكه آماری از موفق بودن تولید و پرورش دهندگان این كرم آبزی یا خرید زالو از سوی تحویل دهندگان زالوی مولد در دست نیست.
وی ادامه داد: مراكز دارای مجوز در اصل تولید و تكثیر محصولی را بر عهده می گیرند كه مجوز فروش قانونی آن را ندارد و از منظر كارآفرینی این افراد دچار ضرر مالی می شوند در حالیكه باید از آنها حمایت شود.
وی گفت: در این میان برخی تولید و تكثیر كنندگان دارای مجوز نیز با خرید و جمع آوری زالوهایی كه توسط افرادی خارج از مجموعه تولید شده اند، مدعی می شوند كه زالوها در مزرعه آنها پرورش یافته و تكثیر شده است.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان توضیح داد: در اصل دریافت مجوز تولید و تكثیر زالو این آسیب ها را به همراه داشته است كه تعدادی زالو خارج از مزارع رسمی تولید و به عنوان محصول آن مزرعه عرضه شود.
**عوارض زالوی وارداتی
دكتر هاشمی عنوان كرد: برخی از فعالان در حوزه تولید و تكثیر زالو به حوزه واردات و صادارات این كرم آبزی ورود كرده اند تا سود بیشتری عادیشان شود.
وی بیان كرد: یك شبكه غیرسمی برای صادرات و واردات زالو شكل گرفته است و از كشورهای مختلف از جمله تركیه زالو وارد ایران می شود.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان اظهار داشت: افرادی كه تجربه استفاده از زالوهای وارداتی را دارند مدعی هستند كه زالوهای وارد شده از تركیه دارای عارضه بیشتری است.
**دوشیدن زالو
وی گفت: یكی از نگرانی های مردم استفاده چند باره از زالو است مبنی بر اینكه آیا زالوها پس از استفاده بر روی یك فرد مجدد بر روی شخص دیگری هم استفاده می شود.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان توضیح داد: یك زالو پس از یك بار مكیدن خون و سیر شدن، حدود چهار تا شش ماه، دیگر خونی نمی خورد بنابراین برای استفاده دوباره از زالو باید چهار تا شش ماه بگذرد.
دكتر هاشمی اضافه كرد: برای استفاده مجدد باید زالو را برای 6 ماه در یك مكان نگهداری كرد تا تمامی خونی كه مصرف كرده هضم و دوباره زالو گرسنه و برای مكیدن خون آماده شود.
وی بیان كرد: به طور حتم نگهداری زالو برای چهار تا 6 ماه دشوار بوده و از نظر اقتصادی هم باصرفه نیست و در این زمان احتمال تلفات نیز زیاد است.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان گفت: كار عجیب دیگری كه برای استفاده دوباره از زالو مرسوم شده، این است كه با وارد كردن فشار به طول بدن زالو، او را می دوشند تا بلافاصله بعد از خوردن خون دوباره زالو را آماده مكیدن خون كنند.
دكتر هاشمی تاكید كرد: در این صورت زالویی كه تخلیه شده، دوباره می خواهد خون بمكد و در نتیجه خواص دارویی نخواهد داشت و تنها شكل ظاهری خون خوردن را انجام می دهد.
**روغن زالو
وی اظهار داشت: از دیگر فعالیت های غیر اصولی تهیه روغن زالو است؛ با این توصیف كه زالو را خشك و پودر كرده و داخل روغن ریخته و روغن زالو درست كنند.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان اضافه كرد: در این راستا برخی مواقع به خریداران توصیه می شود بعد از استفاده از زالو آنها را معدوم نكرده و بازگردانند.
دكتر هاشمی بیان كرد: آنها زالو را در آفتاب پهن و پس از مرگ، این كرم را خشك كرده و از آن برای تهیه روغن زالو استفاده می كنند.
وی هشدار داد: زالویی كه خون مصرف كرده می تواند منبع آلودگی باشد و در صورت استفاده از آن برای روغن زالو، آسیب زیادی بر بدن وارد می كند.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان گفت: در دستور العملی كه هنوز امضا و ابلاغ نشده بر امحای زالو پس از استفاده تاكید شده است.
دكتر هاشمی اضافه كرد: تحویل و امحا زالو پس از استفاده، قوانین و استانداردهای خوبی است ولی ضمانت اجرایی در ایران ندارد.
وی ادامه داد: هر چند منتظر ابلاغ آیین نامه و ضوابط برای برخورد برای سامان دادن به این بخش هستیم اما بسیاری از تكثیر و پرورش دهندگان زالو تمایلی به رعایت قوانین ندارند.
سرپرست طب ایرانی و مكمل دانشگاه علوم پزشكی همدان افزود: بسیاری از افراد دارای مجوز پرورش و تكثیر زالو برای افزایش فروش مدعی هستند كه زالوی مورد تایید وزارت بهداشت عرضه می كنند اما این گفته واقعیت ندارد.
دكتر هاشمی ادامه داد: با توجه به اینكه هنوز آیین نامه عرضه و فروش زالو از طرف وزارت بهداشت ابلاغ نشده، هیچ واحدی مجوز عرضه این كرم آبزی را ندارد بلكه تنها مجوز تولید را دارند كه آن هم از سوی وزارت بهداشت صادر نمی شود.
گزارش از: علیرضا جهانگیری
7526/2090
همدان- ایرنا- گسترش زالو درمانی و اقبال از این شیوه طب سنتی برای درمان بیماری ها، در كنار مزایای پزشكی و ایجاد فرصت های شغلی، خلاء های قانونی نیز به همراه دارد كه سودجویی از این خون آشام پول ساز را افزایش داده است.
