اروپا مشتاق بهره مندی ایران از مزایای برجام

به گزارش ایرنا، در گزارش این روزنامه اقتصادی كه به قلم 'مایكل پیل' رئیس دفتر فایننشال تایمز در بروكسل نوشته شده، آمده است: سه كشور آلمان، فرانسه و انگلیس كه اصطلاحا از آنها به عنوان 'E3' یاد می شود، یك كانال ویژه مالی درست كرده اند تا اروپا بتواند علی رغم تحریم های آمریكا به تجارت خود با ایران ادامه بدهند.
این ساز و كار جدید مالی هفته گذشته رونمایی شد و هدف غایی آن حفظ توافق هسته ای ایران موسوم به 'برجام' است. 'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریكا از این توافق كنار كشیده است.
در اینجا به مرور این مكانیسم مالی جدید می نشینیم تا ببینیم در این حركت جدید چیست؟ چه مخاطراتی بدنبال دارد؟ آیا اروپا در این قدرت نمایی جدید موفق می شود یا نه؟ آیا این سه قدرت اروپایی دقیقا چه كرده اند؟
این گروه سه كشور یاد شده اروپایی، یك مكانیسمی با عنوان ' خودرویی با هدف ویژه' با نام اختصاری 'SPV' راه اندازی كرده اند تا راه تجارت با ایران را از راه تحریم های آمریكا جدا كنند.
تحریم های آمریكا همه جانبه است و همه چیز ایران را شامل می شود، از صنعت نفت گرفته تا بانك مركزی.
'SPV' كه نام اختصاری عبارت 'special purpose vehicle' است، به یك شركت ثبت شده با مسوولیت محدود در فرانسه اشاره دارد كه 'اینستكس
'(Instex) نامیده می شود.
ریاست این شركت را یك بانكدار آلمانی به نام 'پر فیشر' برعهده دارد. سه كشور آلمان فرانسه و انگلیس سهامداران این شركت هستند.
ایده كلی این طرح به گفته دیپلمات های اروپایی این است كه ایران و همه كشورهایی كه با آنها تجارت دارد بتوانند به دور از تحریم ها بطور فرا مرزی پرداختهای خود را فیمابین انجام بدهند.
این سازوكار مالی از مجرای یك سیستم كاملا شفاف مالی در اروپا و در ایران جریان می گیرد و اساسا یك سیستم تهاتری است. طبق قراردادهای این سیستم تهاتری، به عنوان مثال ایران نفت می فروشد و در ازای آن ماشین آلات صنعتی وارد می كند.
اروپا خیلی دست به عصا وارد این مكانیسم شده است و جانب احتیاط را كاملا رعایت می كند. اروپا گام اولیه را با ارسال كالاهای اساسی نظیر دارو و غذا برداشته است.
این اقلام جزء اقلام بشردوستانه حساب می شوند و از تحریم های آمریكا مستثنی هستند.
اما هنوز جزییات طرح مشخص نیست. معلوم نیست 'اینستكس' چگونه كار خواهد كرد.
'E3' اعلام كرده كه لازم است بر روی یك بستر فنی و حقوقی كار كنیم تا 'SPV' قابل اجرا باشد.
این پروسه احتمالا ماه ها طول خواهد كشید. اگر این مكانیسم ثابت كند كه قابل كار كردن است، در آینده می تواند كشورهای خارج از محدوده اتحادیه اروپا را هم شامل بشود.
- چرا اروپا اینستكس را اختراع كرد؟
تمام این تلاش ها برای این است كه ایران در توافق هسته ای بماند، ولو اینكه آمریكا از آن خارج شده است.
اتحادیه اروپا مشتاق است كه ایران از مزایای اقتصادی برجام بهره مند شود، چون ایران حاضر شده در ازاء آن، برنامه هسته خود را محدود كند.
اتحادیه اروپا پارسال یك قانون موضوعه وضع كرد به نام 'قانون انسداد' و شركت های اروپایی را قدغن كرد كه حق ندارند از تحریم های آمریكا علیه ایران تمكین كنند.
این اتحادیه تهدید كرد هر شركتی كه از این قانون موضوعه تخطی كند، اقدام قانونی علیه آن انجام خواهد داد.
اما دیپلمات های اروپایی می گویند كه دیگر دیر شده است. 'SPV' دیر آمده است و توفیقی نخواهد داشت چون غالب شركت های بزرگ اروپایی تجارت های پرسودی با آمریكا دارند و ابدا نمی خواهند آمریكا را از خود برنجانند.
فقط شركت های كوچك اروپایی كه مناسبات تجاری چندان چشمگیری با آمریكا ندارند ظاهرا از 'اینستكس' استقبال خواهند كرد.
با همه این اوصاف، 'اینستكس' اگر مزیت اقتصادی چندان دلچسبی نداشته باشد، دست كم دستاورد سیاسی كه دارد و ثابت می كند اروپا به برجام وفادار است.
اهمیت اینستكس برای جمهوری اسلامی چقدر است؟
ایران از 'اینستكس' استقبال كرده و آن را 'گام اولیه اما خیلی دیر' اروپا برای زنده نگهداشتن مزایای اقتصادی برجام توصیف كرده است.
این اقدام اروپا به جمهوری اسلامی قوت قلب داد. تهران اینك با یك روحیه قوی در توافق هسته ای می ماند و به آمریكا كه از توافق خارج شده است، دهن كجی می كند.
دامنه اثرگذاری 'اینستكس' در داخل ایران چگونه است؟
در داخل ایران ماجرا از زاویه ای دیگر قابل بحث است.
اصولا در داخل ایران، 'اینستكس' و یا هر اقدام دیگری كه اروپا برای نجات برجام انجام می دهد، یك میدان جدید رقابت در دعوای قدرت است.
'حسن روحانی' رئیس جمهوری ایران و یاران او همه آبروی خود را بر سر برجام گذاردند تا مزایای اقتصادی آن به كشور بازگردد. به هم خوردن توافق و یا كنار كشیدن از آن، به نفع تندروهای دشمن روحانی تمام خواهد شد. این جناح از همان ابتدای كار مخالف برجام بود.
واكنش آمریكا به 'اینستكس' چیست؟
واشنگتن ماههاست كه مكانیسم پیشنهادی 'E3' را محكوم می كند.
آمریكا هفته گذشته موثر بودن 'اینستكس' را زیر سووال برد و اعلام كرد كه این كانال ظاهرا تاثیری بر روی سیاست فشار حداكثری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت.
منتها آمریكا هنوز علامت نداده كه آیا 'اینستكس' را و همه اشخاص مرتبط با آن را تحریم خواهد كرد یا نه.
اما اگر كشورهای اروپایی تصمیم بگیرند دامنه دسترسی 'اینستكس' را وسعت داده و اجازه بدهند كه یك كشور ثالث هم از این سازوكار استفاده كند، به خصوص كشورهای هند، چین و روسیه، آنگاه مسلما قضیه فرق خواهد كرد.
پكن و دهلی نو از خریداران تاریخی نفت ایران هستند. مسكو هم به ایران كمك می كند نفت خود را بفروشد. چین و روسیه از امضا كنندگان توافق هسته ای هستند.
آنگاه اروپایی ها هم در فكر خواهند افتاد تا بنشینند و همه جوانب و زوایای مزیت مالی و سیاسی 'اینستكس' را خوب بسنجند و ببینند آیا یك چنین مكانیسمی ارزش عصبانی كردن واشنگتن را دارد یا نه.
اگر این سه كشور سوار بر كار باشند، آمریكا نخواهد توانست تهران را از حیث مالی در فشاری سخت قرار بدهد. از این گذشته، این موضوع بر تنش های فزاینده میان واشنگتن و مسكو و پكن هم اثرگذار خواهد بود.
آیا اینستكس به اهداف خود خواهد رسید یا نه؟
این مكانیسم تا به حال چیزی جز یك بیانیه سیاسی نبوده است. معلوم نیست آیا خاصیت تجاری هم خواهد داشت یا نه.
هر تصمیمی كه اتحادیه اروپا در مورد شامل ساختن دیگر كشورها مانند چین و روسیه در این سازوكار بگیرد موكول به آن است كه رابطه اش با این كشورها به چه ترتیبی است.
و اما مساله مهم دیگر در این روال جدید، موضوع دعوای اروپا با جمهوری اسلامی بر سر موضوعاتی غیر از برنامه هسته ای از جمله ادعای تلاش ایران برای حذف مخالفان خود در اروپا، تلاش برای تولید موشك بالستیك و نیز دخالت ایران در منازعات منطقه ای از جمله سوریه و یمن است.
اروپا قرار است بزودی بیانیه ای صادر و نظر خود را در این حیطه ها بیان كند.
اروپام ** 1591 ** 1071