از سوي ديگر تحريم‌ها و نظام تنبيهي كه در صورت خريد نفت ايران درنظر گرفته شده، يافتن مشتري و ترغيب آنها به خريد را بيش از پيش دشوار مي‌كند. اما سابقه تاريخي تحريم‌ها نشان مي‌دهد ايران در زمان تنگ شدن حلقه تحريم‌ها تسهيلات ويژه‌اي مانند تخفيف، بيمه نفتكش و تعويق زمان تسويه درنظر مي‌گيرد.
**چقدر نفت فروختيم
گزارش‌هاي رديابي نفتكش‌هاي بلومبرگ نشان مي‌دهد كه قبل از تحريم‌هاي سال 1390 ايران به‌طور متوسط روزانه 2.5 ميليون بشكه نفت صادر كرده است. در دوران تحريم اين عدد به روزانه يك‌ميليون و صد هزار بشكه رسيد. بعد از برجام ايران به سطح صادرات قبل از تحريم‌هاي خود نزديك شد. قبل از بازگشت كامل تحريم‌هاي نفتي و بعد از خروج امريكا از برجام، روزانه 1.6 ميليون بشكه نفت صادر شده كه اين رقم در فروردين ماه به يك ميليون و 700هزار بشكه رسيد. يكي از دلايل افزايش صادرات ايران در فروردين، قوت يافتن زمزمه عدم تمديد معافيت‌ها و خريد بيشتر كشورها براي ذخيره نفت است.
**چين، رودرروي امريكا
چين، كره‌جنوبي و هند بزرگ‌ترين خريداران نفت ايران هستند، به‌طوري كه بعد از 13 آبان كه روز بازگشت تحريم‌ها بود، چين 613 هزار، كره 378 هزار و هند 258 هزار بشكه نفت خريداري مي‌كردند.
به جز چين، ساير خريداران عمده نفت ايران، خريد خود را تا حد قابل‌توجهي كاهش داده‌اند، حتي تركيه كه تا قبل از خروج امريكا از برجام 230 هزار بشكه نفت مي‌خريد، بعد از بازگشت تحريم‌ها در آبان، خريد خود را به 97 هزار بشكه كاهش داد. اروپا خريد نفت ايران را به صفر رسانده و تايوان هم ترجيح داده كه به‌جاي گرفتن معافيت به‌دنبال فروشندگان ديگر برود.
اما از ميان سه كشور عمده خريدار، تنها چين به صورت آشكارا با سياست‌هاي كاخ سفيد براي تحريم ايران مخالفت كرد. وزارت بازرگاني چين معتقد است محدوديت صادرات نفت ايران فقط نوسان بازارهاي جهاني انرژي را تشديد مي‌كند. باره گائو فنگ، سخنگوي وزارت بازرگاني چين در اين خصوص گفت: ايران و چين شركاي تجاري مهمي هستند و چين از حقوق شركت‌هايش دفاع خواهد كرد. اما قضيه چين و خريد نفت توسط ايران قطعا جذابيت‌هاي خاص خود را دارد. چندي پيش خبرگزاري رويترز با استناد به منابع صنعتي و رديابي نفتكش‌ها گزارش داد كه ايران در 6 ماه گذشته يعني از زمان اعلام معافيت‌ها 20 ميليون بشكه نفت خود را در تاسيسات ذخيره نفت «داليان» در چين انبار كرده است. به گفته رويترز، ارزش اين محموله حدود يك ميليارد دلار است. نكته جالب‌توجه در اين است كه در دوره قبل تحريم‌ها نيز نفت ايران در تاسيسات چين انبار مي‌شد كه از طريق اين كشور صادر شود كه بعد از برجام نفت‌هاي انبار شده به كره‌جنوبي و هند فروخته شد.
نكته مهم ديگر درخصوص رابطه ميان ايران و چين، به تسويه بدهي چين به ايران از طريق خريد نفت بازمي‌گردد. يك شركت چيني به نام سينوپك حدود دو ميليارد دلار در ميدان يادآوران ايران سرمايه‌گذاري كرده كه بنا به قرارداد به جاي پول نقد بايد روزانه 105 هزار بشكه نفت از ايران خريداري كند. بعد از پايان يافتن معافيت‌ها چين با چند مشكل اساسي دست و پنجه نرم مي‌كند؛ اول اينكه پالايشگاه‌هاي خصوصي چين توانايي بيمه حمل نفت را ندارند و از سوي ديگر يافتن نفتكش‌ها نيز يكي از معضلات پيش روي چيني‌هاست.
مشكل ديگر تسويه سرمايه‌گذاري انجام شده در ميدان يادآوران است. اما نكته بسيار مهم‌تر، افزايش تقاضاي نفت توسط چين در پي افزايش روند رشد اقتصادي است. چين مخالف تحريم‌هاي نفتي است و بارها اعلام كرده به خريد نفت از ايران را ادامه مي‌دهد، اما معلوم نيست اگر تبعات اين امر افزايش يابد، مي‌پذيرد يا خير؟
بعد از چين، هند بزرگ‌ترين مصرف‌كننده انرژي در جهان است. از همين رو سياست‌هاي تامين انرژي به‌صورت نفت و گاز از مهم‌ترين استراتژي‌هاي هند در بازارهاي تامين‌كننده انرژي است. هند توجه ويژه‌اي به ذخاير ايران و عربستان براي تامين انرژي موردنياز خود دارد.
پس از برجام، شركت‌هاي مختلفي براي حضور در ميادين نفت و گاز كشور اعلام آمادگي كردند. هند نيز تقاضاي سرمايه‌گذاري در ميدان مشترك گازي فرزاد B داشت. هر چند سرمايه‌گذاري 3 ميليارد دلاري هندي‌ها پس از برجام به مذاق ايراني‌ها خوش نيامد و رد شد. اين ميدان مشترك بين ايران و عربستان حجم ذخايري معادل 22 تريليون مترمكعب دارد كه حدود 60درصد آن قابل برداشت است. اين ميدان مشترك سال 87 توسط يك شركت هندي به نام اوان‌جي‌سي كشف شد. قسمت عربي اين ميدان گازي كه فرزاد A يا حصبه ناميده مي‌شود، روزانه 500 ميليون متر مكعب گاز توليد مي‌كند. نكته جالب‌تر در اين است كه عربستان درصدد است توليد گاز از اين ميدان در قسمت خودش را به روزانه 2 ميليارد مترمكعب افزايش دهد و در اين راه از دانش شركت‌هاي هندي نيز بهره مي‌برد.
اما همكاري‌هاي سعودي‌ها و هند مختص به ظرفيت‌هاي انرژي در خاك عربستان نمي‌شود. ارديبهشت سال گذشته، عربستان با امضاي قراردادي 44ميليون دلاري ساخت پالايشگاهي در غرب هند را در دستور كار خود قرار داد. به گفته امين ناصر رييس شركت آرامكو اين پالايشگاه پس از تكميل ظرفيت 120 هزار بشكه در روز خواهد بود.
با وجود تحريم‌هاي نفتي كه به نظر مي‌رسد به بخش‌هاي ديگر از جمله فرآورده‌هاي نفتي و گاز نيز سرايت كند، حضور عربستان در شبه قاره هند نه تنها در قالب صادرات نفت و گاز بلكه به صورت سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي انرژي هند بيش از گذشته خواهد بود. سعودي‌ها تصور مي‌كنند در كنار امريكا بودن، قطعا مي‌تواند قدرت آنها را در عرصه‌هاي مختلف افزايش دهد و در اين راه نيز انواع تهديد و تشويق امريكا را ديدند. تهديد امريكا به تصويب NOPEC و اعلام شكايت از كارتل‌هاي بزرگ مانند اوپك، عدم همراهي عربستان در جنگ با يمن و پايان دادن به حمايت‌هاي نظامي و ديپلماتيك از سعودي‌ها ازجمله دلايلي است كه عربستان راغب و مايل به پر كردن جاي ايران در بازار نفت است.
**چين و هند؛ قربانيان يا قهرمانان تحريم
تهديد به خروج برجام از سوي ايران به دليل تامين نشدن منافع اقتصادي و كاهش عايدات نفتي، اروپا را به فكر استفاده از هند و چين براي متقاعد كردن ايران براي بقا در برجام انداخت. در اين راستا رويترز طي گزارشي نوشت قدرت‌هاي اروپايي اميدوارند چين و هند بار دفاع از منافع ايران در چارچوب برجام را بر دوش بكشند و به خريد نفت اين كشور ادامه دهند. شرايط براي چين و هند زماني دشوارتر مي‌شود كه به دليل وابستگي نفت به دلار، ايجاد كانالي براي دور زدن تحريم‌هاي امريكا پيچيده مي‌شود و عملياتي كردن ساز و كاري كه تحريم‌ها را دور بزند، سخت خواهد بود.
اروپايي‌ها كانال مالي اينستكس را براي كاهش فشار اقتصادي به ايران پيشنهاد داده بودند كه به نظر نمي‌رسد تا پايان ژوئن عملياتي شود و با فرض راه‌اندازي، محدوديت‌هايي خواهد داشت. اين كانال راه‌حلي براي نگه داشتن ايران در برجام بود. بعد از ضرب‌الاجل 60 روزه ايران، اروپايي‌ها مصمم هستند با ادامه روند خريد چين و هند بتوانند ايران را در برجام نگه دارند.
**پيش‌بيني بازار نفت
محدود شدن عرضه در بازار جهاني نفت در تابستان امسال به‌دليل پايان معافيت‌ها از تحريم‌ها براي صادرات نفت ايران، افزايش ريسك‌هاي عرضه به دليل ناآرامي در ونزوئلا و جنگ در ليبي باعث شد اداره اطلاعات انرژي امريكا در جديدترين گزارش خود قيمت مورد پيش‌بيني براي نفت برنت در سال 2019 را افزايش قابل‌توجهي دهد. طبق پيش‌بيني اين آژانس قيمت نفت برنت به 69.64 دلار در هر بشكه و در سال 2020 به 67 دلار در هر بشكه مي‌رسد كه 6.86 دلار و 5 دلار بالاتر از پيش‌بيني آوريل اين آژانس است. اين آژانس انتظار دارد ميانگين توليد نفت اوپك امسال به 30.29 ميليون بشكه در روز و سال آينده به 29.85 ميليون بشكه در روز برسد كه 240 هزار بشكه در روز و 420 هزار بشكه در روز كمتر از برآورد قبلي است.
منبع: روزنامه اعتماد؛ 1398.02.21
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- معافيت‌ها تمديد نشد همان‌گونه كه انتظار مي‌رفت. اما آنچه در اين برهه اهميت دارد، واكنش مشتري‌هاي بزرگ نفت ايران است. به دليل اهميت استراتژيك نفت به عنوان تامين‌كننده انرژي به‌خصوص براي كشورهاي توسعه‌يافته، ثبات در عرضه يكي از مهم‌ترين وجوه توسعه پايدار به‌شمار مي‌آيد.
