حسن معجونی از آن دست هنرمندانی است که هم دغدغه آموزش دارد و هم به تلاقی فرهنگ‌ها برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطب می‌اندیشد. او که خود را همشهری افتخاری شیرازی‌ها و رشتی‌ها می‌داند، مدتی است برای اجرای جدید نمایش آشپزخانه با بازیگران جدیدش، در شیراز به سر می‌برد.
او یکشنبه ۱۲ خرداد در گفت و گو با ایرنا، آشپزخانه نوشته آرنولد وسکر، نمایشنامه نویس انگلیسی را در زمره آثار موردعلاقه‌اش به شمار آورد و گفت: این نمایشنامه از آن دست متن‌هایی است که در دوره خود جذاب بوده و در بسیاری از کشورها هم اجرا شده است و حال و هوای آن به‌گونه‌ای است که گویی برای امروز ایران نوشته شده و این، همان چیزی بود که باعث شد آن را پیش از همه شهرها برای اجرای تهران آماده کنم.
کارگردان آشپزخانه ادامه داد: به متنی نیاز داشتم که کاراکترهای بسیاری داشته باشد؛ چون هدفم در وهله اول آموزشی بود. قرار بود برخی شاگردانم را که با من کلاس و کارگاه داشتند، وارد حیطه کار کنم و تعدادشان هم زیاد بود، از طرفی همانطور که گفتم این متن را دوست داشتم و بدین‌ترتیب به اولویت اولم بدل شد.
او ادامه داد: امکان اجرای این نمایش با حدود ۶۰ نفر عوامل ثابت در شهرهای مختلف وجود نداشت؛ از طرفی می‌خواستم آن را در نقاط دیگر هم اجرا کنم؛ بنابراین مبنای کار این شد که فعالیت آموزشی را در شهرستان‌ها آغاز کنم، به‌این ترتیب با یک تیر دو نشان زده‌ام، هم بدون آنکه گروهی بزرگ را جابه‌جا کنم نمایش مطلوبم را اجرا کرده‌ام و هم دغدغه‌هایم را در حوزه آموزش برآورده می‌کنم.
معجونی افزود: بر همین اساس در اجرای آشپزخانه در شیراز، همه گروه به جز سه نفر، شیرازی هستند.
او درباره چرایی انتخاب این نوع اجرا در شهرهای مختلف بیان کرد: گروه تئاتر لیو یک شاخه حرفه‌ای و یک شاخه دانشجویی دارد، در شاخه دانشجویی هنرمندانی جوان فعالیت می‌کنند که زیر نظر ما آموزش می‌بینند، رفته‌رفته کسانی را از میانشان انتخاب می‌کنم که ممکن است در ادامه فعالیت‌هایمان نیز با ما همراه شوند، این موضوع به استعداد بازیگران بستگی دارد و اینکه بتوانند خواسته‌هایم را بر روی صحنه به‌خوبی اجرا کنند.
معجونی درباره نحوه انتخاب بازیگران و عوامل این اجرا نیز گفت: حدود سه هفته پیش برای انتخاب عوامل و بازیگران به شیراز آمدم، از بیش از ۱۰۰ نفر تست گرفتم و در نهایت تعدادی برگزیده شدند که گروه را با آن‌ها بستیم و اواخر تیرماه یا اوایل مردادماه آماده اجرا خواهیم بود.
این کارگردان درباره ارزیابی خود از گروه شیرازی آشپرخانه بیان کرد: نمی‌توان گفت این گروه در مقایسه با تهرانی‌ها پایین‌ترند. تعدادی از آن‌ها قبلاً تئاتر کار کرده‌اند و تعدادی هم اولین کارشان است و سطحشان یکی است. فعالان حوزه تئاتر در تهران هم همین شهرستانی‌ها هستند، کسانی هستند که برای درس‌خواندن و آموزش دیدن به پایتخت می‌آیند و شناخته می‌شوند.
** آشپزخانه در شیراز، متفاوت با تهران و رشت
سرپرست گروه تئاتر لیو (Leev) که دراماتورژی آثار را به مثابه یکی از رویکردهای این گروه نمایشی در دستور کار دارد، درباره دراماتورژی آشپزخانه به ایرنا گفت: نسخه‌ای که در شیراز اجرا می‌شود با آنچه در تهران و رشت اجرا شده، متفاوت است؛ چون اعتقاد دارم فرهنگ بازیگر بر دراماتورژی اثر تأثیر می‌گذارد؛ به همین دلیل هم سه نسخه این نمایش که در تهران و رشت و شیراز اجرا شده و می‌شود، با یکدیگر فرق دارد.
دراماتورژی که ترجمه فارسی آن را می‌توان نمایش‌پردازی عنوان کرد، به معنای مطالعه، تحلیل و تفسیر نمایشنامه برای اجراهای جدید با توجه به مخاطب، زمان و مکان است.
به گفته معجونی نمایش آشپزخانه یک بار پیش از انقلاب در ایران اجرا شده بود و نسخه ترجمه چاپی از آن وجود ندارد؛ بنابراین برگردان این اثر در گروه تئاتر لیو صورت گرفته است، این کارگردان درباره تغییرات در ترجمه و نیز دراماتورژی نمایشنامه معتقد است: اگر متن دشوار باشد، موظفم به‌عنوان کارگردان، متن را فهم‌پذیر کنم تا قرائت آن امروزی شود و این چیزی است که درباره همه متن‌های فرنگی دغدغه‌اش را دارم.
او ادامه داد: ممکن است بسیاری از متن‌های غیرفارسی در شرایطی مشابه با جامعه و نیاز مخاطب ما نباشد، در این صورت متن این اثر که برای فرهنگ دیگری نوشته شده، باید درست ترجمه شود و لازم است شرایط نیز به درستی تغییر کند و این وظیفه من کارگردان است.
** لابی هنرشهر آفتاب به صحنه اجرا بدل می‌شود
کارگردان نمایش آشپزخانه درباره طراحی صحنه این اثر نیز گفت: معتقدم این اثر باید به‌صورت دوسویه اجرا شود، در شیراز با اتفاقات جدیدی درباره طراحی صحنه مواجه خواهید شد و این اثر را در لابی مجموعه فرهنگی هنرشهر آفتاب اجرا می‌کنیم، در فضایی غیرتئاتری اما بسته، درحالیکه صدای طبیعی سالن را نیز خواهیم داشت و مخاطب هم می‌تواند در دو سوی صحنه بنشیند.
وسکر در نمایش آشپزخانه برشی از زندگی طبقه کارگر را نشان می‌دهد، در این زمینه معجونی درباره اینکه آیا تم این نمایش سیاسی است یا اجتماعی، توضیح داد: در ایران ماجرای اجتماعی هم سیاسی می‌شود، حتی گاه ماجرای فردی هم سیاسی می‌شود. این مسئله به این خاطر نیست که علاقه داریم حرف سیاسی بزنیم؛ بلکه از آن رو است که دایره خطوط قرمز سیاست، بسیاری مسائل را دربر می‌گیرد.
** گرایش به متن‌های نمایشی فارسی یا خارجی
در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره چرایی گرایش او به نمایشنامه‌های غیرفارسی سخن گفتیم، این کارگردان تئاتر درباره انتخاب نمایش‌نامه‌هایش گفت: پیش از این آثاری از محمد چرمشیر، کیوان سررشته و امیررضا کوهستانی را نیز بر روی صحنه اجرا کرده‌ام؛ اما در نهایت متن‌های غیرایرانی را بیشتر دوست دارم.
معجونی که سابقه اجرای نمایش‌های ایوانف، دایی مانیا، مرغ دریایی و به خاطر یک مشت روبل از چخوف را در کارنامه دارد، اظهار کرد: آثار چخوف را خیلی دوست دارم و تقریباً همه آن‌ها را اجرا کرده‌ام.
کارگردان نمایش آشپزخانه با بیان اینکه استفاده از متن‌های فارسی به دلیل حساسیت‌های مختلف کمی دشوار است، ابراز داشت: در متن ایرانی هم می‌توان تغییراتی پدید آورد؛ اما در فرنگ نمی‌توان متن را دچار تغییر کرد. در ایران چون کپی رایت نداریم، متن خارجی را دستکاری می‌کنیم؛ ولی فکر می‌کنم آن کار را حتی با متن‌های ایرانی هم می‌توان انجام داد؛ به هر حال ماجرا براساس یک ایده تعریف می‌شود که گاه ممکن است بخشی از متن در آنجا نگیرد یا تغییر کند و وظیفه تطبیق این‌ها بر گردن دراماتورژ است.
** تئاتر امروز ایران و وضعش
معجونی در ادامه در قسمت دیگری از این گفت‌وگو درباره وضعیت تئاتر امروز ایران سخن گفت. او تئاتر امروز را با واژه "فاجعه‌بار" توصیف کرد و توضیح داد: خصوصی‌سازی نمایش را به اقتصاد آن محدود کرد، آن چیزی که بلای این کار هنری است. من جزو کسانی بودم که خصوصی سازی در تئاتر را پیشنهاد دادم و مباحثش را مطرح کردم؛ اما قصدم این چیزی نبود که امروز رخ داده است.
** تئاتر دیگر مهجور نیست
او در عین حال هنر تئاتر را بخشی از سبد فرهنگی مردم دانست و بیان داشت: تئاتر برخلاف گذشته دیگر یک هنر مهجور نیست. گاه حتی مخاطبش از بسیاری از فیلم‌ها هم بیشتر است؛ ولی در این باره مشکلی وجود دارد که درواقع مربوط به فیزیک تئاتر است؛ چون به‌رغم فیلم‌های سینمایی تنها در یک سالن برگزار می‌شود.
وی افزود: اگر این‌طور فکر کنیم، مخاطب تئاتر ناگزیر در مقایسه با سینما و تلویزیون کمتر است؛ اما با وجود خصلت تئاتر که باید در زمانی محدود و در یک سالن اجرا شود باز می‌توان گفت مخاطبان تئاتر افزایش یافته‌اند.
معجونی درباره اهمیت فضای مجازی در گرایش مردم به این هنر بیان کرد: امروز می‌توان گفت روزنامه‌ها در تبلیغ تئاتر تأثیری ندارند، آن‌ها همان تعداد مخاطبی را به سالن می‌آوردند که قبلاً هم می‌آورده‌اند، امروز فضای مجازی مخاطب‌سازی می‌کند و از همین رو است که فعالیت در آن به صورت هدفمند و هدایت‌شده برای تئاتر لازم است.
** در انتخاب فیلم‌های سینمایی وسواسی نبوده‌ام
معجونی که در مجموعه‌های تلویزیونی و سینمایی نیز به‌عنوان بازیگر به ایفای نقش پرداخته است، درباره انتخاب‌هایش در این دو رسانه بیان کرد: اعتقاد ندارم که در انتخاب فیلم‌های سینمایی چندان وسواسی داشته‌ام؛ البته این‌طور هم نبوده که هر کاری را قبول کنم، به هر حال، کیفیت قابل‌قبولی مدنظرم بوده و باور ندارم همه کارهایی که کرده‌ام درخشان بوده؛ هرچند می‌توان گفت فیلم‌های معقولی بوده‌اند.
بازیگر فیلم خوک ادامه داد: در سینما به عنوان بازیگر دست و پایمان بسته است. در تئاتر دقیقاً آنجایی ایستاده‌ام که دوست داشتم؛ اما در سینما این‌طور نیست؛ بازیگری سینما حرفه‌ای است که از آن کسب درآمد می‌کنم، شرایطش فرق دارد و شاید گاهی کوتاه می‌آیم و آن اندازه حساسیت ندارم؛ البته دغدغه‌ام هم نبوده.
معجونی افزود: درواقع به سینما و تلویزیون علاقه‌ای نداشته‌ام؛ گرچه به تازگی به سینما علاقه‌مند شده‌ام و دارم آن را جدی می‌گیرم.
بازیگر سریال مسافران در تشریح فعالیت خود در مقابل دوربین گفت: شاید بتوان گفت من دو کاراکتر دارم. یکی کاراکتر جلوی دوربین و دیگری کاراکتر روی صحنه تئاتر. این دو اصلاً با هم قابل مقایسه نیستند و کسانی هم که مرا می‌شناسند، می‌دانند تئاتری‌ام.
او این تفاوت‌ها را مربوط به اختلاف در طبیعت تئاتر و سینما دانست و اضافه کرد: طبیعت تئاتر این است که معمولاً چند ماه فرصت تمرین داریم و در ده روز اول دستمان می‌آید که این کار خوب می‌شود یا نمی‌شود، بنابراین می‌توانیم انصراف دهیم؛ اما در سینما دوربین از روز اول ضبط کردن را شروع می‌کند، نمی‌توان چیزی را تکرار کرد و مجبوریم ادامه دهیم.
حسن معجونی پیش از این نمایش ماجرای مترانپاژ را در آذرماه ۱۳۹۷ در سالن سبز مجموعه هنر شهر افتاب شیراز بر روی صحنه برد.
از: سیده سمیرا متین نژاد
۹۸۸۵ / ۱۸۷۶
