داستان بی‌پایان گیاهان دارویی و نسخه پیچی عطاری‌ها در مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا، پخش تبلیغات درمان معجزه آسای داروهای گیاهی با وجود اعتراض وزارت بهداشت و درمان  در شبکه های تلویزیونی و فضای مجازی که از کرم ضد آفتاب  تا دمنوش ها و شامپوی ضد ریزش مو،لاغری و چاقی و حتی تقویت قوای جنسی  اقبال مردم به سمت عطاری‌ها را بیش از گذشته افزایش داد و به همین میزان نیز نگرانی دستگاههای متولی سلامت را دو چندان کرد.
اگرچه بنا بر اظهار برخی از کارشناسان پزشکی بهره گیری از گیاهان دارویی در ایران و فرهنگ ایرانی به قدمت تاریخ این مرز و بوم می رسد، ولی آنچه که این روزها در عطاری‌ها و سایر فروشگاهها برای مردم نسخه‌پیچی می شود، داروهای به اصطلاح گیاهی است که نه تنها این نسخه پیچی در حیطه وظایف کاری عطاری‌ها نمی‌گنجد که برخی از این داروها صرفا نان گیاهان دارویی را یدک می کشند و بیشتر فرمول ساخت آن از مواد افیونی و یا سایر مواد دیگری که می تواند عواقب ناگواری را در درازمدت بر سلامت مصرف کنندگان بر جای بگذارد.
در مازندران طبق آمار افزون بر ۶۰۰ عطاری فعالیت دارند که طبق بررسی دانشگاه علوم پزشکی استان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از این واحدها فاقد هرگونه مجوز از اصناف مرتبطند و گاه نیز در کوچه پس کوچه ها و خارج از دید دستگاههای نظارتی فعالند که کار عمده این واحدهای غیرمجاز نسخه پیچی داروهایی افیونی و مکمل های دارویی است.
بر اساس اطلاعات رسمی موجود حدود ۲ هزار نوع داروی گیاهی در مازندران می روید و سالانه یکهزار و ۶۰۰ تن داروی گیاهی نیز در این استان برداشت می شود.
تخصص کیمیا عطاری ها 
رئیس اداره فراورده های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت دارو و غذا دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: در این استان حدود ۶۰۰ واحد تحت عنوان عطاری فعالیت دارند که صرفنظر از آن که ۳۰ درصدشان فاقد مجوزند، بلکه در حالی به نسخه‌پیچی داروهای گیاهی نه گیاهان دارویی می پردازند که کمترین تخصصی در این ارتباط ندارند و سواد برخی از متصدیان این واحدها که از قضا مجوز نیز از اتحادیه مربوطه دارند در حد خواندن و نوشتن است.
دکتر رضا فلاحی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: کار عطاری ها فروش گیاهان دارویی است که براساس تجربیات چند ده ساله و حتی چند قرن مزیت های آنها همانند گل گاو زبان، گل محمدی، زنجبیل و.... به اثبات رسید، ولی کاری که امروز این واحدها انجام می دهند فروش داروهای گیاهی است که بعضا نیز برخی از این داروها را بدون این که تخصصی داشته باشند در کارگاههای زیرزمینی تولید می کنند.
وی اضافه کرد: علاوه بر آن براساس  بررسی آزمایشگاهی، بر خلاف آنچه که تبلیغات گیاهان دارویی برای این مواد حتی گاها در فضای رسانه ای مطرح می شود، برای تولید آنها از مواد افیونی ، روانگردان و سایر مواد غیر مجاز دیگر استفاده می شود که با احتمال تسکین موقت، عواقب ناگواری را در آینده متوجه مصرف کنندگان می شود.
درآمدها عطاری ها پا به پای داروخانه‌ها
دکتر فلاحی گفت: عطاری ها به دلیل درآمد بالایی که از فروش گیاهان دارویی و داروهای گیاهی و برخی مواقع نیز مواد افیونی دارند، دکان و دستگاه خودشان را در نزدیکی داروخانه ها که معمولا در مناطق مرکزی شهری است، انتخاب می کنند و از پس اجاره بالای آن نیز بر می آیند و این نشان می دهد که آنها نیز در حد داروخانه های ما که محدوده صنفی برایشان لحاظ می شود، درآمد دارند.
وی اضافه کرد: هزینه بالایی که این عطاری ها برای اجاره مغازه شان می پردازند، آنها را وادار می کند که برای کسب درآمد دست به فروش مواد افیونی و داروهای مکمل و سایر مواد غیر قانونی دست بزنند تا بتوانند هزینه خود را جبران کنند و نمونه زیادی نیز در این زمینه وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: حدود ۶۰ واحد عطاری فعال استان دست متصدیانی است که از استان های خراسان به این استان آمدند و بررسی ما نشان می دهد که توزیع برخی مواد افیونی در عطاری های بومی ما نیز از این واحدها کپی برداری شد و به دلیل نبود نظارت دقیق بومی ها نیز همان راه غیر قانونی را برای درآمدزایی طی می کنند.
وی گفت که در سال گذشته یک هزار و ۷۰۰ بار از عطاری ها در سطح استان بازرسی صورت گرفت و داروهای غیرمجاز، افیونی و روانگردان زیادی نیز از این واحدها کشف شد، ولی به دلیل این که انبار اکثر این عطارها در خارج از محل کسب است، نظارت دقیق بر فعالیتشان دشوار است.
فرار از داروی شیمیایی گرفتار در دامن مواد افیونی 
این کارشناس فراورده های طبیعی و سنتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در مورد دلیل روی آوری مردم به عطاری ها و حتی گیاهان دارویی می گوید: مصرف گیاهان دارویی در کشور ما وحتی برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا و امروز در تمام جهان رو به افزایش است و شاید به نوعی فرار از داروهای شیمیایی که در فرهنگ عامه وجود دارد، نشات گرفته باشد.
دکتر فلاحی افزود : امروز ۲۰ تا ۳۰ درصد وگاها بیش از  این میزان در تولید داروهایی صنعتی ایران و جهان از عصاره گیاهان دارویی استفاده می شود و این در حالیست که در داروهای گیاهی فاقد مجوز بیش از این میزان اقلام مواد افیونی و روانگردان استفاده می شود.
وی اضافه کرد: به نظر می رسد برخی از بیماران ما با این نگرش که داروهای صنعتی به طور کامل از مواد شیمیایی تهیه می شود و داروهای گیاهی و یا همین دمنوش ها از مواد طبیعی ساخته می شوند، گرایش به سمت بهره گیری از داروهای گیاهی دارند و ما باید با اطلاع رسانی درست مزایا و معایب این نسخه‌پیچی ها را به مصرف کنندگان گوشزد کنیم.
کنار گذاشتن علوم پزشکی در صدور پروانه کسب عطاری ها
رئیس اداره فراورده های طبیعی معاونت دارو و غذا دانشگاه علوم پزشکی مازندران می گوید: در صدور پروانه فعالیت عطاری ها به دلیل خلاء قانونی دانشگاه های علوم پزشکی که متولی سلامت مردم محسوب می شوند، کنار گذاشته شدند و هر فردی با حداقل سواد می تواند از اتحادیه مربوط درخواست مجوز کند و حتی با حذف محدوده صنفی، هر میزان تقاضا مطرح شود، اتحادیه مربوط در راستای آنچه که اشتغالزایی اعلام می شود، مجوز صادر می کند.
فلاحی خاطرنشان کرد: این در حالیست که به نظر می رسد باید تجدید نظر اساسی در صدور پروانه کسب این واحدها که سلامت مردم را در دست گرفتند، صورت گیرد تا حداقل شرایط برای متقاضی ایجاد شود و از این معضلی که امروزه وجود دارد، خارج شویم.
کم کاری وزارت بهداشت 
این مسوول بر کم کاری وزارت بهداشت و درمان در چند دهه اخیر برای نظام مند کردن عطاری ها نیز صحه گذاشت و گفت: این وزارتخانه که متولی سلامت محسوب می شود در ساماندهی عطاری ها تا حدودی کم کاری کرده و می بایست راهکاری را پیش بینی می کرد تا حداقل نظارت بر این واحدها صورت گیرد.
فلاحی پیشنهاد اصلی خود را در این بخش برگزاری کلاس های آموزشی برای عطاری ها می داند و معتقد است: وزارت بهداشت و درمان باید به دنبال ایجاد راهکاری باشد که بتوانیم کلاس های آموزشی را برای عطاری ها داشته باشیم تا متصدیان این واحدها از حداقل اطلاعات دارویی و گیاهی آشنا شوند و یا بتوانیم در کنار متصدیان عطاری ها ، فارغ التحصیلانی را بگماریم ( مسوول فنی) که نسخه پیچی عطاری ها زیر نظر این افراد آشنا به گیاهان دارویی باشد.
حکیم باشی طرح فراموشی شده در وزارت بهداشت 
رئیس اداره فراورده های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت دارو و غذا دانشگاه علوم پزشکی مازندران می گوید : وزارت بهداشت برای ساماندهی عطاری ها ، طرح حکیم باشی را در دستور کار قرار داده که در این طرح عطاری ها در کنار پزشکان قرار می گرفتند و نسخه ها پیچی آنها زیر نظر پزشکان انجام می شد.
دکتر فلاحی اضافه کرد: براساس این طرح عطاری ها آموزش های لازم را فرا می گرفتند و در ازاء این آموزش ها برایشان گواهینامه نیز صادر می شد که به نظر می رسد هنوز این طرح به مرحله اجرا نرسیده و به احتمال در حال چکس کاری است.
نبود تعامل بین اصناف و دانشگاه علوم پزشکی 
عضو هیات نمایندگان اتاق اصناف مازندران با تایید برخی مشکلات موجود در عطاری ها ، مشکل اشتغال را دلیل افزایش واحدهای صنفی از جمله عطاری ها در سطح کشور می داند و معتقد است: با رویکرد اشتغالزایی حتی قانون محدوده صنفی نیز برای این واحدها برداشته شد و آمار واحدهای صنفی ما شاید چند برابر نیاز رشد کرد.
عباس رمدانی به خبرنگار ایرنا گفت: با وجود بروز برخی مشکل در عطاری ها و خلاء قانونی برای نظارت بیشتر علوم پزشکی و حتی دخالت در صدور جواز کسب این واحدها، اگر تعامل بین اصناف و دانشگاه علوم پزشکی وجود داشته باشد، ، می توان ازآیین نامه های صنفی موجود راهکار بهتری را برای نظارت بر این واحدها و سایر واحدهای دیگر پیدا کنیم و راه بی قانونی ها را مسدود کنیم.
وی خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی  تعاملی بین دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اتحادیه های صنفی وجود ندارد و نبود همین تعامل نیز باعث شده تا گلایه هایی دو جانبه وجود داشته باشد که شاید بیشتر آنها نیز درست باشد و اگر این تعامل ایجاد نشود، همچنان مشکلات در جای خود باقی خواهد ماند.
در مازندران ۱۳۰ هزار واحد صنفی فعالیت دارند که ۳۰ درصد از این واحدها فاقد مجوزند.
/۱۸۹۹/۶۹۸۲