استعمارگران پرتغالی بعد از به اشغال در آوردن بخش هایی از جزیره های خلیج فارس، قلعه هایی ساختند که امروز بخش هایی از آن پابرجاست و در این میان قلعه های قشم، هرمز و چابهار در جنوب کشورمان از همه معروف تر هستند.
هرچند این آثار یادگارهای استعمار بویژه پرتغالی هابوده ولی به جذابیت‌های توریستی و تاریخی در شهرهای چابهار و جزیره های هرمز، قشم و کیش تبدیل شده که هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به سوی خود جذب می‌کند.
با توجه به اهمیت گردشگری این آثار تاریخی در هرمزگان، به معرفی ویژگی قلعه هایی که خاطرات پرتغالی ها را در جزیره های قشم، هرمز و کنگ تداعی می کند پرداخته ایم.
قلعه پرتغالی ها در جزیره هرمز
جزیره هرمز از قدیمی‌ترین جزیره های فعال ایران، خاورمیانه و شمال آفریقاست که روزگاری با موقعیت ویژه و استراتژیک مدخل تجاری ایران بود و تاریخ این جزیره بسیار پر فراز و نشیب می باشد.
قلعه ۵۰۰ ساله در زمان اشغال جزیره هرمز به دست پرتغالی‌ها و به دستور شخص آلبو کرک ساخته شده است، بعدها که شاه عباس صفوی پای پرتغالی‌ها را از خلیج‌فارس کوتاه کرد، قلعه هرمز اولین جایی بود که به دست سرداران ایرانی به فرماندهی امام قلی خان پس گرفته شد.
پرتغالی‌ها در زمان اشغال ایران این ساختمان‌ها را برای اسکان نظامیان و اغلب در فاصله‌ای کوتاه از بندرگاه‌های اصلی می‌ساختند، این قلعه نیز در فاصله‌ای کمتر از یک کیلومتر از اسکله اصلی جزیره ساخته شده و به نوعی تنها بنای تاریخی جزیره به شمار می‌آید.
در مرکز بنا یک کلیسای زیرزمینی اسرارآمیز و دیدنی وجود دارد، سقف مرجانی و ستون‌های رنگی‌اش که با الهام از نخل‌های جنوب ایران ساخته شده، تلفیقی زیبا و در عین حال غریب از هنر معماری پرتغالی و ایرانی را ایجاد کرده است.
آب‌انباری بزرگ‌تر برای تأمین آب قلعه، اتاق‌های اسکان، سیاه چال و انبار نیز در این قلعه وجود دارد، با وجود بی‌دقتی در نگهداری از بنا، همه این بخش‌ها دیدنی هستند.
بهترین محل برای لذت بردن پشت‌بام قلعه است، جایی که بلندترین صدا، صدای موج و باد است و تا آنجا که چشم کار می‌کند نیلی مواج خلیج‌فارس است.
بین سه تا پنج هزار نفر از افراد کشور پرتغال در این قلعه حضور داشتند و امروز این قلعه نمادی از استعمار و شجاعت سربازان دلیر ایرانی برای آزادسازی جزیره هرمز است.
قلعه پرتغالی ها در قشم
از جمله جاذبه های گردشگری جزیره قشم، قلعه ی پرتغالی هاست که در ضلع شمالی این جزیره و توسط دریانوردی به نام آلفونسو آلبرکرک، در سال ۱۵۰۷ بنا شد.
قلعه پرتغالی ها در قشم با مساحتی بیش از ۲ هزار متر مربع از سنگ های آهکی و گچی، با ملاط ساروج محلی ساخته شده و طی یک قرن، چندین بار استحکام آن افزایش یافته است.
این دژ، راست گوشه است و چهار برج در چهار گوشه، بازوهایی بلند داشته اند و توپ و منجنیق ها بر روی پهنای آن مستقر می شده اند.
قلعه قشم، کاربردی مانند یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته که در مواقع اضطراری به دیگر دژها کمک می رسانده است.
قلعه پرتغالی‌ها یک قلعه تدارکاتی در گذشته بوده که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن تدارکات و خدمات به این قلعه مرکزی در قشم ساخته شده است.
سرانجام در سال ۱۶۲۳ میلادی، این قلعه و دیگر پایگاه ها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی تصرف کرد و ایرانیان تا امروز بر این پر ارزش ترین آبراهه دنیا مسلط هستند.
ردپای پرتغالی ها در بندرکنگ
بندر کنگ که قدمتی طولانی دارد یکی از شهرهای بندر لنگه به حساب می‌آید و در هرمزگان واقع شده است.
این شهر تاریخی، مکانی برای تجار بود و کشتی‌های بزرگی نیز در آن پهلو می‌گرفتند که از آن‌ها برای تجارت به کشورهای هند، بصره، ممباسا و کشورهای آفریقایی استفاده می‌شد.
تجار در بندر کنگ منازلی را نیز برای خودشان ساخته بودند که اغلب این خانه‌ها از سنگ و گچ ساخته شده بود و در بالای آن‌ها نیز بادگیر وجود داشت، در آن سال ها این شهر یکی از مراکز مهم دولت پرتغال بوده است.
پس از سقوط هرمز، چون پرتغالی ها از پس گرفتن آن جزیره ناامید شدند، با شاه عباس از در دوستی در آمدند و از آنچه در سواحل ایران داشتند رسماً چشم پوشیده و در عوض اجازه گرفتند در بندر کنگ (در ۷ کیلومتری شمال شرقی بندرلنگه) قلعه و تجارتخانه ای بسازند و در بحرین به صید مروارید بپردازند.
قلعه پرتغالی ها پایگاه مهمی برای پرتغالی‌ها به منظور حفاظت از نیروها و تجهیزاتشان بوده است، این قلعه‌ها با پلان چهار ضلعی نامنظم، دارای دیوارهای به قطرحدود ۳/۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در چهار گوشه قلعه‌است.
قلعه پرتغالی‌های کنگ شامل انبارهای اسلحه، آب انبار بزرگ، اتاق‌های سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی، تالار می باشد و در انتهای یکی از ستون های قلعه آثاری وجود دارد.
که نشان می دهد بالای این ستون سقفی وجود داشته و یا با سنگ و ساروج به پایه دیگر متصل شده است.
مرمت اضطراری قلعه پرتغالی های جزیره هرمز
پس از ۲۰ سال پیگیری از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان و توافق انجام شده با شرکت معدن سرخ، سوله ای که در حریم قلعه پرتغالی های جزیره هرمز قرار داشت، برداشته شد.
اقدامات مرحله نخست مرمت با اعتبار ۱۲ میلیارد ریال شامل، دوخت و دوز ترکها، جایگزینی سنگ های فرسوده و آوار برداری است و با برداشت این سوله، نمای ضلع شرقی به میزان هزار مترمربع آزاد شد.
با توجه به خسارت های ناشی از بارندگی در اسفند سال گذشته و فروردین ماه امسال، مرمت قلعه پرتغالی های جزیره هرمز با اعتبارات ملی انجام می شود.
در سال جاری با مشارکت بنیاد برکت و علوی، مرمت اساسی سایر بناهای تاریخی آسیب دیده هرمزگان در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی این استان قرار گرفته است.
همچنین به دلیل اینکه قلعه پرتغالی ها در لارک بعد از جزیره هرمز، بزرگترین قلعه می باشد اما در سال های گذشته به علت عوامل انسانی و طبیعی آسیب های زیادی به آن وارد شده است.
قلعه پرتغالی لارک، یکی از قلعه‌های چهارگانه پرتغالی‌هاست که در اوایل دوره صفویه به دستور آلفونسو آلبرکرک ساخته شده و سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
در دور دوم سفرهای ریاست جمهوری به استان هرمزگان، به دلیل اهمیت این اثر تاریخی، قلعه لارک جزو اولویت‌های مصوبات قرار گرفت.
۹۹۴۴/۶۰۴۸
نظر شما