رایزنی‌های اتمی همزمان با آغاز گام سوم ایران

پس از شانزدهمین گزارش که روز جمعه نهم شهریور ماه منتشر شد و به مثابه تایید دیگری مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی بود، «کورنل فروتا» در برنامه و دعوتی از پیش انجام شده در زمان حیات مدیرکل فقید آژانس، صبح یکشنبه به ایران می آید و با برخی مقامات از جمله «علی اکبر صالحی» معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی و «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران دیدار خواهد کرد.

سفر مدیرکل موقت آژانس به تهران که عصر یکشنبه پایان می یابد، برای نخستین بار و در شرایطی صورت می گیرد که ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی خود (پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ در ماه می ۲۰۱۸) را آغاز کرده است.

به دنبال ۲ گام پیشین، گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی که به گفته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه "دقیقا در راستای حقوق ایران در برجام و به ویژه بر مبنای پاراگراف ۳۶ آن بوده و در پاسخ به نقض گسترده و مستمر برجام طی ۱۶ ماه گذشته صورت می گیرد"، آغاز شده و امروز از سوی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران تشریح شد.

به گفته «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی در چارچوب این گام، اولین اقدام، آغاز تولید مواد غنی شده از زنجیره های تحقیقاتی و عدم اخلاط بود که از روز جمعه آغاز و این روند امروز به آژانس اعلام شده است.

دومین اقدام شروع گازدهی ماشین IR۶s و اقدام سوم، راه اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین IR۴ بود که هر دوی اینها هم قرار بود از ابتدای سال یازدهم انجام شود.

اقدام پایانی در مرحله سوم کاهش تعهدات برجامی هم گازدهی به زنجیره ۲۰ تایی ماشین IR۶ بود که آن هم ۲ ماه زودتر از قرار قبلی ذیل تعهدات برجامی انجام می شود.

به گفته کمالوندی، ایران ایجاد زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی دارد که طبق مفاد برجام منطبق بر پاراگراف ۳۶ توافق هسته ای این اقدام ها را در دستور کار خود دارد.

به دنبال ۱۵ بار تایید آژانس مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات هسته ای، آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود تاکید می کند "ایران همچنان به اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمان ها بر اساس ماده ۱۷ (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن ادامه می دهد."

ضمنا در این گزارش تاکید شده که آژانس به ارزیابی اظهارنامه های ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده و تحت پروتکل الحاقی دسترسی های تکمیلی به همه سایت ها و اماکن مورد نیاز برای بازدید در ایران داشته است.

بنابر این اعلام همکاری به موقع و فعالانه از سوی ایران در ارائه چنین دسترسی، موجب تسهیل در اجرای پروتکل الحاقی شده و اعتماد را افزایش می دهد. 

در این گزارش همچنین آمده که غنی‌سازی اورانیوم در ایران در سطح ۴.۵ درصدی ادامه دارد و ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به ۲۴۱ کیلوگرم رسیده است.

روز گذشته رسانه های غربی به نقل از یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که کورنل فروتا مدیرکل موقت این نهاد بین المللی روز یکشنبه ۱۷ شهریور ماه در سفر به تهران با مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران دیدار می‌کند.

این سخنگو که نامش ذکر نشده گفت: این سفر بخشی از تعامل‌های جاری میان آژانس و ایران است.

این سفر در حالی انجام می‌شود که قرار است هفته پیش رو، شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی نشست فصلی خود را در مقر آژانس در وین برگزار کند.

پس از مرگ «یوکیا آمانو» مدیرکل این آژانس در ماه ژوئیه، فروتای رومانیایی یکی از چهار نامزدی بود که در کنار «مارتا زیاکوا»، «رافائل گروسی» و «لاسینا زبرو» برای ریاست آژانس بین المللی انرژی اتمی که وظیفه نظارت بر توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را بر عهده دارد اعلام آمادگی کرده است.

ظاهرا" از بین این چهار نفر، ۲ گزینه برای جانشینی آمانو وجود دارد؛ فروتا و گروسی آرژانتینی.

چهار روز پس از اعلام درگذشت آمانو، پس از آنکه درباره «مری آلیس هیوارد» که به طور موقت وظایف آمانو را به عهده گرفته بود و تنها سه روز در این مقام باقی ماند، توافقی حاصل نشد، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که کرونل فروتا دیپلمات رومانیایی مستقر در وین و هماهنگ کننده ارشد آژانس بین المللی انرژی اتمی را به عنوان مدیرکل موقت آن نهاد برگزیده است.

کورنل فروتا که در سال ۲۰۱۵ یکی از اعضای هیات اروپایی مذاکره‌کننده با ایران در موضوع توافق هسته‌ای هم بود،  یکی از حامیان سرسخت توافق هسته ای با ایران و از مخالفان خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی است.

او در سال ۲۰۱۶ گفته بود: «من فکر می‌کنم برجام از نظر هسته‌ای یک موفقیت به شمار می‌آید. فرآیندهای پیچیده‌ای مانند نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران بیش از هر چیز به گفت‌ وگو نیاز دارد.»

 فروتا نیز مانند آمانو معتقد است از سال ۲۰۰۳ به این سو برنامه هسته‌ای ایران برخلاف آنچه که اسراییل ادعا می‌کند از تولید بمب اتم فاصله گرفته و فعالیت‌ها در این جهت از تحقیقات دانشگاهی فراتر نرفته است.

فروتا در مجامع عمومی به همراه یوکیا آمانو حضوری مستمر و تعیین‌ کننده داشت و پس از آنکه اسناد مورد ادعای «بنیامین نتانیاهو» درباره انباری در تورقوز آباد که در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته بود از طرف این دیپلمات رومانیایی جدی تلقی نشد، مورد نقد نخست وزیر رژیم صهیونیستی قرار گرفت و پس از آن بود که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا خروج این کشور از برجام را اعلام کرد.

او علاوه بر فعالیت در حوزه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی، همانند پل ارتباطی یوکیا آمانو با کشورهای عضو آژانس فعالیت می‌کرد و شاید به دلیل همین شناخت کافی از سازوکار این نهاد ملل متحد، دست‌کم تا زمان تعیین مدیرکل، هدایت آژانس را برعهده گرفت.

مواضع فروتا درست در مقابل «رافائل ماریانو گروسی» دیگر نامزد مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تجربه اش از اواخر دهه ۹۰ میلادی در حوزه خلع سلاح، او را تبدیل به یکی از جدی‌ترین نامزدهای این پست کرده است، قرار دارد؛ گروسی موضع سختی در قبال ایران دارد و معتقد است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید در گزارش هرگونه عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، کوتاهی نکند.

وی خواهان سرسخت بودن آژانس در برابر هرگونه عدم پایبندی به توافق هسته ای است؛ موضعی که احتمالا برای آمریکا و رژیم صهیونیستی خوشایند خواهد بود.

این دیپلمات آرژانتینی به تازگی گفته که افزایش غنی‌سازی اورانیوم در ایران شاید تهدید فوری محسوب نشود، اما یک مساله جدی است و جهت پیشگیری از تشدید تنش، باید با آن با دوراندیشی برخورد کرد.

او ادعا کرده که موقعیت ایران تغییری نکرده و هنوز کمی بیشتر از یک سال تا رسیدن به نقطه تحول (یا توانایی ساخت سلاح اتمی) فاصله دارد.

همزمان با انتشار شانزدهمین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درخصوص راستی‌آزمایی اجرای برجام، «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان های بین المللی در وین، آن را نشانه حسن نیت جمهوری اسلامی ایران برای حفظ چندجانبه گرایی در روابط بین الملل و گواهی بر پایبندی آن به تعهدات بین‌المللی‌اش خواند.

به گفته این دیپلمات ارشد کشورمان، در این گزارش هم همانند ۱۵ گزارش دیگر تصریح شده که از روز اجرای برجام، آژانس به نظارت و راستی آزمایی اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام ادامه داده است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی درحالی در گزارش شانزدهم پایبندی جمهوری اسلامی ایران به تعهدات برجامی را تایید کرد که دولت ترامپ علیرغم این تایید، فشار یکجانبه علیه ایران را افزایش داده و طرف های اروپایی برجام نیز نتوانسته اند تعهدات خود را به سرانجام برسانند.

با توجه به تقابل گزارش آژانس مبنی بر حسن نیت ایران در عمل به تعهدات برجامی با مواضع سرسختانه آمریکا، سفر روز یکشنبه فروتای رومانیایی که نخست سفرش به تهران پس از انتصاب به عنوان مدیرکل موقت آژانس بین المللی انرژی اتمی است، برای ایران و شرکای اروپایی برجام که همواره به دلیل عمل نکردن به تعهداتشان مورد نقد شدید تهران قرار دارند اهمیت بسیاری دارد.

خبرگزاری فرانسه روز شنبه و در آستانه سفر فروتا به تهران نوشت: آژانس بین المللی انرژی اتمی در جدیدترین گزارش خود درباره برنامه هسته ای ایران در ۳۰ اوت اعلام کرد که کار تایید خود (از فعالیت های هسته ای ایران)را با دوربین ها و بازدیدهای میدانی ادامه می دهد. اما در عین حال یادآور شد که فعالیتهای نظارتی اش "مستلزم همکاری کامل و متقابل ایران" است.

ایران علاوه بر رد هر گونه اقدامی مخالف آنچه در ذیل توافق هسته ای آمده همواره تاکید کرده که از خطوط قرمز تعیین شده عبور نکرده و بر تعهدات خود پایبند است.

مدیرکل موقت آژانس هم با چنین دیدگاهی فردا به تهران می رسد تا در آستانه نشست شورای حکام که چند روز پس از آغاز گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران صورت می گیرد، دست پر از ایران برود.

نتیجه دیدارها و رایزنی هایی که در طول این سفر بین فروتا و مقامات ارشد ایرانی صورت می گیرد ملاک سنجش ها و تصمیم گیری های آتی آژانس در مورد توافق هسته ای ایران خواهد بود؛ توافقی که پس از خروج یکجانبه آمریکا از آن نه تنها دیگر طرف ها از جمله ایران و دیگر شرکای برجامی را با چالش بزرگی مواجه کرده بلکه منجر به تنش های دیگری در دیگر حوزه ها از جمله خلیج فارس شده است.