بحران بیگانه ستیزی در آفریقای جنوبی

درگیری های داخلی در شهرهای مهم این کشور به ویژه در پرتوریا، ژوهانسبورگ و کیپ تاون، تاکنون ده ها نفر از جمله اتباع آفریقای جنوبی را به کام مرگ برده است به همین دلیل سریل رامافوسا، رئیس جمهوری این کشور دیروز ضمن ابراز نگرانی شدید از خشونت‌های ناشی از بیگانه‌هراسی در کشورش، تصمیم گرفته است چند نماینده ویژه به پایتخت 7 کشور آفریقایی بفرستد که اتباع آنها در آفریقای جنوبی بیشترین آسیب را در این خشونت های اجتماعی تحمل کرده اند.

وی امروز سه نماینده را بطور خاص به ابوجا پایتخت نیجریه  فرستاد تا با محمد بوهاری، رئیس جمهوری آن کشور دیدار کرده و تعهدات آفریقای جنوبی نسبت به اصول وحدت و همبستگی آفریقایی را یادآوری کنند.

خوسِلا دیکو، سخنگوی رئیس جمهوری امروز اعلام کرد که طی این هفته نمایندگانی به شش کشور دیگر آفریقایی از جمله نیجر، جمهوری دمکراتیک کنگو، تانزانیا، غنا، سنگال و زامبیا نیز می روند تا به مقامات این کشورها اعلام کنند که دولت آفریقای جنوبی همچنان به قانون و ارزش های آفریقایی پایبند است و راهکارهایی را برای کاهش این خشونت ها در پیش گرفته و جنایتکاران را به اشد مجازات خواهند رساند.

چون اتباع این کشور به ویژه نیجریه مدتی است که در حال ترک آفریقای جنوبی هستند و حتی برخی از آنها در عین حال اعلام کردند منافع دولت آفریقای جنوبی را در نقاط دیگر جهان مورد تهدید قرار خواهند داد.

خبرگزاری آسوشیتدپرس 14 شهریور گزارش داده بود که برخی از شهروندان نیجریه در واکنش به حملات بیگانه ستیزی علیه شهروندان کشورهای آفریقایی مستقر در آفریقای جنوبی، مراکز کسب و کار شهروندان این کشور در نیجریه را مورد حملات خشونت آمیز قرار دادند.

در میان گسترش نگرانی‌ها از حملات علیه شهروندان نیجریه‌ای ساکن در آفریقای جنوبی، بسیاری از جوانان خشمگین در ایبادان در جنوب غربی نیجریه با حضور در خیابان‌ها مراکز کسب و کار شهروندان آفریقای جنوبی را به آتش کشیده مورد حمله و تعرض قرار داده و اموال آنها را به غارت بردند.

نیجریه و آفریقای جنوبی قدرت‌های بزرگ اقتصادی آفریقا به شمار می‌روند. نیجریه دارای جامعه مهاجرتی بزرگ در آفریقای جنوبی است و این کشور نیز منافع اقتصادی کلان شامل مخابرات، بانکداری، انرژی، هتل و رسانه در نیجریه دارد.

 محمد بوهاری، رئیس جمهوری نیجریه نیز در اوایل این درگیری ها در دوکشور، نماینده ویژه خود را نزد همتایش در آفریقای جنوبی اعزام کرده بود.

خانم نالدی پاندور، وزیر خارجه آفریقای جنوبی چندی پیش اعلام کرد به دلیل نگرانی از اقدامات تلافی‌جویانه، سفارت و کنسولگری‌های این کشور در نیجریه را تعطیل کرده است.

همچنین دو شرکت زنجیره‌ای آفریقای جنوبی نیز فروشگاه‌های خود را در نیجریه بسته‌اند.

در جمهوری دمکراتیک کنگو نیز گروهی روبه‌روی ساختمان کنسولگری آفریقای جنوبی تظاهرات کردند و یک فروشگاه متعلق به اتباع آفریقای جنوبی غارت شد.

خبرگزاری فرانسه سه شنبه گذشته به نقل از بکی سله، وزیر پلیس آفریقای جنوبی اعلام کرد پنج نفر در خشونت های بیگانه ستیزانه فقط در ژوهانسبورگ کشته شده و در این رابطه 189 تن دستگیر شدند.

وی از استقرار نیروهای کمکی در "نقاط شلوغ" این شهر خبر داد و تصریح کرد که "بالاترین شمار" قربانیان اتباع کشورهای جنوب آفریقا هستند.

حتی بعد از آنکه هفته قبل یک خط هوایی خصوصی  ایر ایرپیس (Air Peace) اعلام کرد که داوطلبانه حاضر است اتباع نیجریه ای را رایگان به کشورشان بازگرداند، چهارشنبه گذشته 189 تن از اتباع این کشور به لاگوس بازگشتند و قرار است 320 نیجریه ای دیگر نیز فردا سه شنبه آفریقای جنوبی را به مقصد کشورشان ترک کنند.

پس از اینکه گروه‌هایی از مردم آفریقای جنوبی حملات خشونت آمیزی علیه مغازه‌های اتباع خارجی انجام دادند، در مجموع ۶۴۰ نفر از اتباع نیجریه حاضر در آفریقای جنوبی درخواست خروج از این کشور را ثبت کرده اند.

طبق برنامه قرار است دومین پرواز صبح امروز به وقت محلی انجام شود.

پرفسور بولاجی آکینیمی، وزیر خارجه پیشین نیجریه از دولت مرکزی خواست تا برای این خشونت ها و نیجریه ستیزی ها در آفریقای جنوبی از دولت آفریقای جنوبی در دیوان کیفری بین المللی در لاهه شکایت کند.

حتی چیمارائوکه نامانی، یک نماینده مجلس سنای نیجریه نیز دیروز از دولت و نهادهای خیریه کشورش خواست تا برنامه های ویژه ای را برای اسکان اتباع نیجریه بازگشته از آفریقای جنوبی طراحی کنند.

مدتی است که دولت های موزامبیک و مالاوی نیز با ارسال اتوبوس رایگان به آفریقای جنوبی شهروندان خود را این کشور تخلیه می کنند.

به دلیل همین خشونت های اجتماعی علیه اتباع بیگانه و به ویژه آفریقایی ها در آفریقای جنوبی بود که طی یک هفته اخیر گرایش شهروندان کشورهای آفریقایی برای پرواز با هواپیمایی آفریقای جنوبی به شدت کاهش یافته است.

آمارهای رسمی و غیر رسمی از وجود نزدیک به 7 میلیون مهاجر در آفریقای جنوبی حکایت دارد. جمعیت آفریقای جنوبی حدود 56 میلیون نفر برآورد می شود و اگرچه کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل چندی پیش اعلام کرده بود که آفریقای جنوبی میزبان 274 هزار پناهجو از همه کشورهای آفریقایی است و یا طبق برآورد کلیساها، سازمان های کمک رسانی و پژوهشگران امور مهاجران در این کشور نزدیک 3 میلیون فقط زیمبابوه ای حضور دارند، اما تاکنون هویت بسیاری از قربانیان خارجی ناشی از این خشونت ها در آفریقای جنوبی مشخص نشده است.

با این وجود، پلیس آفریقای جنوبی تاکنون از بازداشت نزدیک به هزار نفر در این کشور خبر داده است که در شهرهای مختلف دست به خشونت های بیگانه ستیزانه زده اند.

بیگانه ستیزی و یا بیگانه هراسی نزدیک دو دهه در این کشور حاکم شده است به گونه ای که طبق گزارش وزارت کشور آفریقای جنوبی، در مجموع 307 نفر فقط در ماه آوریل و مه سال 1994 در ارتباط با خشونت هایی که جوامع خارجی مستقر در آفریقای جنوبی را هدف قرار داده بودند، جان خود را از دست داده اند.

حوادث اخیر همچنین خاطرات درگیری های خون بار بیگانه هراسی سال 1387را در این کشور به یاد آورد که طی آن 62 نفر کشته شده بودند.

در هر حال میلیون ها مهاجر که بیشتر آنها فاقد مدارک قانونی هستند در آفریقای جنوبی به ویژه در بخش عمرانی فعالیت می کنند.

برخی گزارشات از نقش "زولو کینگ گودویل زیلیتینی" رهبر سنتی بزرگ ترین گروه قومیتی در آفریقا خبر می دهند که در تحریک خشونت ها علیه مهاجران بی تاثیر نبوده است زیرا او چندی پیش آشکارا گفت که میلیون ها خارجی باید آفریقا را ترک کنند.

 مقام‌های آفریقای جنوبی علت اصلی بروز این خشونت ها را گسترش نوعی رویکرد "تبعیض آمیز" در میان شهروندان این کشور که خود زمانی طلایه دار مبارزات ضد تبعیض نژادی در جهان بوده اند عنوان کرده اند.

حزب "اتحاد دمکراتیک" که بزرگترین حزب رقیب دولت در آفریقای جنوبی است، موضوع را ناشی از مشکلات اقتصادی حادی دانسته که این کشور بزرگترین صادرکننده طلای دنیا از آن رنج می‌برد. این حزب در بیانیه‌ای یادآوری کرده که ده میلیون شهروند آفریقای جنوبی بیکارند.

فقر و اختلاف طبقاتی نیز دلیل غارتگری‌های پراکنده‌ای است که گاه و بیگاه در شهرهای این کشور رخ می‌دهند.

در هر حال جامعه آفریقای جنوبی مدتی است که بار دیگر صحنه اغتشاش صدها نفر از کسانی است که تحت عنوان اعتراض ‌به "اشتغال خارجی‌ها" به خیابان‌ها ریخته‌اند.

این افراد علاوه بر چپاول مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها، ساختمان‌ها و خودروها را نیز به آتش می کشند تا جایی که پلیس آفریقای جنوبی برای مهار این غائله بارها مجبور شد از گاز اشک‌آور و گلوله های پلاستیکی استفاده کند. 

اگرچه محل آغاز اعتراضات به صورت آرامتر در پرتوریا بود، اما آشوب های اصلی زمانی شروع شد که ساختمانی در مرکز کلانشهر ژوهانسبورگ و مرکز معادلات اقتصادی قاره آفریقا، در اثر آتش‌سوزی فرو ریخت و سه نفر جان باختند. پس از آن دامنه شورش بار دیگر گسترش یافت و دوباره به پرتوریا و دیگر شهرها از جمله کیپ تاون کشیده شد.

این سه شهر میزبان جمعیت کثیری از مهاجران هستند و رسانه‌های محلی نوشته‌اند که در این شهرها بیش از همه، مال و اموال و مغازه‌های خارجی‌ها در آتش سوخته‌اند.

در هر حال غائله های مشابه بارها در این شهرها در این کشور به شکل های مختلف از جمله در قالب اعتراض سراسری راننده‌های کامیون نسبت به حضور راننده‌های خارجی در عرصه حمل و نقل رخ  می دهد.

شماری از مردم معتقدند که اشتغال شهروندانی از سرزمین‌های دیگر از جمله کشورهای همسایه همچون لسوتو، موزامبیک یا زیمبابوه، سبب اصلی نرخ بالای بیکاری در این کشور است.
اگرچه برخی از تحلیلگران صرفا به دلیل اینکه طی چند سال اخیر تعداد کثیری از آفریقایی تبارها در این درگیری ها جان باختند، از این پدیده اجتماعی به عنوان "آفریقاستیزی" یاد می کنند، اما این خشونت ها به تازگی شامل اتباع برخی کشورها از قاره های دیگر نیز شده است.

در دو دهه گذشته بسیاری از شهروندان کشورهای آفریقایی برای یافتن شغل راهی آفریقای جنوبی شده‌اند، ولی حضورشان با واکنش منفی شهروندان این کشور که از فقر و نابرابری رنج می‌برند، مواجه شده و درگیری‌های خونینی را رقم زده است.

بطور مثال در سال ۲۰۰۸ بود که در جریان درگیری‌های مشابه، پنج نفر از مهاجران آفریقایی که برای کار به آفریقای جنوبی رفته بودند کشته شدند. در سال ۲۰۱۵ نیز درگیری‌ها منجر به کشته شدن ۶ مهاجر شد.

درگیری‌های جدید در آفریقای جنوبی تاجایی پیش رفت که اجلاس "جامعه اقتصادی آفریقا" را که در کیپ‌تاون در حال برگزاری است، تحت‌الشعاع قرار داده است.

 معاون رئیس جمهور نیجریه این اجلاس اقتصادی آفریقا را تحریم کرد و سفیر کشورش را از آفریقای جنوبی  فراخواند.

جیم اوویا، مدیرکل بانک "زنیت" نیجریه و عضو ارشد جامعه اقتصادی آفریقا نیز از سمت خود در این اجلاس کناره‌گیری کرده است.

رئیس جمهوری آفریقای جنوبی درگیری‌های اخیر را "یک شوک عمیقی توصیف کرد و وزیر دارایی این کشور نیز ضمن مسئول دانستن سیاستمداران کشورش در این بحران، گفته است که دولت به هیج وجه حمله به شهروندان خارجی را تایید نمی‌کند.

در همین حال، مقام‌های دولت نیجریه انگشت اتهام را همچنان به سوی دولت آفریقای جنوبی نشانه رفته‌اند.

اگرچه مقامات دولت آفریقای جنوبی می‌گویند علت شورش و آشوب پدیده بیگانه‌ستیزی نبود، بلکه خلافکاران و مجرمان برای غارتگری به خیابان‌ها ریختند، اما وزیر خارجه نیجریه به تازگی تاکید کرده است که مسئله مستقیما به بیگانه‌هراسی در آفریقای جنوبی مرتبط است، زیرا اکثر مغازه‌هایی که مورد چپاول قرار گرفتند تحت مالکیت و یا اجاره خارجیان قرار داشتند.

در هر حال دولت آفریقای جنوبی چنانچه نتواند در کوتاه مدت بحران خشونت های بیگانه ستیزانه به ویژه آفریقایی ستیزی را سرکوب و به خوبی مدیریت کند، با بحرانی جدید در حفظ اعتبار بین المللی و درون قاره ای روبه رو خواهد بود به ویژه اینکه در سال آینده میلادی (2020) میزبان اجلاس سران اتحادیه آفریقا است.

این کشور همچنین عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل نیز به حساب می آید.

در 11 سپتامبر (18 شهریور) بود که شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا با تشکیل یک جلسه فوق العاده و بی سابقه در آدیس آبابا پایتخت اتیوپی، وضعیت بیگانه ستیزی در آفریقای جنوبی را مورد بررسی قرار داد.

بنابراین دولت پرتوریا چاره ای ندارد جز اینکه هرچه سریعتر اقدامات ضروری برای حفاظت از جان اتباع خارجی به ویژه آفریقایی تبارها را انجام دهد، پایبندی خود به حاکمیت قانون را تداوم بخشیده و سیاست های مدیریت نظم عمومی را توسعه بخشد.

باید هرچه سریعتر از طریق رفع مشکل بیکاری چاره ای برای استقرار عدالت اندیشیده و مشکل مهاجرت های اجتماعی با زمینه اقتصادی را هم در داخل و هم خارج کشور بطور ساختارمند سر و سامان دهد.