روز جهانی گیاه‌خواری هرساله در روز نخست ماه اکتبر (۹ مهر) در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود. این مناسبت جهانی نخستین بار در سال ۱۹۷۷ میلادی توسط انجمن گیاه‌خواری آمریکای شمالی تعیین شد تا این سبک زندگی را تبلیغ کرده و افراد را نسبت به فواید فردی و اجتماعی کنار گذاشتن گوشت از رژیم غذایی‌شان آگاه کند. گیاه‌خواران معتقدند که انسان به عنوان موجودی همه چیزخوار می‌تواند با پیروی از یک رژیم غذایی خالی از هرگونه گوشت و فرآورده حیوانی در سلامت کامل به زندگی ادامه دهد. در ادامه به ابعاد مثبت و منفی پیروی از این رژیم غذایی خواهیم پرداخت:
گیاه‌خواری و انواع مختلف آن
گیاه‌خواری یک اصطلاح کلی دربردارنده طیفی متنوع از رژیم‌های غذایی است که افراد در آن‌ها از مصرف گوشت، تخم مرغ و غذاهای دریایی پرهیز می‌کنند. یک رژیم پایه گیاهی نیز غالبا با عنوان «رژیمی شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات، مغزها و گاها تخم مرغ و محصولات لبنی» تعریف می‌شود. این نوع رژیم غذایی که از قرن‌ها پیش شناخته شده بود در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی پیدا کرده است.
گیاه‌خواران به طور کلی به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند:
-وگان‌ها که گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ و لبنیات نمی‌خورند،
-لاکتووگان‌ها که در رژیم گیاه‌خواری خود از لبنیات استفاده می‌کنند،
ـ اووگان‌ها که تخم مرغ را نیز در رژیم گیاه‌خواری خود گنجانده‌اند،
ـ لاکتواووگان‌ها که تخم مرغ و لبنیات هم مصرف می‌کنند و
ـ نیمه گیاه‌خوران که تنها گوشت قرمز را از رژیم خود کنار گذاشته‌اند.
فواید گیاه‌خواری
به لطف مواد محافظی که در میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، گیاهان دریایی، دانه‌ها، غلات کامل، روغن‌های گیاهی و دیگر غذاهای پایه گیاهی یافت می‌شود، ریسک ابتلا به چاقی، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی، انواع دیابت‌ها، آرتروز، سرطان (بویژه سرطان‌های روده بزرگ و پروستات) و بیماری کشنده ایسکمیک قلبی در افرادی که از رژیم‌های غذایی پایه گیاهی پیروی می‌کنند، کمتر است.
مضرات حذف گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات از رژیم غذایی
اگرچه رژیم گیاه‌خواری فوایدی را برای سلامتی افراد به همراه دارد اما نمی‌تواند معایب و خطرات ناشی از آن را نادیده گرفت. تحقیقات اخیر دانشمندان از آن حکایت دارد که رواج گیاه‌خواری می‌تواند بهره هوشی نسل آینده را تحت الشعاع قرار داده و خطر بروز سکته مغزی را افزایش دهد. علاوه بر موارد ذکر شده، نگرانی‌هایی نیز در مورد ارتباط گیاه‌خواری با بروز اختلالات تغذیه‌ای در نوجوانان وجود دارد. پیروی ناآگاهانه و بدون برنامه ریزی از این نوع عادات غذایی همچنین احتمال بروز کمبود مواد مغذی را در بدن افزایش می‌دهد.
نیاز روزانه افراد به انرژی در سنین نوجوانی به نسبت جنس و سن بلوغ آن‌ها متفاوت است و به راحتی از طریق هر نوع رژیم غذایی تامین می‌شود. تا سن چهارده سالگی ۲۵۰۰ کالری در روز برای هر دو جنس دختر و پسر کفایت می‌کند. این در حالی است که در پسران و دختران بالای ۱۵ سال به ترتیب به ۳ هزار تا ۲۳۰۰ کالری در روز نیاز است. نکته حائز اهمیت این است که یک رژیم غذایی حاوی فیبر بالا می‌تواند پیش از جذب انرژی مورد نیاز حس سیری را در فرد ایجاد کند و رژیم‌های گیاه‌خواری که کمتر از ۱۵ درصد کالری آن‌ها از چربی است، می‌توانند بر رشد و تکامل کودکان و نوجوانان اثر منفی بگذارند. افزون بر این، از کمبود سطوح پروتئین، آهن و زینک در بدن می‌توان به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای منفی پیروی غیراصولی از این نوع رژیم‌ها نام برد.
عوارض کمبود پروتئین
پروتئین برای رشد، عملکرد دفاعی و ترمیم بافت در بدن لازم است و کیفیت آن با ساختار آمینواسید تعیین می‌شود. تفاوت پروتئین‌های گیاهی و حیوانی در غلظت آمینواسیدهای ضروری است و نیاز گیاه‌خواران به پروتئین زمانی تامین می‌شود که رژیم غذایی آن‌ها شامل انواع مختلفی از غذاهای گیاهی بوده و کالری دریافتی آن‌ها کافی باشد. غذاهای حیوانی به عنوان منبع کامل یا با کیفیت پروتئین‌ها به شمار می‌روند زیرا حاوی تمام ۹ آمینواسید ضروری هستند، در حالی که در غذاهای پایه گیاهی معمولا یک یا چند آمینواسید ضروری وجود ندارند. گیاه‌خوران لازم است برای جبران این کمبود از انواع مختلفی از سبزیجات استفاده کنند تا تمام آمینواسیدهای ضروری روزانه شان تامین شود، در غیر این صورت با مشکلاتی روبه رو خواهند شد.
- ریزش مو
گوشت منبع آهن، ویتامین ب و زینک است که همگی در رشد و سلامت مو مهم و اثرگذارند. در نتیجه یک رژیم گیاه‌خواری با ایجاد کمبود در این مواد مغذی می‌تواند منجر به ریزش مو شود.
اگرچه آهن در غذاهایی چون لوبیای خشک و سبزیجات سبز و برگ‌دار یافت می‌شود اما جذب آهن از یک رژیم کاملا گیاهی دشوارتر است. گیاه‌خواران و بویژه وگان‌ها باید مراقب سطوح آهن در بدن خود باشند.
افرادی که از مصرف گوشت اجتناب می‌کنند باید از خطرات پایین بودن سطوح آهن، ویتامین ب و زینک در بدن آگاه بوده و علائم ناشی از این کمبودها را بشناسند.
از علائم رایج کمبود زینک در بدن می‌توان به بی اشتهایی، ریزش مو، اسهال، ضایعات چشمی و پوستی، کاهش وزن و دیر جوش خوردن زخم‌ها اشاره کرد. کمبود آهن نیز با علائمی چون خستگی، سرگیجه، سبکی سر، تپش قلب یا ضربان سریع و نامنظم همراه است. مجموعه‌ای از علائم نیز از کمبود انواع مختلف ویتامین‌های گروه ب حکایت دارند. به عنوان نمونه، خستگی و از دست دادن تعادل به معنای کمبود ویتامین ب ۱۲ است.
افرادی که به هر دلیلی رژیم‌های گیاه‌خواری را انتخاب می‌کنند باید آگاهانه در این مسیر قدم برداشته و با رعایت اصول اولیه کمبودهای ناشی از حذف گوشت، لبنیات و تخم مرغ را جبران کرده و با بهره‌مندی از روش‌های جایگزین، سلامت بدن خود را تضمین کنند.
نظر شما